Chiến lược an ninh mới của chính quyền Trump ở Biển Đông: Ngăn chặn 'thù địch' và xung đột ở Đài Loan

Giữ cho Biển Đông thông suốt để phục vụ hoạt động thương mại và không để một "thế lực thù địch" nắm quyền kiểm soát tuyến hàng hải này là một trong những ưu tiên then chốt của Tổng thống Mỹ Donald Trump, theo chiến lược an ninh được Nhà Trắng công bố hôm 5/12.

Chiến lược An ninh Quốc gia (NSS) của ông Trump, văn kiện đề cập các vấn đề an ninh của Mỹ trên toàn cầu, cũng nhấn mạnh vai trò then chốt của những đồng minh như Nhật Bản và Hàn Quốc trong việc "chia sẻ gánh nặng" ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

Các quốc gia có yêu sách ở Biển Đông như Việt Nam, Philippines, Malaysia, Indonesia và Brunei không được nhắc tên trong văn kiện nói trên. Trong khi đó, Đài Loan và Trung Quốc được nhắc đến nhiều lần.

Văn bản cũng nhấn mạnh yêu cầu giữ cho khu vực này được "tự do và mở" trước các "tác nhân nước ngoài" bằng cách "duy trì tự do hàng hải trên mọi tuyến đường biển trọng yếu", nhưng không nêu tên những tác nhân đó.

Tài liệu cũng nhấn mạnh rằng nếu kiểm soát được Đài Loan, Trung Quốc sẽ mở được cánh cửa tiến ra "Chuỗi đảo thứ hai ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương và củng cố vị thế của mình tại Biển Đông, một tuyến huyết mạch của thương mại toàn cầu.

Văn bản nói trên là bản tuyên bố tầm nhìn an ninh được chính quyền Mỹ cập nhật định kỳ để đưa lên Quốc hội, và cũng là bản đầu tiên kể từ khi ông Trump nhậm chức hồi tháng Một.

Ngăn chặn 'thế lực thù địch'

Một thách thức an ninh được xác định trong bản chiến lược là nguy cơ Biển Đông bị nắm quyền kiểm soát khi "một thế lực thù địch" áp đặt "phí qua lại" trên Biển Đông, hoặc tệ hơn, đóng rồi mở tuyến hàng hải này tùy ý.

Mỹ kêu gọi cần xây dựng những biện pháp mạnh và khả năng răn đe để những khả năng này không xảy ra, đảm bảo cho tuyến hàng hải được thông suốt.

Để đạt được mục tiêu này, Mỹ không chỉ cần duy trì các khoản đầu tư cho sức mạnh quân sự - đặc biệt là hải quân - mà còn phải mở rộng hợp tác với mọi quốc gia có nguy cơ bị ảnh hưởng nếu bài toán trên không được giải quyết, từ Ấn Độ, Nhật Bản cho tới các đối tác khác trong khu vực, vẫn theo chiến lược.

Washington cũng kêu gọi Tokyo và Seoul phải "chia sẻ gánh nặng nhiều hơn" và gia tăng chi tiêu quốc phòng, tập trung vào những năng lực - bao gồm cả các năng lực mới - có thể răn đe đối thủ và bảo vệ "Chuỗi đảo thứ nhất".

"Chuỗi đảo thứ nhất" là khu vực kéo dài từ Nhật Bản xuống Đài Loan, Philippines và Borneo.

Trong khi đó, "Chuỗi đảo thứ hai" lấy Nhật Bản làm điểm xuất phát và kết thúc ở Indonesia, vốn là một chuỗi tiền đồn mà Mỹ coi là thiết yếu để kiềm chế sự bành trướng quân sự của Trung Quốc và ứng phó với bất kỳ hành động xâm lược nào ở Tây Thái Bình Dương.

Ngăn chặn xung đột ở Đài Loan là 'ưu tiên hàng đầu'

Việc một phần ba lượng hàng hóa vận chuyển toàn cầu mỗi năm đi qua Biển Đông mang hệ quả lớn đối với kinh tế Mỹ.

"Vì vậy, ngăn chặn xung đột liên quan đến Đài Loan - lý tưởng nhất là bằng việc duy trì ưu thế quân sự vượt trội - là ưu tiên hàng đầu," vẫn theo chiến lược an ninh.

"Washington không ủng hộ bất kỳ hành động đơn phương nào nhằm thay đổi nguyên trạng tại eo biển Đài Loan" - vốn là một chính sách lâu nay của Mỹ về Đài Loan, văn bản chiến lược cho hay.

Về lâu dài, duy trì ưu thế kinh tế và công nghệ của Mỹ "vẫn là cách chắc chắn nhất để ngăn chặn và phòng tránh một cuộc xung đột quân sự quy mô lớn".

Với các nhà chức trách Mỹ - vẫn theo văn bản - việc đổ dồn sự chú ý vào Đài Loan là hợp lý, một phần vì vai trò thống trị của hòn đảo trong ngành sản xuất chip bán dẫn.

Tuy nhiên, lý do chủ yếu là vì vị trí của Đài Loan giúp tiếp cận trực tiếp Chuỗi đảo thứ hai, đồng thời chia khu vực Đông Bắc Á và Đông Nam Á thành hai chiến trường riêng biệt.

Trung Quốc coi Đài Loan là một phần lãnh thổ của mình và Bắc Kinh chưa bao giờ loại trừ khả năng dùng vũ lực để đưa hòn đảo vào tầm kiểm soát.

Nước này cũng đưa ra các yêu sách rộng khắp trong khu vực, bao trùm gần như toàn bộ Biển Đông, và bị nhiều quốc gia láng giềng nhỏ hơn - bao gồm Việt Nam - phản đối.

Mỹ không thiết lập quan hệ ngoại giao chính thức với Đài Loan, nhưng Washington vẫn là sự hậu thuẫn quốc tế quan trọng nhất của hòn đảo và theo luật pháp Mỹ, nước này có nghĩa vụ cung cấp cho Đài Loan các phương tiện tự vệ.

Vấn đề Đài Loan đã nhiều năm là điểm gây căng thẳng trong quan hệ Mỹ - Trung.

Chiến lược an ninh công bố hôm 5/12 cũng cho thấy Mỹ cam kết sẽ xây dựng một lực lượng đủ sức ngăn chặn mọi hành vi gây hấn ở bất kỳ điểm nào trong Chuỗi đảo thứ nhất.

Tuy nhiên, họ cho rằng đây là điều họ "không thể - và cũng không nên" làm một mình, mà cần có sự góp sức của các đồng minh - những bên phải "chủ động hơn, chi nhiều hơn" cho mục tiêu phòng thủ chung.

Ngôn từ liên quan đến Đài Loan của bản chiến lược an ninh lần này cứng rắn hơn so với chiến lược an ninh quốc gia mà chính quyền Trump công bố trong nhiệm kỳ đầu.

Bản năm 2017 chỉ nhắc đến Đài Loan ba lần trong một câu, theo đúng khuôn mẫu ngoại giao lâu nay. Tuy nhiên, bản chiến lược lần này nhắc tới Đài Loan tám lần trong ba đoạn văn, theo Reuters.

Việc văn bản năm nay đề cập đến việc "tăng cường năng lực của Mỹ và các đồng minh nhằm ngăn chặn mọi nỗ lực thâu tóm Đài Loan hoặc làm thay đổi cán cân lực lượng đến mức bất lợi khiến việc bảo vệ hòn đảo trở nên bất khả thi" là "ngôn từ mạnh mẽ nhất" mà một chiến lược an ninh quốc gia Mỹ từng dùng khi đề cập đến phòng thủ Đài Loan, theo ông Markus Garlauska, người có hai thập niên phục vụ trong chính phủ Mỹ với vai trò sĩ quan tình báo và chuyên gia chiến lược, trên trang web của tổ chức nghiên cứu Atlantic Council hôm 5/12.

Cách diễn đạt này lại càng quan trọng trong bối cảnh Tổng thống Donald Trump đã ký Luật Triển khai Cam kết Đài Loan và Washington cũng vừa công bố gói bán vũ khí tiên tiến trị giá 330 triệu USD cho Đài Loan hồi tháng 11/2025, theo ông Garlauska.