Nếu gặp phải trạm kiểm soát trên đường, anh này sẽ phải có tiền trà nước

Tham nhũng ở Việt Nam trầm trọng như thế nào và đâu là liều thuốc chữa căn bệnh này?.

Liệu một dự án tìm hiểu tham nhũng tại Việt Nam mà Thụy Điển tài trợ sẽ mang lại hiệu quả?

Đài BBC đã phỏng vấn ông Jan Olof Agrell, công sứ phụ trách viện trợ và phát triển của đại sứ quán Thụy Điển tại Hà Nội. Trước hết ông Olof Agrell cho biết nguồn gốc của dự án:

Jan Olof Agrell Chúng tôi nhận thấy là tham nhũng là một chủ đề thường trực tại Việt Nam. Hai nước Việt Nam và Thụy Điển đã có quan hệ ngoại giao 35 năm trước đây.

Và trong một buổi gặp nhân dịp hai nước kỷ niệm 30 năm ngày thành lập quan hệ ngoại giao, một vị phó thủ tướng của Thụy Điển lúc đó đề nghị là Thụy Điển sẽ giúp Việt Nam một cái gì đó để chống tham nhũng.

Cũng phải mất ba năm hai nước mới hoàn tất phần bàn thảo và chúng tôi ký thỏa thuận vào tháng 9 năm 2002.

BBC: Thưa ông tại sao ông không dùng số tiền này để giúp Việt Nam một dự án nào đó, như cấp nước sạch hoặc xóa đói giảm nghèo, mà lại bỏ tiền vào chuyện nghiên cứu?

Jan Olof Agrell Khi chương trình đổi mới được bắt đầu tại Việt Nam năm 1986 chúng tôi cảm thấy Thụy Điển cần đóng một vai trò nào đó để hỗ trợ tiến trình này.

Chúng tôi đã từng giúp Việt Nam trong việc nghiên cứu cải cách khu vực công, hay kinh tế, hay cải cách luật pháp. Và kết hợp kinh nghiệm của những dự án này, thì chúng tôi hiện giờ có thể giúp Việt Nam trong việc đưa ra các chính sách nhằm loại trừ tham nhũng.

Dự án thực hiện một cuộc nghiên cứu theo kiểu đa tầng về tham nhũng tại Việt Nam. Chúng tôi sẽ tìm hiểu tình hình tham nhũng tại một số ngành và một số địa phương để từ đó tìm ra nguyên nhân của tham nhũng và đề ra cách phòng chống.

Điểm cao nhất của nghiên cứu này sẽ là một số đề nghị để ngăn cản tham nhũng. Nói ngắn gọn thì dự án nghiên cứu này, với sự hợp tác của các chuyên gia Thụy Điển và Việt Nam, sẽ điều tra tình hình tham nhũng trên toàn quốc, xác nhận nguyên nhân và đề ra phương cách giải quyết.

Điều quan trọng là chúng ta cần phải hiểu chính xác tham nhũng là gì, và xuất hiện tại đâu. Tôi tin rằng tại Việt Nam chúng không chỉ xuất hiện tại các dự án xây dựng, mà cạnh đó chúng ta còn phải tìm hiểu về cái gọi là tham nhũng nhỏ nhặt, như vòi vĩnh tiền trà, cà phê. Hay tham nhũng ở các công sở hiện đang tới đâu?

BBC: Thế bằng cách nào mà quý vị đo được mức độ tham nhũng tại các cấp độ khác nhau của chính phủ, hay những vụ vòi vĩnh nơi công sở. Liệu quí vị có được đảm bảo là sẽ tới được tất cả những nơi mà quý vị cần tới để tìm hiểu tham nhũng hay không?

Jan Olof Agrell Đối tác của chúng tôi là Ban Nội chính Trung ương Đảng cộng sản (ĐCS)Việt Nam. Cạnh đó chúng tôi còn có ban chỉ đạo gồm thành viên từ các bộ như Kế hoạch Đầu tư, Tư pháp, hay Bộ Nội vụ.

Phía Việt Nam sẽ đi làm những chuyện như đưa câu hỏi và đi phỏng vấn, còn lại các nhà chuyên môn của Thụy Điển sẽ tập hợp số liệu và đưa ra bức tranh toàn cảnh.

BBC: Thế ông có tin là phía VN sẽ sẵn lòng mở kho bí mật cho các chuyên gia Thụy điển và Việt Nam vào xem để đo lường mức độ tham nhũng tại Việt Nam, mà nhiều người cho là tương đối phổ biến và sâu rộng?

Jan Olof Agrell Tôi tin là họ sẽ cho vì tham nhũng hiện đang được bàn luận tại nhiều cấp khác nhau tại Việt Nam, khác hẳn với tình hình 10 năm trước đây.

Chúng được bàn luận trên báo chí, truyền hình, và ngay cả ở diễn đàn quốc hội. Cách tiếp cận ngày nay có vẻ đã thay đổi. Tôi không nghĩ là người ta sẽ ngại trả lời câu hỏi từ phía các nhà nghiên cứu.

BBC: Các chuyên gia nói rằng chống tham nhũng tại Việt Nam không có gì khó cả. Cứ làm sao xác lập được chế độ pháp trị, tách rời vai trò lãnh đạo và quản lý của ĐCS, cải cách hành chính, cải cách thể chế vv…thì sẽ chống được tham nhũng. Thế nhưng trong trường hợp này Thụy Điển lại đi bỏ tiền ra để làm một cuộc nghiên cứu. Thưa ông, cái gì quan trọng hơn ở đây? Cải cách, hay là nghiên cứu?

Jan Olof Agrell Tôi cho rằng hai mặt này phải đi cùng nhau. Tôi cho rằng muốn thực hiện cải cách thể chế thì cần phải có cải cách tư pháp và hành chính.

Cạnh đó chúng ta cần phải hiểu bản chất của tham nhũng là gì. Chúng ta thường định nghĩa tham nhũng là dùng ảnh hưởng hay cương vị của mình để thu lợi cho cá nhân.

Hiện tượng này có thể xảy ra ở cấp cao của chính phủ cho đến cô giáo dạy học, cho nên không thể chỉ dựa vào cải cách hành chính hay tư pháp không thôi mà quý vị còn cần phải thay đổi thái độ ứng xử và suy nghĩ của người dân.

Điều này có vẻ khó hơn nhiều. Tuy nhiên nhiệm vụ chính của chúng tôi là giúp người Việt hiểu vấn đề là gì, chúng nghiêm trọng đến đâu, và cần đưa ra giải pháp gì.

BBC: Có một nhà báo quốc tế nhận xét như thế này: tham nhũng tại Việt Nam tồn tại ở nhiều nơi, thế nhưng chỉ khi nào người ta muốn bắt thì lôi chúng ra thôi , còn lại không thấy không có nghĩa là không có. Ví dụ như vụ tham nhũng gần đây tại Tổng công ty dầu khí Việt Nam, liên quan đến một phó tổng giám đốc mà chắc ông cũng biết?

Jan Olof Agrell Có thể ông nói đúng, tham nhũng là khá trầm trọng và phổ biến tại Việt Nam. Nó không còn là điều gì mới nữa. Nó là một đề tài lịch sử.

Tôi nghĩ là ông phải tính đến điều này. Cạnh đó Việt Nam đang có một nền kinh tế tăng trưởng khá, từng là thành viên của khối Sô Viết cũ, ảnh hưởng đến điều hành xã hội… Đây là một vấn đề nghiêm trọng và cần phải giải quyết càng sớm càng tốt

BBC: Thế thưa ông khi nào dự án này sẽ xong và công bố cho người dân?

Jan Olof Agrell Dự án này kéo dài ba năm, cuối năm nay chúng tôi sẽ hoàn tất việc tập hợp, phân tích số liệu. Chúng tôi sẽ công bố dự án này vào năm 2005. Kết quả của cuộc tìm hiểu này cũng sẽ được đăng tải trên website của tổ chức phát triển quốc tế SIDA của Thụy Điển.