Adam: chẳng những người dân Việt Nam được lợi mà cả các đối tác mậu dịch khác

Gần đây phát biểu trong hội nghị thương mại toàn quốc họp tại Hà Nội, bộ trưởng Thương mại Việt Nam ông Trương Đình Tuyển nói có lẽ Việt Nam sẽ không kịp gia nhập WTO trong năm 2005.

Đài BBC đã phỏng vấn ông Adam Sitkoff, Giám đốc Điều hành Phòng Thương mại Mỹ tại Hà Nội, tổ chức vận động nhiều cho thương mại song phương Việt Mỹ và việc Việt Nam gia nhập WTO.

Adam Sitkoff: Tôi nghĩ rằng những điểm mà ông Tuyển bình luận ý nói tới rằng các cuộc đàm phán có những khó khăn và các đối tác mậu dịch với Việt Nam đang đòi hỏi rất nhiều do đó nếu đưa ra hạn chót để gia nhập WTO vào cuối năm 2005 chỉ càng làm cho Việt Nam ở vào thế khó hơn mà thôi.

Tôi không nghĩ rằng ý ông ấy muốn nói rằng hạn đó là hạn Việt Nam không thể nghĩ tới mà chỉ là thực tế là trong khi các cuộc đàm phán diễn ra thì có những vấn đề khó khăn khiến cái đích gia nhập WTO vào tháng 12 năm nay là khó.

BBC: Ông Trương Đình Tuyển cũng nói rằng kể từ vòng đàm phán thứ 9 thì một số nước không hài lòng về cam kết của Việt Nam.

Adam Sitkoff: Trong nhiều năm nền kinh tế của Việt Nam không mở cửa và nền kinh tế ngày nay đã và đang mở ra trong một số khu vực, thế nhưng vẫn còn có nhiều hoạt động kinh tế do các công ty nhà nước chi phối nhiều và có nhiều ngành còn rất nhiều hạn chế đối với các công ty nước ngoài.

WTO thay đổi điều này theo đó điều mà WTO làm là khiến các công ty của một nước phải cạnh tranh với các công ty tầm cỡ quốc tế có nhiều kinh nghiệm và chuyên môn. Do đó bất kỳ nước nào kể cả Việt Nam đều phải lo về điều đó.

Thế nhưng Việt Nam cũng ngày càng chứng tỏ rằng các công ty của Việt Nam cũng có khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Chẳng hạn như trong khu vực nông nghiệp, thủy hải sản,… Và xét về tổng quan thì tôi tin rằng cạnh tranh là điều tốt.

Việt Nam có thể có những khu vực như nông nghiệp hay truyền thông là các khu vực họ không muốn mở để cho các công ty khác của Mỹ cạnh tranh chẳng hạn và đó chính là việc cần phải có các vòng đàm phán như thế này để các bên tìm thấy những điểm tích cực trong nền kinh tế của nước muốn trở thành hội viên WTO, tức là sao để có luật lệ hay bầu không khí làm ăn thích hợp và dễ dàng hơn cho các công ty nước ngoài.

Hàng may mặc gặp khó khăn vì chịu quota trong khi thành viên WTO được miễn

BBC: Tất nhiên bức tranh đàm phán không thể là bức tranh rõ ràng hai màu trắng đen, thế nhưng Việt Nam cảm thấy không thể nhượng bộ được lĩnh vực hay điều kiện nào, ít nhất là tại thời điểm này?

Adam Sitkoff: Đúng thế, không hoàn toàn trắng hay đen, mà thực tế là có nhiều khu vực nửa trắng nửa đen. Rõ ràng là các nước đếu muốn Việt Nam mở cửa thị trường toàn diện. Thế nhưng Việt Nam cũng muốn bảo hộ một số ngành.

Khoảng cách giữa yêu cầu của các nước với những nhượng bộ của Việt Nam đang được thu hẹp. Đó là dấu hiệu tốt, các công ty Mỹ cũng muốn thấy Việt Nam là thành viên của WTO càng sớm càng tốt. Cũng có một số khu vực hay ngành mà Việt Nam nói là ‘này không được đâu nhé', chẳng hạn như một số khu vực trong nông nghiệp, hay ôtô hay viễn thông và tài chính, có thể là phải đàm phán để mở cửa dần.

BBC: Việt Nam khởi động cho quá trình đàm phán gia nhập WTO từ năm 1995. Thế nhưng dường như đây là cuộc chạy đua marathon mà chặng cuối chạy có vẻ hơi nhanh quá mức, liệu nhanh quá có những rủi ro của nó hay không. Kinh nghiệm của Nga cho thấy vấn đề tư hữu hóa tài sản nhà nước có những thất thoát cực kỳ lớn vì thiếu vắng khung pháp lý đáng tin cậy thưa ông?

Adam Sitkoff: Ông đề cập tới việc bắt đầu tiến trình gia nhập WTO từ năm 1995. Trên thực tế thì nỗ lực lớn nhất bắt đầu được khởi động cách đây chừng một năm khi nhóm công tác đàm phán của Việt Nam thấy được thông điệp rõ ràng là ý nghĩa của việc gia nhập WTO là gì.

Và đúng là đó là thời điểm cuộc chạy marathon bắt đầu. Cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước diễn rất chậm trước đây. Và các công ty nhà nước không hiệu quả thì lẽ dĩ nhiên sẽ không thể tồn tại được trong một nền kinh tế thị trường tự do.

BBC: Chúng ta thấy ngoài EU thì có ba cường quốc mậu dịch là Trung Quốc, Hoa Kỳ và Nhật Bản. Chỉ vì một nước bật đèn xanh không có nghĩa là các nước còn lại cũng làm tương tự đúng không?

Adam Sitkoff: Mỗi nước đều có các khu vực và thế mạnh riêng của họ. Chẳng hạn như đối với Hoa Kỳ thì vì họ có ngành dịch vụ tài chính mạnh, cũng như phân phối thương mại hay sở hữu trí tuệ thì họ muốn Việt Nam phải nhượng bộ cho họ về các khu vực này.

Rồi không chỉ có mỗi Hoa Kỳ vì WTO có 150 thành viên, mỗi thành viên từ châu Úc tới châu Mỹ La Tinh đều có các yêu cầu của họ. Thế nhưng rồi thì tất cả các nước cũng sẽ được hưởng những điều khoản mà các nước khác đã đàm phán với Việt Nam.

Các nước đàm phán sau khi Trung Quốc là thành viên có khó khăn

BBC: Ông được các hãng thông tấn nước ngoài trích lời nói rằng việc các nước đang đàm phán gia nhập WTO sau khi Trung Quốc trở thành hội viên có những khó khăn vì Trung Quốc chưa thực hiện những điểm họ đã cam kết khi đàm phán.

Adam Sitkoff: Đúng vậy. Hoa Kỳ và nhiều nước hết sức thất vọng vì có một số điểm Trung Quốc đã cam kết mà không làm. Chẳng hạn như hệ thống luật hay một số hệ thống khác đáng ra đã phải đâu vào đó rồi. Do đó có những bộ điều kiện mới được đưa ra trong năm nay trong đó các nước muốn Việt Nam chứng tỏ được rằng họ sẽ làm những gì họ hứa.

Do vậy đó là thách thức đối với thời gian biểu mà Bộ trưởng Thương Mại nói tới. Quốc hội Việt nam có rất nhiều việc phải làm trong việc soạn và ban hành luật mà Việt Nam rồi sẽ thực hiện như họ cam kết trong thỏa thuận gia nhập WTO mà cộng đồng quốc tế muốn thấy.

Chúng ta nói tới hệ thống của sự tin tưởng nhưng phải kiểm duyệt, hay nói cách khác là tin bằng hành động chứ không chỉ bằng lời.

BBC: Là giám đốc điều hành một tổ chức vận động cho Việt Nam gia nhập WTO thì ông thấy thời điểm nào là hợp lý để nói về Việt nam với tư cách thành viên WTO?

Adam Sitkoff: Vào cuối tuần này thì chúng ta có thể thấy bức tranh rõ ràng hơn khi Việt nam có cái gì để đưa ra bàn đàm phán với Hoa Kỳ. Liệu việc trở thành thành viên vào tháng 12 tháng 1 năm 2006 hay tháng hai thì tôi cho là thời gian biểu không thực sự là vấn đề.

Vấn đề là cái đích nằm trong tầm nhìn thấy và cộng đồng quốc tế và cộng đồng doanh nghiệp thế giới sẽ để ý tới Việt Nam nhiều hơn.

.............................................................................................

Luugu30, Hà Nội
Tôi chỉ xin mạn bàn về một số yếu tố đàm phán. Trước hết là việc báo chí phỏng vấn các quan chức IMF, WB, UNDP, ADB và các đại diện của Mỹ, EU về vấn đề Việt Nam gia nhập WTO. Các quan chức cao cấp này thông thường là công dân của các nền kinh tế mạnh, dù chính thức hay tự nguyện. Họ sẽ đặt lợi ích cá nhân, lợi ích quốc gia, và lợi ích định chế mà họ đại diện lên trên lợi ích của Việt Nam mà trong vai trò của họ là một thị trường để khai thác.

Tôi sẽ không lấy làm lạ khi họ muốn tạo sự lạc quan quá mức trong dư luận về WTO, tìm cách thuyết phục Việt Nam gia nhập WTO càng sớm càng tốt. Xét về lý thuyết thương lượng, bên nào càng bị sức ép về mặt thời gian thì bên đó càng sẵn sàng nhượng bộ để sớm đạt được thỏa thuận.

Vậy nếu báo chí tạo cho dư luận một tâm lý rằng chúng ta sẽ vào WTO vào năm sau, dư luận không hiểu hết các vấn đề kinh tế của WTO sẽ tạo áp lực cho các các nhà lãnh đạo ra chính sách và chuyên gia thương lượng Việt Nam một sức ép về tâm lý để tránh sự chỉ trích của dư luận.

Đây giống như chiến lược bán hàng cho ông bố bà mẹ bằng cách làm cho đứa bé thích, đòi mua bằng được. Do vậy, khi đăng tải ý kiến những đối tượng mà đánh giá của họ không khách quan, tôi mong rằng báo chí đồng thời đăng tải ý kiến của các chuyên gia kinh tế Việt Nam nhận xét lại đánh giá của các chuyên gia kinh tế nước ngoài. Không ai trung thành với lợi ích quốc gia hơn chính người Việt Nam.

Minh Nam
Rất mong VN được gia nhập WTO. Việc hội nhập này giúp VN dần dần có chính sách và luật pháp mà quốc tế có thể hiểu nổi.

Tuy vậy, phải thay đổi đến mức nào đã, người ta mới kết nạp. Rồi sau đó thì phải thi hành luật chung. Cha tôi chỉ đọc báo trong nước, không có một nguồn tin tức nào khác, đã rất lo lắng rằng hễ cuộc sống được cải thiện và dễ thở (về tinh thần) thì chúng ta càng xa rời những nguyên lý cơ bản của CNXH mà cụ thấm nhuần từ 50 năm trước.