Greg Rushford là chủ bút báo cáo ra hàng tháng đứng tên ông

Trong khi hàng xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường Hoa Kỳ tăng mạnh trong mấy năm qua thì chính các ngành xuất khẩn mũi nhọn của Việt Nam cũng đã mắc vào cái bẫy “chống bán phá giá” của Hoa Kỳ.

Nguyễn Hoàng khi có mặt tại Washington đã phỏng vấn phóng viên chủ bút báo cáo ra hàng tháng đứng tên ông (Rushford Report) trong đó ông bình luận về các vấn đề mậu dịch và ngoại giao quốc tế.

Greg Rushford: Chúng ta thấy các thông điệp hướng tới nỗ lực để Việt Nam gia nhập WTO vào năm nay bao trùm khá nhiều trong nghị trình. Từ nay cho tới tháng 12 Việt Nam không còn nhiều thời gian. Quốc hội Việt Nam phải soạn và phê chuẩn một loạt các luật sao để phù hợp với những gì mà các đối tác mậu dịch muốn thấy, và tôi cho rằng để đáp ứng được những đòi hỏi về mặt pháp lý như vậy là một thách thức khá lớn.

BBC: Cách đây khoảng hai năm thì chúng ta thấy Hoa Kỳ kiện Việt Nam bán phá giá cá basa và cách đây chừng một năm là vụ kiện bán phá giá tôm. Nếu họ mất nhiều công sức để chứng minh rằng Việt Nam là nước có nền kinh tế phi thị trường thì chẳng nhẽ nay họ lại gật đầu nói rằng nền kinh tế như vậy là hội đủ các yếu tố để buôn bán trong khuôn khổ WTO hay sao?

Greg Rushford: Cơ chế theo đó xét một nền kinh tế phi thị trường là điều nhố nhăng bởi nói phục vụ cho các vụ kiện chống bán phá giá. Luật chống bán phá giá có thể coi là có tính xì căng đan và bảo hộ cho các ngành công nghiệp nhỏ mà không quan tâm tới quyền lợi của những người khác. Các vụ kiện này đã và đang gây khủng hoảng không những cho phía Việt Nam mà còn cả thị trường tiêu thụ tại Hoa Kỳ. Tại Hoa Kỳ nay dường như ít cá basa hơn.

Tôi được biết rằng Bộ Thương Mại Hoa Kỳ đang cử các nhóm thanh tra sang Campuchia để xem Việt Nam có chuyển cá basa sang đó để rồi xuất khẩu sang Hoa Kỳ với thuế xuất của Campuchia hay không. Rồi họ cũng đang nói rằng một số loại cá của Việt Nam xuất vào Mỹ được đóng gói và dán nhãn tên cá khác chứ không phải là dán nhãn cá basa. Và Tóm lại là không loại trừ là người ta sẽ xoay sở và tìm một cách nào đó để đối phó với cái gọi là các vụ kiện chống bán phá giá. Và thế là cuộc sống vẫn trôi đi bình thường nhưng thêm phần phức tạp.

BBC: Cũng có những người tỏ vẻ lạc quan rằng Việt Nam sẽ vào được WTO nội trong năm nay.

Greg Rushford: Vào tháng Tư năm 1999 Thủ tướng Chu Dung Cơ của Trung Quốc bay sang Washington và dự định hoàn tất thỏa thuận đàm phán WTO với Tổng thống Bill Clinton.

Tôi sẽ nói với ông Bush rằng hãy ngưng các vụ kiện chống bán phá giá và tôi sẽ nói với ông Khải rằng tôi muốn biết tại sao ủng hộ dân chủ tại Việt Nam lại bị qui là có tội.

Tổng thống Clinton vào phút chót đã từ chối bởi chủ trương bảo hộ các ngành may mặc và thép tại của Hoa Kỳ, và ông Chu Dong Cơ đã phải bay về Trung Quốc với những chỉ trích gay gắt của những người muốn bàn ra trong việc gia nhập WTO.

Do đó nếu chuyến đi này của ông Khải chưa khai thông được hoặc có những trở ngại thì ít ra cũng còn vài tháng nữa để khắc phục.

BBC: Ông đánh giá thế nào về những cái gọi là tự do, dân chủ và nhân quyền được cài vào lộ trình gia nhập WTO của Việt Nam?

Greg Rushford: Tôi phải thú nhận rằng: là một người Mỹ thì tôi có những cảm giác hơi lẫn lộn.

Tôi rất bất bình về chuyện một số người bị ngồi tù ở Việt Nam chỉ vì họ bày tỏ thái độ và quan điểm của họ rằng họ muốn có dân chủ. Thế nhưng mặt khác thì tôi thấy người Mỹ cũng giảng dạy quá nhiều về những sự vụ của Việt Nam.

Quan hệ giữa mậu dịch và thị trường được dựa trên cơ sở nhà nước pháp quyền. Đây như thể một hợp đồng mà hai bên tôn trọng lẫn nhau. Những văn bản về nhân quyền cũng là một dạng hợp đồng.

Do đó một khi đã đi vào con đường thương mại rồi thì rốt cuộc thực trạng nhân quyền cũng sẽ tốt hơn. Người ta phải kiên nhẫn một chút. Nó không xảy ra ngay mà sẽ xảy ra. Chúng ta đều thấy là Đài Loan và Nam Hàn từng cũng có những vấn đề tương tự. Thế nhưng họ trở nên dân chủ hơn kể từ khi họ đi vào guồng máy kinh tế thế giới.

BBC: Giả sử ông ngồi ăn cơm với ông Bush và ông Khải thì ông khuyên mỗi người điều gì?

Greg Rushford: Có lẽ tôi sẽ hạn chế khuyên Tổng thống của nước Hoa Kỳ bởi người Mỹ chúng tôi cũng đã khuyên ông quá nhiều rồi.

Có lẽ tôi sẽ nói với ông ấy rằng hãy làm một điều gì đó đối với các vụ chống bán phá giá lố bịch này và ngưng ngay đi nếu có thể. Tôi sẽ nói là này ông Bush, người Mỹ nên ăn thật nhiều cá basa và tôm. Tức là nếu Việt Nam bán được càng nhiều tôm và cá thì Việt Nam có thể mua được thêm nhiều phi cơ Boeing. Hai bên cùng có lợi mà.

Và có lẽ tôi sẽ nói với ông Khải rằng tôi muốn biết tại sao ủng hộ dân chủ tại Việt Nam lại bị qui là có tội. Theo tôi thì đó là điều tốt đấy chứ.