Pinochet tác động gì đến kinh tế Chile?

Chính là một thành viên trong ủy ban kiểm duyệt phim của Chile đã là người đầu tiên nhắc tôi nhớ cái bóng của Tướng Pinochet tại đất nước ông.

Đó là năm 1996 và tôi đang phỏng vấn ông ta quanh quyết định bất ngờ của ủy ban, tức là đảo ngược lệnh cấm ban đầu đối với phim Sự cám dỗ cuối cùng của Chúa, của đạo diễn Martin Scorsese.

Phim này thực ra vẫn không được chiếu tại vì vào năm 1997, một nhóm cánh hữu đã thành công khi vận động Tòa án đưa ra lệnh cấm chiếu.

Toàn bộ chuyện này chứng tỏ sự bảo thủ trong xã hội Chile vẫn tiếp diễn, khác với nhiều nước láng giềng Nam Mỹ.

Tuy nhiên, khi microphone đã tắt, thì điều mà người trả lời phỏng vấn nói với tôi sau đó mới làm tôi nhớ mãi đến giờ.

Ông ta nói cuộc đảo chính năm 1973 của Tướng Pinochet đã là 'thuốc kháng sinh to lớn' cho Chile.

Thay đổi kinh tế

Nhiều người ở Chile vẫn xem Pinochet là người cứu chữa bệnh tật của đất nước.

Dĩ nhiên, người thân của hơn 3000 người bị giết hay 'mất tích' trong giai đoạn cai trị 17 năm sẽ phản đối cái nhìn ấy.

Nhưng mặc dù Pinochet khiến xã hội Chile trở nên phân hóa về chính trị, thì có lẽ di sản kinh tế của ông ta là di sản khá hơn.

Khác với nhiều chính thể quân sự ở châu Mỹ Latin, thời kì cai trị của Pinochet được đánh dấu bằng việc giải phóng nền kinh tế, bao gồm đợt sóng tư nhân hóa.

Một số người gọi đây là 'chế độ phát xít thị trường tự do', và dĩ nhiên nó để lại các phí tổn xã hội, như thất nghiệp cao và giảm sức mua của công nhân.

Nhưng nó cũng giúp giảm lạm phát, từ 1000% một năm xuống còn 10%.

Con cọp

Những cải cách này sau đó được tiếp tục bởi liên minh trung tả Concertacion, đã cai trị Chile từ khi Chile trở lại dân chủ năm 1990.

Ngoại trừ năm 1998 và 1999, còn lại thì Chile có mức tăng trưởng tốt từ 5% đến 7%.

Năm ngoái theo IMF, nước này có tỉ lệ GDP đầu người cao thứ hai ở châu Mỹ Latin và có thể vượt qua Mexico trong năm nay.

Chile cũng có vài thành công trong việc giảm nghèo.

Năm 2003, tỉ lệ dân số sống dưới mức nghèo chỉ còn 19%, so với 46% của năm 1987.

Một số người gọi Chile là con cọp kinh tế, khá hơn Brazil và Argentina.

Trợ cấp về đồng

Nhưng người ta vẫn tranh luận là liệu thực ra thì Pinochet có vai trò đến mức nào cho sự phát triển kinh tế sau này của Chile.

Có hai yếu tố lớn trong nền kinh tế mà có nguồn gốc từ thời kì cai trị quân sự.

Một là hệ thống lương hưu khu vực tư nhân được đánh giá cao, bắt đầu từ năm 1981.

Theo hệ thống này, mọi người lao động góp 10% lương vào một trong các quỹ tư nhân.

Một yếu tố khác, gây tranh cãi hơn, và từ lâu bị các lãnh đạo Concertacion chống đối.

Theo luật năm 1987, quân đội Chile được hưởng 10% thu nhập của công ty đồng Codelco.

Số tiền được chia đều cho quân đội, hải quân và không quân, được dùng để mua vũ khí và không chịu sự kiểm tra của chính phủ.

Codelco là nhà khai thác đồng lớn nhất thế giới, và dự đoán giá trị xuất khẩu năm nay của họ lên tới 58.1 tỉ đôla.

Kết quả là lần đầu tiên có thể năm nay quân đội được nhận tới một tỉ đôla, khiến chính phủ Chile sẽ càng muốn chấm dứt chuyện này và tìm cách chi tiền cho quân đội theo cách thức minh bạch hơn.