10 Tháng 8 2007 - Cập nhật 11h14 GMT

Hỏi đáp: chứng khoán toàn cầu sụt giá

Các thị trường chứng khoán trên toàn thế giới đang sụt giảm nhanh chóng trước những nỗi lo sợ về nguy cơ đổ vỡ tín dụng, gây ảnh hưởng tới ngành tài chính. Vậy điều gì gây ra sự sụt giảm, và ảnh hưởng đối với mỗi cá nhân sẽ là như thế nào?

Điều gì đang xảy ra đối với các thị trường chứng khoán trên thế giới?

Giá trị của các công ty lớn trên thế giới đã bị xáo trộn sụt giảm do thị trường chứng khoán thế giới tuột dốc trong hai ngày qua, là một trong những đợt mất giá kinh khủng nhất từ vài tháng qua.

Các biến động thị trường đã xóa sổ hàng tỷ đô la giá trị các cổ phiếu nắm giữ bởi các cá nhân và các tổ chức như các quỹ hưu bổng và các công ty bảo hiểm.

Lần mất giá mới nhất này nổ ra khi một ngân hàng của Pháp, ngân hàng BNP nói sẽ phong tỏa ba quỹ đầu tư của mình bởi họ không còn định giá được một cách chính xác giá trị của các quỹ này.

Những lo sợ về các khoản nợ khó đòi bị che đậy khiến các ngân hàng khác cắt giảm việc cho nhau vay hàng ngày.

Điều này khiến cho Ngân Hàng Trung Ương Âu Châu phải vào cuộc, với việc bơm tiền vào hệ thống tài chính.

Các thị trường mất giá trên thế giới bởi nỗi lo là các trục trặc sẽ không chỉ bó hẹp tại các ngân hàng Pháp mà đang lan rộng trong toàn ngành tài chính.

Các thị trường lo ngại về chuyện gì?

Sự lo lắng chủ yếu liên quan tới cái được gọi là thị trường cho vay mua nhà đối với các khách hàng có độ rủi ro cao (sub-prime mortgage market) tại Hoa Kỳ.

Trong năm năm qua, mức lãi suất thấp tới mức đáng ngạc nhiên tại Mỹ đã khiến các ngân hàng và các công ty tài chính cho vay những khoản tiền lớn, mà bên được vay là những người không có hồ sơ tín dụng hoặc tiền sử tín dụng nhiều rủi ro.

Ý tưởng đưa ra là ngay cả khi khách hàng cuối cùng không trả được nợ thì các ngân hàng cũng có thể lấy lại được những thua lỗ bằng việc xiết nợ và bán lại nhà, mà trong bất kỳ trường hợp nào thì việc bất động sản tăng giá sẽ đủ trang trải cho các chi phí liên quan.

Trong những trường hợp vô cùng đặc biệt, các nhà môi giới vay nợ thậm chí còn giải quyết những khoản được gọi là khoản vay "Ninja" cho khách hàng không có thu nhập, không công ăn việc làm và không có tài sản.

Thường thì các khoản vay này "không dựa trên giấy tờ", tức là khách hàng vay tiền không phải chứng minh việc họ kiếm được bao nhiêu tiền. Một nghiên cứu gần đây nói rằng trong nhiều trường hợp, nếu không nói là đa phần các trường hợp, bên đi vay (hoặc công ty môi giới đại diện họ) đã nói dối về thu nhập của khách hàng.

Tuy nhiên, vào thời điểm này, lãi suất đã tăng, dẫn tới cảnh xiết nợ. Thị trường bất động sản Hoa Kỳ sụp đổ và các ngân hàng nay rơi vào tình trạng đang phải cõng trên lưng những khoản nợ khó đòi.

Vậy mà vấn đề không chỉ thuộc về các ngân hàng Mỹ.

Toàn cầu hóa có nghĩa là hầu hết các khoản cho vay mua nhà đã được chia thành những khoản nhỏ, được tái đóng gói thành "các nghĩa vụ cùng cho vay" và được đem bán cho các công ty tài chính và các nhà đầu tư cá nhân trên toàn thế giới.

Vào lúc này, không một ai, kể cả các ngân hàng trung ương, biết được chính xác những khoản nợ khó đòi do các công ty tài chính hay các cá nhân đang nắm giữ là bao nhiêu.

Đổ bể tín dụng là gì?

Hiện đang có những lo sợ là nợ khó đòi sẽ biến thành một cuộc hoảng loạn tài chính.

Bởi không ai biết ngân hàng nào là làm ăn tốt và các nhà đầu tư có thể vội vã rút tiền khỏi các công ty tài chính có nguy cơ đổ bể.

Cái được gọi là cuộc khủng hoảng về khả năng thanh khoản này sẽ gây bất ổn kinh tế: buộc lãi suất phải tăng một cách nhanh chóng, khiến một số ngân hàng sụp đổ và nó cũng hạn chế việc các công ty vay vốn đầu tư.

Người ta đang lo sợ rằng các ngân hàng trung ương đang tìm cách đối phó qua việc đổ tiền vào, một dấu hiệu rõ ràng cho thấy ngân hàng trung ương không muốn các ngân hàng lớn thất bại chỉ bởi không có đủ nguồn quỹ để đáp ứng nhu cầu.

Các ngân hàng trung ương đã có hành động tương tự sau ngày 11.09.2001, nhằm ngăn chận việc các vụ tấn công khủng bố tại Mỹ làm loang ra cơn hoảng loạn tài chính trên toàn cầu.

Có những tiềm ẩn rộng hơn không? Đó là những gì?

Kể cả khi các ngân hàng trung ương ngăn chận cơn hoảng loạn tài chính thì vẫn có sự dịch chuyển chung trong cách đánh giá của thị trường đối với các nguy cơ.

Nhìn chung, đầu tư càng mạo hiểm thì độ lời lãi càng cao. Nhưng nay cái giá phải trả thêm cho các hoạt động đầu tư mạo hiểm đang nhanh chóng trở nên to lớn hơn nhiều.

Khi người có tiền đem cho vay trở nên lo lắng về các rủi ro, họ sẽ có khuynh hướng bỏ tiền vào các hình thức đầu tư an toàn.

Cho nên đã xảy ra tình trạng người ta đổ xô đi đầu tư vào các loại chứng khoán chính phủ, như chứng khoán của Bộ Ngân Khố Hoa Kỳ, và vào các loại tiền tệ an toàn, như đồng yen của Nhật Bản.

Người ta cũng có nhu cầu được hưởng mức lãi suất cao hơn khi cho vay mà khách hàng là các công ty nhỏ hay chính phủ các nước đang phát triển.

Hiện hầu như không có thị trường đáp ứng khoản nợ liên quan tới mảng cho vay mua nhà đối với các khách hàng có độ rủi ro cao hay mảng mua nợ, tức là việc mua lại công ty dưới hình thức nhận lãnh trách nhiệm đối với các khoản nợ thay vì hình thức trả tiền hay cổ phần.

Điều này có nghĩa là hoạt động mua lại công ty sẽ diễn ra kém nhộn nhịp hơn nhiều so với mấy năm trước, khi mà việc mua lại chủ yếu dựa trên các khoản quỹ có từ việc vay tiền lãi suất thấp.

Và nó cũng sẽ làm giảm giá trị của thị trường chứng khoán trong thời gian ngắn hạn.

Tình trạng này sẽ kéo dài bao lâu?

Các dao động của thị trường chứng khoán là một phần bình thường trong hoạt động của thị trường chứng khoán và không ai có thể nói giá cổ phiếu sẽ còn giảm tới đâu hay việc xuống giá sẽ còn kéo dài tới bao giờ.

Các thị trường đã tăng tương đối nhanh chóng trong thời gian 18 tháng qua và tình hình hiện thời có thể đơn giản chỉ là việc các thị trường quay trở lại mức độ trước đó mà thôi.

Nhìn nhận một cách rộng rãi thì lợi nhuận của các công ty vào lúc này là cao, kinh tế thế giới có vẻ như đang bước vào một giai đoạn đầy sức sống, đặc biệt là tại Âu châu và Nhật Bản.

Tuy nhiên, các thị trường chứng khoán thì nhìn vào các kỳ vọng trong tương lai và các thị trường có thể đánh giá là lợi nhuận của các công ty đã lên tới đỉnh điểm.

Ngay cả khi các thị trường chứng khoán phục hồi thì việc tái định giá rủi ro, tức là việc vay vốn với một số hình thức đầu tư sẽ trở nên tốn kém hơn, sẽ vẫn tiếp tục hiện diện.

Các ngân hàng trung ương lớn trên thế giới, với ngoại lệ duy nhất tính đến nay là Cục Dự Trữ Liên Bang Hoa Kỳ, xem xét việc tiếp tục tăng lãi suất cơ bản để đối phó với các mối lo lạm phát, ngay cả khi họ đang tạm dừng để nghe ngóng cho tới khi thị trường lắng xuống.

Điều đó có ý nghĩa gì đối với mỗi cá nhân?

Nhiều người đang sở hữu cổ phiếu, cổ phần, chiếm chừng một nửa các hộ gia đình ở Mỹ và chừng một phần tư các hộ tại Anh.

Nếu thị trường chứng khoán tiếp tục mất giá, giá trị tài sản họ đang nắm giữ sẽ bị giảm xuống, và họ sẽ ít có khả năng mua thêm hàng hóa, dịch vụ, dẫn tới việc làm chậm việc phát triển kinh tế.

Thêm nữa, nhiều quỹ hưu bổng sở hữu cổ phiếu, là các tài sản tạo thành một phần hồ sơ đầu tư mà các quỹ dùng để trả lương hưu cho khách hàng.

Nếu cổ phiếu mất giá, các quỹ sẽ có ít tiền hơn để chi trả cho các khoản hưu bổng trong tương lai và phần đóng góp từ phía người lao động có thể sẽ phải tăng lên.

Ở cả Anh và Mỹ, đã có nhiều hãng không áp dụng chính sách hưu bổng công ty cho các nhân viên mới.

Cuối cùng, ảnh hưởng tới các doanh nghiệp có thể là lẫn lộn.

Các liên doanh nhỏ, hoạt động trong các lĩnh vực nhiều rủi ro sẽ khó vay vốn hơn, khiến cho tiến trình phát triển bị chậm lại.

Nhưng các hãng lớn có lẽ sẽ ít có nguy cơ bị mua lại hơn, và điều đó cũng có nghĩa là sẽ ít nguy cơ người lao động mất việc làm, ít phải tốn tiền tái cơ cấu công ty nếu như việc làm ăn vẫn tiếp tục có lãi.