Nguyễn Hùng
bbcvietnamese.com

Sống không ngân hàng sẽ như thế nào?

Trong lúc cuộc khủng hoảng tín dụng đang tiếp tục gây lo ngại và nguy cơ một số lượng lớn ngân hàng sẽ phá sản, câu hỏi đặt ra là cuộc sống sẽ ra sao nếu không có các ngân hàng.

Đối với những người còn nhớ thời bao cấp, câu hỏi này không có gì khó trả lời.

Tiền lương hàng tháng được trả tận tay, gạo mua có sổ, những thứ khác thì có tem phiếu.

Ngay cả cho tới những năm cuối thập niên 90, tôi vẫn được trả lương 'một cục' mỗi tháng.

Lần đầu tiên khi lương của tôi được trả vào ngân hàng là vào năm 1999 khi tôi làm việc cho một công ty nước ngoài.

Nhưng rồi thẻ nhựa khi đó chưa phổ biến nên mỗi lần muốn tiêu tiền lại lên ngân hàng xếp hàng, điền đơn xin rút tiền, chờ cô nhân viên ngân hàng dùng máy đếm vài lần và lại đưa cho một cục tiền.

Tiền nhựa

Năm 2000 tôi tới làm việc cho BBC và khái niệm tiền bắt đầu thay đổi.

Tôi ít khi phải cầm một xấp tiền như khi còn ở Việt Nam.

Lương được trả vào tài khoản, đi chợ đã có thẻ nhựa, các loại tiền điện nước, tiền nhà, tiền điện thoại, thuế cho hội đồng địa phương, ... đều được ngân hàng tự trả giúp qua dịch vụ trả tiền tự động gọi là direct debit.

Sau một thời gian dài nhận các bản sao kê tài khoản (bank statement) hàng tháng bằng giấy, nay tôi nhận bank statement ảo (mỗi lần ngân hàng không phải in bản sao kê bằng giấy họ sẽ trồng cho tôi một cây ảo và khi có một số lượng cây ảo nhất định họ sẽ trồng một cây thật để cải thiện môi trường).

Chính vì không còn nhận được hóa đơn bằng giấy nhiều khi tôi cũng không biết các khoản ra, vào của tài khoản ra sao trong nhiều tuần.

Đối với người sống trong xã hội quay chóng mặt như ở Anh, chuyện phải xếp hàng để trả hàng tá các khoản chi cố định mỗi tháng mà không qua ngân hàng là điều hết sức khó khăn.

Trong mấy năm gần đây, dịch vụ internet banking còn làm cho ngân hàng có ích hơn trước nhiều.

Thay vì phải gửi séc cho một người ở thành phố khác để trả tiền, giờ người ta có thể vào tài khoản của mình qua mạng internet, đánh số tài khoản và mã chi nhánh ngân hàng của người muốn trả tiền, đánh số tiền trả, thế là xong.

Cũng nhờ ngân hàng mà mua bán qua mạng ngày càng phát triển. Ở Anh nhiều người giờ đi siêu thị qua mạng và thật khó có thể làm như vậy nếu không có dịch vụ ngân hàng.

Dễ dãi

Một trong những lý do chính khiến các ngân hàng gặp khó khăn như hiện nay là họ bất cẩn khi cho vay.

Tại Anh, một người có công ăn việc làm ổn định, thu nhập tương đối luôn có thể xin một thẻ tín dụng với hạn mức nhiều lúc lên tới hàng chục ngàn đô la.

Người ta có thể dùng thẻ (trên thực tế là tiền của ngân hàng hay công ty tín dụng) để đi du lịch, mua xe hơi, mua đồ dùng trong nhà.

Dĩ nhiên sau đó công ty tín dụng sẽ tính lãi suất 15-20% hoặc hơn cho khoản chi tiêu dùng thẻ tín dụng, nhưng nếu người sở hữu thẻ tuyên bố phá sản, ngân hàng cũng khó đòi lại tiền họ đã vay.

Nhưng những khoản chi tiêu nhỏ này không tai hại bằng những khoản vay mua nhà hàng trăm ngàn đô la.

Trên nguyên tắc, các ngân hàng cần thận trọng và phải kiểm tra khả năng tài chính của người vay rất kỹ càng.

Nhưng trên thực tế, nhiều ngân hàng cho người có nhu cầu vay tiền vay một khoản lớn hơn tiền lương hàng năm từ 5-10 lần để họ có thể mua nhà và trả dần trong 20-40 năm.

Cho đến khi một số lượng lớn người không thể trả tiền hàng tháng cho ngân hàng như ở Hoa Kỳ, các ngân hàng bắt đầu điêu đứng.

Họ muốn bán nhà để thu hồi vốn nhưng nhà đã xuống giá tới mức thấp hơn khoản vay mà họ cho đã chót cho vay.

Vậy là vốn của ngân hàng, trên thực tế là các khoản tiền gửi và vốn của các cổ đông đã bị teo lại và ngân hàng có nguy cơ không trả nổi các khoản tiền gửi và không bảo toàn được vốn đóng góp của các cổ đông.

Không có ngân hàng

Theo cách phản ứng của các chính phủ trong mấy tuần gần đây, dường như họ đã quyết định rằng xã hội hiện đại không thể sống thiếu ngân hàng, hay ít nhất là các ngân hàng lớn.

Trên thực tế các quyết định đều được đưa ra với hình ảnh các cử tri đi bầu cử trong đầu.

Cũng có ý kiến cho rằng sự can thiệp của các chính phủ chỉ càng làm cho cuộc khủng hoảng hiện nay kéo dài thêm.

Thế còn về phía người tiêu dùng thì sao? Liệu họ có thể sống thiếu ngân hàng được không?

Đối với những người sống với ngân hàng từ khi mới lọt lòng, đây không phải là điều dễ dàng, mặc dù không phải là không thể.

Và tiền mặt cũng luôn có xu hướng làm tăng chi phí giao dịch và cũng tăng rủi ro.

Có lẽ cơn khủng hoảng hiện nay, cũng như những đợt khủng hoảng trước đây cũng sẽ đều qua đi.

Nhưng điều chắc chắn là các ngân hàng sẽ tiếp tục tồn tại và vẫn được xem là nơi dễ kiếm (hay dễ mất) tiền.