Giáo sư Valentin Berlinsky dành nhiều tình cảm cho tứ tấu Dominant

Cây cello trụ cột của tứ tấu lâu đời nhất nước Nga Borodin qua đời hôm 15/12, hưởng thọ 83 tuổi. Nữ học trò cưng nhất của Giáo sư Berlinsky, cây vĩ cầm một của tứ tấu Dominant Đỗ Phượng Như kể cho BBC những kỷ niệm về ‘người thầy vĩ đại’.

Cả bốn đứa trong tứ tấu Dominant của chúng tôi ôm lấy nhau khóc sau khi đánh những bản cuối cùng tại buổi chia tay người mà chúng tôi gọi là ‘người thầy vĩ đại’.

Ngoài tứ tấu Borodin mà ông là linh hồn, Dominant là tứ tấu duy nhất đánh tạm biệt ông trong ngày 18/12.

Chỉ một năm trước khi ra đi, ông nói với chúng tôi khi tới chào ông lên đường sang diễn tại London rằng nếu ông có qua đời ông cũng yên tâm vì chúng tôi có thể tiếp tục mang hồn âm nhạc của ông đi khắp nơi.

Dominant như một hình hài được ông thổi vào tâm hồn nghệ sỹ.

Thật khó mà giải thích toàn diện sự tài ba của ông, một người mà người Nga nói rằng mấy trăm năm nay mới có một và có lẽ phải vài trăm năm nữa mới lại có một người như ông.

Không còn mèo mù

Trước khi gặp ông hồi năm 1995 cùng với ba đồng nghiệp trong tứ tấu Dominant tôi đã học qua nhiều thầy và đã được các giải thưởng quốc tế.

Đoạn này cháu không còn là cô gái nữa mà phải là một chàng trai đang đi tán tỉnh.   Giáo sư Berlinsky gợi ý cho học trò cách chơi

Nhưng ngay cả thầy chuyên môn của tôi tại Nhạc Viện Tchaikovsky cũng không cho tôi được nhiều như ông. Ông cho tôi sự tự tin để truyền tải cảm xúc âm nhạc và tôi không còn chơi theo cảm tính như kiểu một cô mèo mù.

Khi dạy lũ bốn đứa tứ tấu Dominant, ông luôn đưa ra những hình ảnh để chúng tôi có thể cảm thụ được những gì mình đang chơi.

Hồi chuẩn bị cho cuộc thi âm nhạc mang tên Dmitri Shostakovich cách đây 12 năm, mỗi ngày chúng tôi học ông tới năm tiếng.

Khi chơi nhạc Shostakovich, ông nhắc chúng tôi bối cảnh mà nhà soạn nhạc viết các tác phẩm của mình hồi Thế Chiến II.

Chính ông và tứ tấu Borodin đã được Shostakovich mời tới chơi những bản mà nhà soạn nhạc này viết ra cách đây hơn 60 năm.

Ông nói: “Các cháu hãy nghĩ xem khi chiến tranh ác liệt đang nổ ra, những người mẹ lần lượt tiễn các con đi thì tiếng khóc của họ như thế nào.”

Nghe vậy bốn đứa chúng tôi hiểu phải chơi ra sao.

Năm đó, một năm sau khi gặp ông, tứ tấu chúng tôi đoạt giải nhất cuộc thi.

Nếu không có sự tận tình và tình yêu của ông khó mà Dominant về nhất.

Chơi bằng trái tim

Giáo sư Berlinsky là người thầy hoàn toàn dân chủ.

	Tứ tấu Dominant chơi tại buổi tiễn đưa Giáo sư Valentin Berlinsky

Ông thường dùng từ ‘mong muốn’ thay vì ‘yêu cầu’ khi đề nghị chúng tôi thay đổi cách đánh. Nhưng Valentin Berlinsky cho chúng tôi tự chọn cách thể hiện ‘mong muốn’ của ông mà chúng tôi cảm thấy thoải mái nhất.

Người thầy vĩ đại không áp đặt bao giờ.

Ông luôn nghe thật kỹ càng từng câu nhạc, nghe cho tới khi nào hài lòng mới thôi. Mỗi khi chúng tôi lúng túng trong cách diễn đạt ông lại gợi ý.

“Đoạn này cháu hãy tưởng tượng mình đang ôm một cái bình bằng pha lê và phải nâng niu nó.”

Hoặc “Đoạn này cháu không còn là cô gái nữa mà phải là một chàng trai đang đi tán tỉnh”.

Rồi “Cháu hãy tưởng tượng có hai con dê núi, một con đực, một con cái đang nhảy nhót, đùa vui”.

Hay ''Cháu hãy chơi như đang âu yếm người yêu ngọt ngào của cháu ấy."

Cháu hãy chơi như đang âu yếm người yêu ngọt ngào của cháu ấy.   Giáo sư Valentin Berlinsky

Chúng tôi vỡ ra được thật nhiều khi nghe những lời giải thích như vậy.

Mỗi ngày đi học với chúng tôi như một ngày hội vì bốn đứa trong tứ tấu học được những điều mà có tiền cũng không mua được trong khi ông chẳng hề lấy một xu.

Hồi thập niên 90 nhiều thầy thường chọn học sinh giỏi để dạy. Nhưng Valentin Berlinsky thì khác.

Ông ân cần chỉ bảo học sinh và tôi thực sự ngạc nhiên khi có những bạn không xuất sắc gì nhưng học ông năm này qua năm khác rồi cũng ra hồn.

Nếu chỉ đánh đạt về kỹ thuật cũng không phải là khó, nhưng để đánh được bằng cả cái đầu, đôi tay và trái tim đó là điều không dễ dàng mà ông đã giúp cho nhiều nghệ sỹ đạt được.

'Sợi chỉ'

Trong các tứ tấu ở Nga, chúng tôi được ông quý nhất, quý tới mức nhiều đồng nghiệp ghen tị.

	'Ông gọi tôi là Nhi-tớt-chka'

Tôi người nhỏ nhắn lại tên Như, tiếng Nga đọc như Nhi, nên ông gọi tôi là Nhi-tớt-chka, tức sợi chỉ.

Ông nói đùa: “Tay cháu nhỏ thế kia mà đánh bằng mấy chục đứa con trai.”

Ông rất cưng tôi và rất hay khen động viên.

Ngay từ lần gặp đầu tiên sau khi nghe tôi đánh ông đã hỏi ba bạn trong tứ tấu: “Các cháu kiếm đâu ra sự kỳ diệu này đấy.”

Nhờ sự chỉ bảo của ông, tôi đã cứng cỏi lên rất nhiều.

Một lần chúng tôi đánh Chương II Tứ tấu Số Tám Opus 59 của Beethoven cho ông nghe. Nghe xong ông khóc rồi bảo: “Nhi-tớt-chka, cháu có một trái tim rất ấm áp. Nghề này là cho cháu, cháu đừng bao giờ bỏ nghề!”

Bản thân ông cũng là người yêu nghề hiếm thấy.

Ông chơi cello trong tứ tấu Borodin hơn 60 năm từ năm 1945 tới năm 2007.

Trong suốt chặng đường đó ông đã gây dựng lên tên tuổi và nhờ đó kiếm các nguồn tài trợ giúp cho các tứ tấu như chúng tôi.

Trái tim lớn

Mặc dù người ta gọi ông là ‘người khổng lồ’ trong lĩnh vực âm nhạc, ông không bao giờ để chúng tôi có cảm giác là mấy đứa ngốc khi ở bên ông.

Có hôm đánh xong ông ngượng nghịu như cậu bé 16 tuổi và nói với chúng tôi ông đã đánh sai nốt.

Mỗi khi biểu diễn các bài mới ông thường mời chúng tôi tới nghe và ý kiến của mấy đứa trẻ con luôn được tôn trọng.

Có hôm đánh xong ông ngượng nghịu như cậu bé 16 tuổi và nói với chúng tôi ông đã đánh sai nốt.

Người thầy vĩ đại của chúng tôi luôn khiêm tốn, giản dị, gần gũi và hiền hậu.

Ông sống xuyềnh xoàng với một trái tim lớn.

Trái tim ấy đã ngừng đập trước khi ông bước sang tuổi 84, sang một mùa xuân mới.

Nhưng gia sản âm nhạc khổng lồ của ông chắc chắn sẽ sưởi ấm nhiều trái tim trong mùa đông lạnh giá của nước Nga.

Dominant tháng Một này sẽ lại sang biểu diễn ở London.

Chúng tôi không còn ông để tới tham vấn trước khi đi diễn.

Nhưng bốn chúng tôi, ba cô gái Nga và một cô gái Việt sẽ mãi mang theo tâm hồn biểu diễn của ông.

Và lần này chúng tôi có mua rượu về biếu, ông sẽ không còn phải giấu ở văn phòng để uống vì sợ cụ bà phật ý.