Về một cuộc tranh luận trong văn học

Tại Việt Nam, văn giới và nhiều người yêu văn học đang chú ý một cuộc 'bút chiến văn chương' xuất phát từ một tiểu luận của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp.

Tiểu luận có tựa đề "Trò chuyện với hoa thủy tiên và những nhầm lẫn của nhà văn", đăng làm ba kỳ trên Tạp chí Ngày nay, thuộc Hiệp hội UNESCO của Việt Nam.

Trong bài viết, nhà văn Nguyễn Huy Thiệp bày tỏ những suy nghĩ của ông về văn học hiện nay:

"Chưa bao giờ văn học ở nước ta có những cơ hội lớn như bây giờ nhưng cũng chưa bao giờ khó như bây giờ."

"Trong thời hiện đại, công việc đào tạo nhà văn là rất cần thiết, cần phải xây dựng thành công một công nghệ. Nó cũng từa tựa như công việc đào tạo các cầu thủ bóng đá chuyên nghiệp và các vận động viên thể dục có thành tích cao."

Trong phần ba của tiểu luận (đăng trong tạp chí Ngày nay ra ngày 15-3), ông Nguyễn Huy Thiệp viết:

"Nhìn vào danh sách hơn 1000 hội viên Hội Nhà văn Việt Nam người ta đều thấy đa số đều chỉ là những người già nua không có khả năng, sáng tạo và hầu hết đều… 'vô học', tự phát mà thành danh."

Ông Thiệp cho rằng phải xây dựng một công nghệ đào tạo nhà văn, và rằng lớp nhà văn cũ không còn phù hợp:

"Lớp nhà văn cũ không còn phù hợp: họ không biết ngoại ngữ, không biết vi tính, họ chỉ có quá khứ, họ không thể trò chuyện và đối thoại "tay đôi" được với bên ngoài về những vấn đề của thời hiện tại."

Phản bác
Phần ba tiểu luận gây nhiều ý kiến tranh luận, thậm chí phê phán trong một số người thuộc văn giới Việt Nam.

Một hội thảo về lý luận phê bình ở TP. Hồ Chí Minh, diễn ra năm ngày sau bài báo, cũng dành phần thảo luận về bài viết.

Còn ở Hà Nội, báo Văn Nghệ Trẻ (thuộc Hội nhà văn Việt Nam) đăng các ý kiến tranh luận. Một tác giả viết: "Có một thái độ khủng bố trong phê bình văn học bắt đầu manh nha từ Nguyễn Huy Thiệp."

Dẫn đầu làn sóng phản bác có lẽ là nhà thơ Trần Mạnh Hảo, một người cũng nổi tiếng và thường gây tranh cãi vì các bài phê bình của ông trong mấy năm gần đây. Hai bài phê bình Nguyễn Huy Thiệp của nhà thơ,nhà phê bình Trần Mạnh Hảo được đăng liên tục trên hai số báo Văn Nghệ.

Ông Trần Mạnh Hảo công kích ông Nguyễn Huy Thiệp là 'vua chửi':

"Nguyễn Huy Thiệp như muốn bước ra khỏi những giới hạn luân lý, đạo đức, thuần phong mỹ tục của dân tộc và loài người."

Ông Trần Mạnh Hảo nói với chương trình tiếng Việt BBC rằng theo ông hiểu thì lý do để ông Thiệp 'chửi' là để được mời đi nước ngoài.

Ông Trần Mạnh Hảo cũng cho rằng một số cơ quan truyền thông người Việt ở nước ngoài tìm cách chê bai văn học Việt Nam hiện nay và rằng 'Việt Nam không có các văn tài cỡ như Dostoevsky thì hóa ra chế độ này xấu xa hay sao?"

Theo ông Trần Mạnh Hảo thì Nguyễn Huy Thiệp trong những lần trả lời phỏng vấn đài báo ở nước ngoài đã phỉ báng các nhà văn nhà thơ Việt Nam. Nhưng khi được hỏi đó là đài báo nào thì ông không nói đến BBC mà nhắc tên một số cơ quan truyền thông hay diễn đàn khác.

Cuộc bút chiến đang gây nhiều chú ý và đem lại nhiều thông tin về sinh hoạt của giới nhà văn Việt Nam.

Tuy nhiên, người quan sát có cảm giác cuộc tranh luận, cho đến thời điểm này, chưa đi vào những vấn đề cốt lõi của văn học như làm sao để có các tác phẩm có chất lượng hay đâu là những yếu tố đang níu kéo nền văn học Việt Nam không tiến lên.

Trong giới văn học Việt Nam đã có những ý kiến cho rằng nhiều nhà văn, nhà thơ ở trong nước làm việc còn thiếu chuyên nghiệp.

Hiện nay cuộc 'bút chiến' hay 'báo chiến' này còn đang tiếp diễn.