Seurat: điểm sáng ấn tượng

Khi phân tích, hầu như vật chất chung quanh chúng ta không được tạo nên từ đường nét, vì ngay cả đường thẳng của thước kẻ khi soi dưới kính hiển vi cũng chỉ là những mặt sần sùi mà cấu trúc phân tử tạo nên, còn cạnh sắc của chữ hay hình in trên giấy máy tính chỉ là những chấm màu đặt cạnh nhau mà thôi.

Màn hình, ảnh số, giấy ảnh, phim, hay ngay cả không ít sơn màu công nghiệp cũng đều dựa trên nguyên tắc điểm màu, ở các mức độ hạt màu (chi tiết, độ mịn) khác nhau.

Nếu nhìn thấy các sản phẩm màu của thời hậu hiện đại, có lẽ Seurat cũng hài lòng khi biết các thử nghiệm của ông không đột ngột dừng lại, mà trực tiếp hay gián tiếp vẫn được tiếp nối sau cái chết bất ngờ của danh họa sau cuộc triển lãm năm 1891.

Khi nghiên cứu cuộc đời của Georges-Pierre Seurat, có lẽ ai cũng bất ngờ khi thấy giai đoạn hình thành nên trường phái vẽ điểm của ông lại toàn là các thực tập vẽ đường nét.

Thời trẻ, Seurat được nhận vào Ecole des Beaux-Arts, thời gian nghĩa vụ quân sự lấp đầy đường nét trong tập ký họa, và sau khi giải ngũ ông tiếp tục sống bằng nghề thợ vẽ - draughtsman.

Thế nhưng các tìm tòi về điểm đã xuất hiện bên cạnh các luyện tập về đường, như trong các bản nháp hoặc tác phẩm mà Seurat sử dụng các chất liệu bột than - conté crayon.

Chuyên gia Richard Thomson nhận định bước ngoặt làm thay đổi phong cách của Seurat chính là quyển sách về luật phối màu của Charles Blanc, diễn giải đơn giản lý thuyết màu khoa học của hóa gia Eugéne Chevreul trong kết hợp với thể nghiệm hội họa của Eugéne Delacroix.

Sau này, phát kiến về vùng màu gồm 22 sắc của Ogden Nicholas Rood cũng được Seurat ứng dụng vào quá trình chọn và pha màu.

Về cơ bản, tất nhiên cũng cần nhắc đến ảnh hưởng của nhóm Ấn Tượng qua các kỳ triển lãm đầu tiên của họ, và sau này, là giúp đỡ của Camille Pissarro nhằm đưa tên của Seurat vào kỳ triển lãm Ấn Tượng cuối cùng.

Các bức sơn dầu của Seurat trong những năm đầu của thập niên 1880 thể hiện rõ nét nhất các ảnh hưởng như vừa phân tích, khi ông dùng các nét taches to như Ấn Tượng để vẽ nháp để rồi sau đó các nét này ngày càng nhỏ, chỉ còn lại thành những điểm chấm trên mặt tranh mà thôi.

Kỹ thuật stroke nhỏ dần này cũng lộ ra trên mặt tranh khi xem bằng kính lúp - các chấm màu dường như chồng chéo lên nhau thành 5-7 lớp nhưng không phủ hết nhau hoàn toàn, để thị giác của người xem hoàn toàn tự do cảm nhận.

Và thế là bảo tàng Museé d'Orsay lại có thêm một khu trưng bày mới dành riêg cho Seurat cùng Paul Signac và các hoạ sĩ theo trường phái vẽ điểm - pointilism, mà nhiều người vẫn quen gọi là Hậu Ấn Tượng.

Tham khảo:

Richard Thomson 1985, Seurat, Phaidon Press Limited, Oxford