Tuy vậy, trong thế giới nói tiếng Anh, mới chỉ có một số tập sách giới thiệu các nghiên cứu của người Pháp.

Đầu năm nay, một tuyển tập mới được xuất bản bằng tiếng Anh nhằm giới thiệu các công trình gần đây của các học giả Pháp viết về các vấn đề của Việt Nam.

Tập sách có tựa đề "Viêt Nam Exposé: French Scholarship on Twentieth-Century Vietnamese Society", do NXB Đại học Michigan ấn hành.

Sách gồm nhiều bài viết của cả người Pháp và người Việt sống ở Pháp. Phần lớn được viết bằng ngôn ngữ Pháp, rồi sau đó dịch sang tiếng Anh.

Tập sách chia làm ba phần, bao quát nhiều mặt trong xã hội Việt Nam suốt một thế kỷ vừa qua.

Phần một, về thời đầu thế kỷ 20, quan sát xã hội vào trước lúc xảy ra sự chuyển biến không thể đảo ngược do chế độ thuộc địa tạo nên ở Đông Dương.

Phần này đề cập đến câu hỏi 'ai có quyền lực trong làng?' (Philippe Papin), nhìn lại vai trò của phụ nữ trong lịch sử và liệu có thể đặt giả thiết truyền thuyết Hùng vương liên quan đến sự xuất hiện của chế độ phụ hệ, thay thế mẫu hệ? (Nguyễn Văn Ký).

Cũng trong phần một, Emmanuel Poisson tìm hiểu cách đào tạo quan lại trong thời đầu thế kỷ 20. Laurence Monnais-Rousselot lại khảo sát hệ thống y tế ở Đông Dương giai đoạn 1860-1939.

Phần hai tập sách dành cho vai trò của giới trí thức trong phong trào dân tộc và đóng góp của họ đối với xã hội Việt Nam giữa thế kỷ 20.

Đây là phần gồm nhiều bài viết của học giả người Pháp gốc Việt (chiếm ba trong số bốn bài).

Phần cuối cùng lần theo bước đường tìm kiếm mô hình kinh tế của Việt Nam thời từ sau 1945 đến giai đoạn Đổi mới.

Bài của Pierre Brocheux, một trong hai biên tập viên của sách, khảo sát hai cơ chế mà theo ông đã giúp cuộc kháng chiến của Việt Nam chống Pháp đi đến thành công.

Lý do thứ nhất, theo Brocheux, là cách điều hành kinh tế trong thời chiến. Lý do thứ hai là sự ủng hộ của các nước láng giềng.

Từ thời chiến, người đọc được dẫn sang thời kì xây dựng CNXH ở miền bắc, với bài của Florence Yvon-Tran. Bài này khảo sát mức độ thất bại của tiến trình tập thể hóa từ 1958 đến 1988.

Tập sách khép lại với tiểu luận của Gisele Bousquet, cũng là người biên tập cuốn sách.

Tiểu luận này chiêm nghiệm quan hệ Việt - Pháp gần đây thông qua hội nghị Francophone ở Hà Nội năm 1997.

Mặc dù dự án francophone ở Việt Nam rất quan trọng với Pháp, nhưng có vẻ như đối với đa số người Việt, ngôn ngữ và văn hóa Pháp giờ đây như ngọn đuốc không truyền lại cho thế hệ sau.

Theo bài viết, dù chính sách kinh tế tương lai và quan hệ đối ngoại của Việt Nam có thế nào, thì người Việt vẫn là những người tham dự năng động trong nền kinh tế toàn cầu, một ma trận mà trong đó ngôn ngữ chính là tiếng Anh.