BBC Vietnamese

Từ lúc còn đi học cấp ba tôi đã đi tập võ. Thanh niên hung hăng mới lớn cần phải có chỗ vận động mà. Thích võ nên tôi đã thử qua nhiều thứ. Nào là Karate, VoViNam nào là mấy miếng Gia Truyền …

Nhớ cái hồi ấy đi học là dân con em cán bộ trường Đại học Bách Khoa Hà Nội ra đường gặp bọn ''ngoài phố” rồi bọn ''quân khu” có học tí võ dù sao cũng cảm thấy yên tâm và mạnh dạn hơn.

Thi vào đại học rồi phấn đấu đi học nước ngoài ở Việt Nam phải học rất nhiều. Không ít bạn quyển Giáo Trình Vật Lý thuộc đến cả dấu chấm dấu phẩy. Hồi đó tôi tưởng rằng không bao giờ còn cơ hội trở lại với võ học nữa.

Sang nước ngoài phải tự thân tự lập, lại xa nhớ quên nhà, lạ nước lạ cái, tôi còn rất ít tâm lực để để ý đến chuyện tập tành.

Sau mấy năm ở Ba Lan rồi mọi chuyện cuộc sống dần dần rồi cũng quen hơn. Mội lần một anh bạn tôi đội nhiên lại rủ tôi đi tập võ.

Aikido hồi đó là một từ mà tôi mới chỉ nghe qua vài lần. Thế mà ở một trường đại học tại một nước xa lắc giữa Đông Âu sinh viên có thể tập môn này thay cho các tiết thể dục bắt buộc từ lâu rồi.

Và kể từ đó Aikido đã trở thành một yếu tố gắn liền, không thể thiếu được với cuộc sống của tôi suốt mười mấy năm qua.

Aikido tức là Hiệp Khí Đạo. Khí đây là muốn nói đến Khí Công - nguồn sinh lực của con người theo quan niệm của Á Châu. Đạo đây nói đến con đường khổ luyện mà chỉ có nhờ đó trong môn võ học nào ai muốn thành tài cũng phải đi qua.

Hai khái niệm Khí và Đạo không phải quá xa lạ với mỗi người châu Á. Chữ đáng bàn đây là chữ Hiệp, nghĩa hiểu đây là hòa hợp, là "harmony”.

Tại sao một môn võ với những kỹ thuật chiến đấu hay tự vệ lại đặt chữ Hiệp lên đầu?

Về mặt kỹ thuật, Aikido là một môn Nhu Đạo một trăm phần trăm khi mà hoàn toàn không có các động tác tấn công, đấm đá v.v. Tất cả các thế đòn đều nhằm vào lợi dụng sức đối phương trong lúc tấn công để kiềm chế bằng những đòn khóa và quật ném.

Về mặt triết lý, Aikido giả định là môn sinh của mình sẽ không gây chiến trước. Hiểu được chữ “Ai” là một bước giác ngộ cao hơn. Rèn luyện Aikido cần phải tiến đến mức độ gọi là ''Fighting without fighting” nghĩa là chiến thắng đối phương trước khi cuộc chiến xảy ra.

Tôi rất may mắn là được rơi vào một hoàn cảnh khá thú vị. Một người Việt Nam mà lại bắt đầu học võ Nhật ở một nước Đông Âu như Ba Lan.

Nhiều lần tôi lại bật cười với mình, nhớ lại khi anh bạn ở Aikido Hà nội hỏi tôi thế thầy tôi là ai và tôi đã chỉ vào ảnh của một thanh niên tóc vàng mắt xanh mũi lõ.

Thực ra tôi không có một cảm giác nào là đang tập võ với một người nước ngoài cả.

Trên sàn võ chúng tôi làm quen và thân với nhau rất nhanh. Những lúc rỗi đi uống bia sau buổi tập. Những ngày cuối tuần đi sang thành phố khác tham dự tập huấn rồi tối đến cùng nhau liên hoan.

Bao mối tình đã nảy nở từ đó, để rồi vài năm sau mấy thằng bạn tôi bế con cái quay lại phòng tập.

Ba Lan và Nhật Bản có một cái gì đó gắn với nhau đặc biệt. Người Nhật mê nhạc Chopin đến nỗi hàng năm giờ đây cuộc thi biểu diễn nhạc của ông ở Vácsava, đoàn đông nhất luôn đến từ xứ sở hoa anh đào.

Tôi còn nhớ là nghệ sỹ Đặng Thái Sơn sau khi đoạt giải năm 1980 đã sang định cư và dạy đàn ở Nhật Bản.

Người Ba Lan biết được văn hóa Nhật có lẽ trước hết là qua những câu lạc bộ võ Nhật. Riêng ở thủ đô thôi, số sàn tập cũng phải tính con số trên trăm. Mùa hoa đào nở và đỉnh Phú Sĩ làm niềm mơ ước của nhiều người ở đây muốn trông thấy. Trong các ngày nghỉ ở đây ta có thể xem được các cuộc biểu diễn võ Nhật, nghệ thuật cắm hoa và trình diễn áo Kimono.

Ông Pomianowski một trong nhưng người đầu tiên đến với Aikido và giờ đây đã đạt 5 đẳng. Từng là Đại sứ Ba Lan tại Tokyo 7 năm, ông trở về nước cùng bạn bè lập ra tạp chí có tên là Budojo, chuyên viết về võ Nhật, kiếm Nhật và văn hóa truyền thống từ thời Samurai.

Tôi có một thằng bạn Ba Lan vừa dậy võ vừa đi làm tiết kiệm để năm nào cũng sang Nhật. Khi đùa là cậu ta kiếp trước là người Nhật và kiếp này bị đầu thai nhầm thì cậu ta lại làm ra vẻ sung sướng.

Lịch sử hình thành và thời gian đầu phát triển của mỗi môn phái thường dẫn đến lịch sử cuộc đời của người sáng lập. Trong trường hợp Aikido đó là Tổ sư M. Ueshiba.

Được chân truyền nhiều môn nhu đạo cổ và kiếm pháp phát triển hàng ngàn năm bởi các dòng tộc ở Nhật Bản, với tài năng hiếm có M. Ueshiba đã trở thành một võ sư nổi tiếng.

Gặp gỡ và chịu ảnh hưởng rất lớn của dòng Omoto, một nhánh Phật giáo, Tổ sư đã dần cải biến những đòn độc ác thành những độc tác theo những đường tròn mềm mại. Ngoài ra ông còn hệ thống hóa thành một hệ thống tập luyện cơ thể toàn diện.

Ta hãy trở lại thế chiến thế giới lần thứ hai. Nước Nhật đã nước gây chiến rồi thất bại và để lại nhiều đau thương ân oán nhất là cho châu Á.

Có lẽ điều duy nhất tốt đẹp của người Nhật được nhìn nhận sau chiến tranh đó là tinh thần Võ Sỹ Đạo. Hình ảnh và những câu truyện về Samurai dần dần đã trở thành biểu tượng của lòng dũng cảm và sự trung thành.

Để phát triển và cải thiện bộ mặt trên thế giới nguời Nhật hiện đại đã rất chú ý khuyếch trương các di sản văn hoá và giá trị truyền thống của mình. Ngay sau khi chiến tranh kết thúc, võ học đã trở thành cầu nối cho văn hóa Nhật đi ra thế giới.

Hàng triệu người giờ đây trên toàn cầu tập môn Karate Do chắc đều biết đến công lao của ông Funakoshi.

Các học trò của M. Ueshiba đã tổ chức lại và đi ra trên toàn thế giới truyền bá Aikido. Nhưng nơi nào còn nghèo, phong trào còn non nớt các Sensei đã từng không quản ngại gian khổ tới dậy không lấy tiền.

Aikido cũng như các môn võ Nhật khác đều đã được hệ thống hoá một cách có chọn lựa sao cho phụ hợp với con người của thế giới hiện đại nên đã nhanh chóng được lan truyền rộng rãi. Nhiều bộ môn nay đã có chỗ cố định trong phong trào thể thao Olympic.

Tuy vậy Aikido lại khác với các môn khác là không tìm theo con đường thi đấu để phát triển. Chữ “Ai” đặt đầu tiên đã nói lên một môn võ tuy tính hiệu quả cao nhưng vẫn trung thành và phấn đấu theo triết lý Phật giáo.

Đến với võ Nhật mọi môn sinh đều tiếp nhận được cái tính cần cù và tiến tới cái hoàn thiện, tính kỷ luật cao và yêu cái đẹp rất tinh tuý của người Nhật. Có thể nói qua võ học nước Nhật, văn hoá Nhật và hiển nhiên sau đó là hàng hóa Nhật đã tự được quảng cáo cho mình.