Ý kiến của bạn Trần Đức Hùng về WTO

Cho tới nay, đã có nhiều bài viết nói nhiều về chuyện được mất, cơ hội và thách thức cho Việt Nam khi gia nhập WTO.

Như bà Phạm Chi Lan chuyên gia tư vấn của Thủ tướng Phan Văn Khải đặt câu hỏi : "Khi vào thì ai cũng phải trả giá. Tất nhiên, không ai bằng mọi giá để mua một món hàng quá đắt. Nhưng ở đây cái giá để vào WTO chưa được phân tích một cách đầy đủ hoặc những người đưa ra ý tưởng đó cũng chưa phân tích thấu đáo. Cái giá phải trả là giá nào để nói chúng ta không chấp nhận bằng mọi giá. Ở đây cái giá do ai đưa, đến mức nào để xem nền kinh tế của chúng ta có chịu đựng được không?".

Còn ông Nguyễn Đình Lương, nguyên Trưởng đoàn đàm phán BTA nhận xét: "Bài toán được mất này ta chỉ giải bằng phương pháp suy đoán. Các đáp số chỉ được đưa ra dưới dạng định tính. Người VN mình vốn quen với các phép tính của tiểu nông, kiếm được một đồng thì bo bo giữ một đồng cho chắc ăn. Mọi người chỉ sợ mất, chỉ lo giữ cái của mình đã có, rào sân mình cho kín".

Căn cứ trên những lời phát biểu của người trong cuộc, chúng ta thấy quả là mơ hồ: đối tác đặt ra yêu cầu quá cao (?), nếu đáp ứng nền kinh tế sẽ đổ vỡ (?). Vì thế: Chúng ta không thể gia nhập bằng mọi giá! (?)

Như vậy ở VN chúng ta hoàn toàn thiếu vắng những nghiên cứu thực sự và đầy đủ về cái được và cái mất, chỗ nào là lợi ích cần phải bảo vệ đến cùng, chỗ nào là lợi ích có thể nhân nhượng được hoặc nhân nhượng đến mức nào thì nền kinh tế có thể chịu đựng được. Công tác nghiên cứu hiện nay quả là hạn chế.

Hào hứng nay đã nguội rồi

Nếu như nửa đầu năm nay, người ta hào hứng và lạc quan nói tới khả năng gia nhập WTO ngay trong năm 2005 thì những tháng cuối năm bầu không khí nguội đi một cách đáng ngạc nhiên. Cảm nhận chung từ những ý kiến phát biểu trên báo chí thì dường như VN không có gì phải thất vọng và rằng không nên coi gia nhập WTO là mục tiêu. Tuy nhiên, nhìn lại việc VN đặt ra thời hạn phải gia nhập WTO không chỉ là một lần.

Năm 2004, VN đã lên tiếng bày tỏ muốn gia nhập WTO vào tháng 1/2005. Sau đó, thời hạn này được lùi lại cho tới tháng 12. Nhiều chuyên gia cho rằng, không phải vô cớ mà VN tự đặt mục tiêu gia nhập WTO trong năm nay.Trước hết, về lợi ích của cac ngành đang chiếm tỷ trọng xuất khẩu lớn của VN(như dệt may) năm nay tất cả các thành viên WTO đều được hưởng cơ chế xuất khẩu tự do vĩnh viễn thay vì phải chịu áp đặt hạn ngạch như trước đây . Sự cởi bỏ này đã tạo điều kiện mở toang cánh cửa cho nhiều nước chiếm lĩnh thị trường thế giới như Trung Quốc.

Trong khi đó, VN vẫn phải chịu áp đặt hạn ngạch. Kết quả nhìn thấy được là VN đang đối mặt với nhiều sức ép mất thị phần tại các thị trường xuất khẩu lớn như Mỹ, EU. Việc EU vừa qua đã bỏ quota dệt may cho VN nhưng tỷ trọng xuất khẩu vào thị trường này vẫn không tăng lên đáng kể, chứng tỏ quota có hay không chỉ là một nhân tố. Do việc đối tác họ vẫn cảm thấy quan ngại trước những rủi ro nếu các cam kết song phương thay đổi. Vì thế sẽ ít có doanh nghiệp dám đầu tư lớn làm ăn lâu dài với VN.

Trên bình diện chính trị, VN trở thành thành viên WTO năm 2005 sẽ là cái kết đẹp cho giai đoạn phát triển năm năm và mở ra một giai đoạn mới. VN đã tự đặt mục tiêu năm 2010 là thời điểm cất cánh của nền kinh tế, cũng là hầu hết các cam kết WTO được thực thi. VN lỡ gia nhập vào WTO 2005, cộng đồng doanh nghiệp nước ngoài cảm thấy thất vọng nhiều nhất vì đây là những người cổ vũ mạnh mẽ cho tiến trình hội nhập.

Chủ tịch Hội đồng Thương mại Mỹ - Việt, bà Virginia Foote cho rằng, việc VN và Mỹ không kết thúc được đàm phán trong năm nay không phải là một thảm hoạ. Song, bà này cũng nói thêm, "tôi nghĩ, cộng đồng DN Mỹ và ngay cả cộng đồng DN Việt Nam đều ít nhiều thất vọng với hai chính phủ". Phát biểu trên báo chí về những thiệt thòi khi chậm gia nhập WTO, Phó Thủ tướng Vũ Khoan, Chủ nhiệm UB Quốc gia về Hợp tác Kinh tế Quốc tế đã thừa nhận: "Càng muộn thì yêu cầu càng cao. Nếu vòng đàm phán Doha thoả thuận được thì tiêu chuẩn gia nhập ngày càng căng hơn đối với mình. Điều đó nghĩa là những điều kiện đòi hỏi mình mở cửa rộng hơn, sâu hơn. Cái khó lớn nhất là chỗ đó".

Trước đó, có ý kiến cho rằng, vòng đàm phán Doha đang gặp trục trặc, khó có khả năng kết thúc trong năm 2006. Do đó, VN không phải quá vội vàng để vào sân chơi chung trước khi WTO đạt được thoả thuận mới. Thế nhưng, thông tin từ Hội nghị Bộ trưởng WTO đang diễn ra tại Hongkong cho thấy,các thành viên WTO đang quyết tâm kết thúc vòng đàm phán Doha trong năm 2006. Vậy khi đó, giá VN vào WTO sẽ như thế nào?

Có một sự thật là: VN đã lỡ mất cơ hội chủ động tham gia và có tiếng nói trong vòng đàm phán tự do thương mại toàn cầu. VN không thể đứng ngoài WTO và mở cửa càng thông thoáng thì nền kinh tế càng phát triển nhanh. Trung Quốc là một ví dụ , nước bạn lớn của VN đang mở cửa nhanh theo hướng đó và đang trở thành người khổng lồ được đánh thức.

Trần Đức Hùng, TPHCM