Lê Công Định
Luật sư từ tp.HCM

Thế giới ảo và hiệu quả của chính phủ

Gia nhập WTO không chỉ có cơ hội mà còn đầy rẫy thách thức; phút hồ hởi ban đầu sẽ nhanh chóng qua đi, vần đề quan trọng bây giờ và cả sau này là chuẩn bị gì và như thế nào để đối phó với sự cạnh tranh khốc liệt trên một thị trường đã liên thông với hầu hết những thị trường tự do khác trên thế giới.

Để tiếp tục sống còn và phát triển, các doanh nghiệp trong nước phải tìm cách cung cấp sản phẩm và dịch vụ đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng với giá thấp nhất và chất lượng tốt nhất. Nói cách khác, tính hiệu quả là một ưu tiên.

Giải pháp quản trị

Một trong những giải pháp quan trọng nhằm nâng cao tính hiệu quả của doanh nghiệp là cải tổ cách thức quản trị.

Giải pháp quản trị này có hai mặt, thứ nhất tự thân doanh nghiệp thay đổi và, thứ hai, chính phủ với tư cách là người hỗ trợ doanh nghiệp cũng phải thay đổi.

Sự hiệu quả của chính phủ ngay từ lúc này được đo lường bằng những luật lệ và chính sách tạo điều kiện tối đa cho doanh nghiệp kinh doanh và tăng lợi nhuận.

Ngày nào vẫn còn lời than phiền của doanh nghiệp về những cản trở từ phía chính phủ, dù hợp pháp dưới danh nghĩa luật lệ hay chính sách, đối với hoạt động kinh doanh của họ, thì ngày đó chúng ta vẫn chưa có được một chính phủ hiệu quả.

Thử phân tích một trường hợp thực tế để thấy được sự kém hiệu quả của chính phủ ảnh hưởng như thế nào đối với các doanh nghiệp nói riêng và nền kinh tế nói chung.

Chuyện các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trò chơi trực tuyến (game online) gặp khó khăn với các cơ quan quản lý ngành bưu chính - viễn thông đang là vấn đề thời sự trước, trong và sau khi Việt Nam trở thành thành viên WTO chính thức thứ 150.

Case study về Game online

Dịch vụ game online là một ngành kinh doanh mới đầy tiềm năng mà luật pháp Việt Nam chưa có nhiều quy định chi tiết mặc dù trên thực tế một số doanh nghiệp đã được cấp phép kinh doanh ngành này.

Một chính phủ hiệu quả sẽ thấy ngay đây là cơ hội để phát triển một ngành kinh doanh triển vọng mà giới doanh nhân có thể thu nhiều lợi nhuận và nhờ đó nộp thuế nhiều hơn cho ngân sách nhà nước, mà suy cho cùng chính chính phủ là người đầu tiên được hưởng lợi.

Luật lệ nếu được ban hành sẽ chỉ nhằm mục đích tạo mọi điều kiện để doanh nghiệp yên tâm kiếm tiền và đóng thuế.

Vì thiếu khả năng tiên liệu sự phát triển nhanh chóng của game online và do vậy thiếu luật lệ về game online, nên ngày 1/6/2006 các Bộ Văn hóa - Thông tin, Bộ Bưu chính - Viễn thông và Bộ Công An đã cùng ban hành Thông tư liên tịch số 60/2006/TTLT-BVHTT-BBCVT-BCA (Thông tư 60) với mục đích quản lý ngành kinh doanh này bằng các điều kiện chặt chẽ khác nhau.

Trong một nhà nước pháp trị có hệ thống luật pháp minh bạch được xây dựng trên những tiêu chuẩn mà Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đòi hỏi, cơ quan hành pháp không được tự tiện ấn định các quy tắc hạn chế hoặc tước đoạt quyền kinh doanh chính đáng của công dân mà Hiến pháp đã công nhận.

Tư duy luật

Lẽ ra do được ban hành sau khi các doanh nghiệp đã có giấy phép hoạt động hợp pháp từ trước, Thông tư 60 không đương nhiên ấn định những điều kiện phi lý có thể cản trở hoạt động kinh doanh đã hiện hữu, nói chi ngang nhiên đặt ra các chế tài buộc doanh nghiệp ngưng hoạt động nếu không đáp ứng các điều kiện “hậu sinh” ấy.

Phân tích Thông tư 60 người ta dễ dàng thấy rõ “não trạng” của các cơ quan hành chính Việt Nam trong cách thức họ quản lý quốc gia.

Điều 5 của Thông tư 60 đặt ra các điều kiện để kinh doanh game online, trong số đó có “điều kiện kỹ thuật, nghiệp vụ”.

Điều 7 của Thông tư 60 liệt kê hàng loạt điều kiện kỹ thuật và nghiệp vụ, mà đáng kể nhất là “biện pháp kỹ thuật nghiệp vụ quản lý giờ chơi cài tại các máy chủ”.

Ai cũng biết quản lý giờ chơi game là một giải pháp khắc phục những hậu quả có thể xảy ra về mặt xã hội đối với người chơi game mà chủ yếu là giới trẻ còn đang đi học.

Một chính phủ hiệu quả sẽ vừa giải quyết những vấn đề xã hội có thể phát sinh từ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, vừa tạo điều kiện tối đa cho doanh nghiệp tiếp tục hoạt động kinh doanh của mình.

Vấn đề não trạng

Có như vậy, quan chức của chính phủ đó mới xứng đáng được tiếp tục tại vị và nhận đồng lương và bổng lộc từ thuế mà các doanh nghiệp nộp.

Tuy nhiên, xem kỹ cách thức ràng buộc điều kiện này người dễ dàng nhận ra rằng các cơ quan hành chính đang muốn đá “quả bóng trách nhiệm” giải quyết những vấn đề xã hội cho doanh nghiệp, thay vì chính mình phải chu toàn trách nhiệm ấy.

Khi đặt ra biện pháp quản lý giờ chơi, lẽ ra các cơ quan chức năng phải là người hiểu hơn ai hết tính khả thi và khó khăn về kỹ thuật của những biện pháp đó khi ứng dụng trên thực tế, và lẽ ra chính cơ quan chức năng phải là nơi cung cấp các biện pháp kỹ thuật như vậy cho doanh nghiệp.

Chỉ khi nào họ không tuân thủ và áp dụng những biện pháp kỹ thuật đã được cung cấp sẵn thì mới xem đó là sự vi phạm cần phải trừng phạt.

Nếu thực tâm muốn giải quyết những vấn đề xã hội thì bản thân các cơ quan chức năng phải tìm được giải pháp khả thi và khôn ngoan trước khi ban hành luật, chứ không phải cứ nhắm mắt đưa ra những yêu cầu mà chính mình cũng không biết về mặt kỹ thuật liệu có thể đáp ứng được hay không.

Phân tích

Lẽ thường ở đời, hễ vô trách nhiệm thì cách hay nhất là đẩy trách nhiệm cho người khác, nên sẽ không ngạc nhiên nếu hết doanh nghiệp này đến doanh nghiệp kia bị tuyên bố là vi phạm để bị trừng phạt bằng cách buộc ngưng hoạt động kinh doanh.

Mặt khác, luật sai và bất khả thi thì phải ngưng áp dụng ngay lập tức để hủy bỏ hoặc sửa đổi vì đó là lỗi của các Bộ liên quan, chứ không phải lỗi của doanh nghiệp.

Không thể cứ nhắm mắt thi hành và, nói như ông Giám đốc Sở Bưu chính - Viễn thông TPHCM, “trước mắt vẫn phải xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật, trừ khi có lệnh sửa đổi các quy định tại Thông tư 60”.

Nói như vậy là bất chấp những khó khăn thực tế mà doanh nghiệp phải đương đầu, là vô trách nhiệm đối với sự tồn vong của doanh nghiệp do sự bất khả thi của luật pháp.

Không thể biến sự kém hiệu quả của chính phủ thành lỗi của doanh nghiệp để rồi trừng phạt họ.

Càng ngẫm nghĩ càng thấy tội nghiệp cho các doanh nghiệp Việt Nam, vừa phải đối đầu với sự cạnh tranh khốc liệt của các đối thủ trên thương trường, vừa phải đương đầu với sự kém hiệu quả của chính các quan chức chính phủ của mình.

So sánh

Khác với xứ ta, ở Singapore, chính phủ họ bày tỏ công khai sự khuyến khích tinh thần doanh nhân sẵn sàng gánh chịu rủi ro trong kinh doanh bằng cách long trọng cam kết tạo mọi điều kiện để doanh nghiệp phát triển và in đậm những cam kết đó trên bức tường mặt tiền của tòa đô chính thành phố.

Trong khi Chính phủ Việt Nam đang cùng cả dân tộc ra biển lớn WTO, thì vẫn còn đâu đó dưới lòng biển thuộc vùng lãnh hải của Việt Nam những chiếc cọc mà các cơ quan hành chính và quan chức nhà nước cắm sẵn hoặc “quên” nhổ để sẵn sàng đâm thủng không thương tiếc tàu bè của doanh nghiệp Việt Nam hưởng ứng lời kêu gọi ra biển ấy.

Xem ra việc thay đổi cách suy nghĩ của các quan chức chúng ta trong việc điều hành một nền kinh tế thị trường chuyên nghiệp còn khó khăn hơn là tôn trọng các cam kết WTO.

===========================================

Quý vị góp ý xin gửi thư về [email protected]

ADK, Hà Nội
Vấn đề ở đây là khả năng điều hành đất nước. Tư duy của công chức hiện nay vẫn là " cai trị" chứ không phải "phục vụ" người dân như ở Singapore. Do vậy, cách hành xử và ban hành quy định như vậy cũng không phải là ngạc nhiên cho lắm. Để thay đổi tư duy này, việc đầu tiên là chính quyền hiện tại có muốn làm hay không ? Câu trả lời có lẽ để dành cho Ngài Thủ tướng trong buổi giao lưu trực tuyến sắp tới.

Hoàng Nguyên, Thái Lan
Chúng ta nghe nhiều về điều gọi là đất nước đang có "thế và lực mới", nhưng lớp cán bộ nắm vận mệnh đất nước còn rất cũ. Cái gọi là "Thách thức WTO" nghe cũng nhiều, và có lẽ nhiệm vụ "đẩy lùi thách thức" không đâu xa chính là phải thay đổi tư duy cũ.

Bill Gates có một câu nói làm tôi suy nghĩ, đó là "chúng ta không nên sửa hệ thống lỗi thời mà phải thay nó". Không biết lần tới Hà Nội gần đây ông có nhắc lại ý này trước các vị khách chủ nhà hay không?

Một ý kiến, Hà Nội
Tôi đã đọc nhiều bài báo phàn nàn về chính sách của VN, không chỉ riêng đối với OnlineGame. Tại sao chỉ là nói mà không đưa ra sáng kiến để quản lý nhỉ?

Trong trường hợp cụ thể này là OnlineGame chúng ta nên bàn xem quản lý thế nào thì tốt hơn chứ. Theo tôi hàng năm doanh nghiệp Game trích 10% doanh thu để cai nghiện cho những game thủ quá nghiện, và gia đình nào có con em bị phát hiện chơi quá nhiều game online thì cho đi cai nghiện là biện pháp tốt nhất.