Đất đai, chính quyền và Công giáo

Tranh chấp đất đai giữa chính quyền Hà Nội với giáo hội Công giáo Việt Nam có vẻ như đang lan rộng.

Tối 11. 1 tại nhà thờ Dòng Chúa Cứu Thế, Sài Gòn, một thánh lễ cầu nguyện có tên gọi “Đêm thắp nến cầu nguyện cho công lý và hòa bình hiệp thông với anh chị em giáo dân vào Dòng Chúa Cứu Thế, Hà Nội” đã được tổ chức với sự tham dự của hơn 4000 giáo dân.

Việc tranh chấp đất đai giữa chính quyền và tôn giáo vốn đã âm ỉ từ lâu, thời gian gần đây đột ngột trở nên căng thẳng với việc hàng nghìn giáo dân Hà Nội cầu nguyện tập thể trước khu đất trước đây vốn là tòa Khâm sứ Hà Nội để yêu cầu chính quyền trả đất lại cho giáo hội.

Vấn đề khúc mắc

Mới đây nhất, hàng chục giáo dân dòng Chúa Cứu Thế ở Thái Hà, Hà Nội đổ về cầu nguyện ở khu vực có tranh chấp với công ty may Chiến Thắng trên đường Hoàng Cầu phường Quang Trung, quận Đống Đa khiến cho sự việc có thể trở nên nghiêm trọng hơn.

Linh mục Phê-rô Nguyễn Văn Khải từ tu viện dòng Chúa Cứu Thế ở Thái Hà nói đất này được các tu sĩ từ Quebec, Canada sang mua từ đầu thế kỷ, và chính quyền xã hội chủ nghĩa không có giấy tờ hay quyết định gì chính thức trưng dụng khu đất này.

Những diễn biến mới đây tại Tp.HCM cũng cho thấy tranh chấp đất đai giữa giáo hội và chính quyền vẫn là một vấn đề khúc mắc khó giải quyết của cả hai bên.

Trong một lá thư gửi Chủ tịch Ủy ban Nhân dân Tp.HCM ngày 17-12-2007 của Hồng y Phạm Minh Mẫn nhằm mục đích phản bác công văn trả lời của Ủy ban Nhân dân Tp.HCM, đồng thời khẳng định lập trường của giáo hội rằng khu nhà 11 Nguyễn Du (cạnh Chủng viện Sài Gòn) là tài sản hoàn toàn hợp pháp của giáo hội công giáo.

Trước đó, 4-12-2007, Hồng y Phạm Minh Mẫn đã gởi Bức Tâm Thư nhân ngày Lễ Thánh Phanxicô Xavier, về việc khiếu nại với Chính Quyền Thành Phố về đất đai của Đại Chủng Viện Thánh Giuse Sài Gòn.

Trong đó, Hồng y xác định toàn bộ cơ sở nhà và đất tọa lạc tại Số 6 và 6Bis Tôn Đức Thắng, Quận I, rộng 40.000m2, chính là tài sản của Tổng Giáo Phận Sài Gòn. Được biết bức thư này đã được đọc trong các thánh lễ chủ nhật ở các nhà thờ Công giáo tại thành phố.

Những dấu hiệu trên cho thấy ngay tại Tp.HCM, thành phố có số dân Công giáo đông nhất Việt Nam, vấn đề tranh chấp đất đai giữa giáo hội và chính quyền như một ngọn lửa có thể bùng phát bất cứ lúc nào nếu như chính quyền không có những giải pháp thỏa đáng đảm bảo quyền tự do hoạt động tôn giáo và lợi ích của giáo hội Gông giáo.

Việc trưng dụng đất đai của chính quyền xã hội chủ nghĩa là một trong những nguyên nhân chính làm cho mối quan hệ giữa chính quyền và giáo hội rạn nứt. Nó giống như một vết thương âm ỉ, chỉ cần có điều kiện là bộc phát.

Ở miền nam Việt Nam sau 30-4-1975, rất nhiều đất đai, tài sản của giáo hội công giáo cũng như các tôn giáo khác bị nhà nước trưng dụng vào những mục đích khác nhau. Điều này tạo nên những làn sóng bất bình âm ỉ trong người dân.

Mềm mỏng, bình tĩnh

Nhìn chung có thể thấy rằng phát biểu của ông Nguyễn Thế Doanh, Trưởng Ban Tôn giáo Chính phủ trong cuộc trả lời phỏng vấn BBC hôm 3/1 khá mềm mỏng và mang tính nhượng bộ, cho thấy vấn đề trả lại tòa Khâm sứ sẽ là chuyện sớm muộn trong tương lai.

Còn phát biểu nói gây phản ứng dữ dội từ trang web của người Công giáo VietCatholic: "Thực ra là không có vấn đề trả lại, tức là ‘của anh hay của tôi’ nên về phía các tôn giáo hay dùng từ ‘trả lại’ tạo sự không thông cảm được với nhau. Không có chuyện đòi lại, trả lại" cho thấy chính quyền đang cố gắng tìm ra một cách lý giải “an toàn” nhất để tránh tạo ra một tiền lệ không tốt cho phía chính quyền trong những vụ tranh chấp đất đai giữa giáo hội và nhà nước sau này.

Chính quyền Việt Nam hoàn toàn hiểu rằng giáo hội Công giáo Việt Nam với hơn 6 triệu tín đồ vốn là một tổ chức có quy mô chặt chẽ nên không dễ sử dụng các biện pháp “nghiệp vụ an ninh” để ngăn cản và giải tán các cuộc tuần hành và cầu nguyện. Bên cạnh đó, giáo hội VN còn nhận được sự “đỡ đầu” của Vatican vốn có một tiếng nói quan trọng trong các quan hệ quốc tế.

Ý thức được điều này, chính quyền đã rất thận trọng trong việc sử dụng lực lượng công an và an ninh để giải tán những cuộc tập họp cầu nguyện của giáo dân.

So sánh với việc chính quyền sử dụng lực lượng an ninh ngăn cản và dập tắt một cách kiên quyết và hiệu quả những cuộc biểu tình chống Trung Quốc của người dân VN thời gian vừa qua trong đó có không ít vụ tạm giữ người không phép thì có thể thấy rằng thái độ xử sự của lực lượng an ninh VN khá kiềm chế, rất ít các vụ xung đột trực tiếp với giáo dân được ghi nhận.

Về phía giáo hội công giáo, phản ứng khá bình tĩnh và chừng mực của các Giám mục, đặc biệt là giám mục Hà Nội Ngô Quang Kiệt cho thấy phía giáo hội cũng không muốn đẩy sự việc tranh chấp đất đai đi xa hơn mà chỉ mong muốn tìm một giải pháp tốt nhất để giải quyết vấn đề. Tránh làm tổn hại đến lợi ích của giáo hội và của chính quyền.

Những buổi cầu nguyện được giáo hội tổ chức trong ôn hòa cho thấy rằng giáo hội mong muốn dựa vào sức mạnh tinh thần, lòng khao khát yêu chuộng công lý và hòa bình để giải quyết vấn đề.

Cho đến nay, Hồng Y, Tổng Giám mục Sài Gòn Phạm Minh Mẫn, một vị lãnh đạo tinh thần quan trọng nhất hiện nay trong giáo hội công giáo Việt Nam vẫn chưa lên tiếng chính thức về những vấn đề tranh chấp xung quanh đất đai ở ngoài Hà Nội. Điều đó cho thấy rằng lãnh đạo giáo hội không muốn xảy ra những căng thẳng không đáng có giữa hai bên.

Về phía chính quyền, chuyến viếng thăm Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã có chuyến thăm Tòa Giám Mục Hà Nội và đi bộ cùng Tổng Giám Mục Ngô Quang Kiệt đến xem Tòa Khâm sứ cuối tháng 12 cho thấy họ cũng mong muốn tìm kiếm một hướng giải quyết êm thắm nhất, để tránh xảy ra làn sóng cầu nguyện tập thể đang lan rộng như hiện nay.

Ở Đông Âu và Nga, những quốc gia theo chủ nghĩa xã hội trước đây, tài sản Giáo hội Công giáo bị nhà nước trưng dụng trong thời kỳ cộng sản luôn là một vấn đề nhạy cảm, đầy khúc mắc.

Để giải quyết một cách trọn vẹn, các quốc gia đó đã phải thành lập những ủy ban hòa giải nhiều bên để cùng ngồi lại với nhau giải quyết vấn đề nhằm đảm bảo lợi ích tốt nhất cho các bên tham gia.

Người viết bài là một trí thức Công giáo trẻ tại Sài Gòn. Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, không phải của BBC.

Thanh Nam, Hà Nội
Hiện nay đất đai do nhà nước thống nhất quản lý và giao quyền cho tập thể hoặc cá nhân có quyền sử dụng trong khuôn khổ của pháp luật. Tình trạng tại 42 phố Nhà Chung là không lên tiếp diễn gây khó khăn về sức khỏe và mọi mặt cho bà con giáo dân và cản trở trong quá trình giải quyết của chính quyền và tòa giám mục theo tôi hai bên lên ngồi và đàm đạo trên tinh thần xây dựng vì nền hòa bình dân tộc.

HN, Hà Nội
Nếu là những người đã từng biết về Hà Nội thì không nên nói những điều “ Nghe trái cái lỗ tai như vậy” Như thế nào “ là tài sản của chính quyền thực dân” - nếu như sinh ra trong thời kỳ Pháp thuộc bác mua nhà cũng trong thời kỳ đó vậy ai là người cấp cho giấy tờ chứng nhận quyền sở hữu ngôi nhà đó có phải là CPVN bây giờ không? Hay là thực dân Pháp? Và vậy bây giờ liệu bị tịch thu ngôi nhà đó bạn có chấp nhận không? Do vậy việc Giáo Hội Công giáo Việt Nam đòi lại những thuộc về họ thì đừng nên có những lời lẽ chia rẽ và kích động như vậy.

NHT TP.HCM
Trưng thu sai nguyên tắc, nói trắng ra là chiếm đoạt là một hành động sai trái. Đã đến lúc CQ phải sữa chữa sai lầm, không chỉ đối với Công Giáo mà còn với những tôn giáo khác nữa.

Joachim, HCM
Ngay từ đầu, Sứ quán Vatican mượn đất của Tòa TGM Hà Nội làm trụ sở thì bây giờ, cho dù quý vị trục xuất các Ngài trở về rồi thì phải trả đất đai lại cho chủ của nó chứ, huống chi Đức Tổng đã khẳng định các Ngài có đầy đủ chứng cứ để chứng minh tài sản đó là của Giáo Hội, vậy mà quý vị lại dựa trên một bản KÊ KHAI của một vị Linh Mục mà dám bảo là được Tòa Tổng hiến đất cho Nhà Nước là sao, cách giải thích đó của Chính quyền có nên được hiểu là họ BIẾT đất đó là của Giáo Hội mà cố tình giằng co không. Còn các vị nào cứ lảm nhảm tại sao bà con cứ lo đòi đất mà không lo nước mất vô tay Tàu thì chắc là không tham gia mà cứ nghe đồn nói nhảm, bà con Giáo dân người ta cầu nguyện đòi miếng đất 1, 2 hecta đó là chuyện n! hỏ, nhưng trên hết người ta đang cầu nguyện cho Công Lý, Công Bằng, Sáng suốt của Đảng, tức là cho quyền tự do tôn giáo, và nhất là cả mấy tấc đất giữa biển ngoài kia nữa đấy.

Mọi người không biết thì đừng nên đổ thêm dầu vào lửa bằng những ý kiến bảo thủ cá nhân, nếu tận tai nghe mắt thấy thì hẵng nói. Ngay cả cái sự "nguy nga, tráng lệ" mà các bạn dành cho các vị Giáo phẩm cũng rất là vô lối. Các Ngài cũng làm việc, sinh sống nên dĩ nhiên cũng phải có chỗ ở, đồ đạc này nọ, nhưng những cơ ngơi tráng lệ như các bạn nói thì nhầm địa chỉ rồi : phải là các bác cấp cao trên Trung Ương mới đúng. Bao nhiêu tu sĩ sống trong các tu viện, các trại cùi, cô nhi viện đấy, "nguy nga" lắm !

danchinh007 Hà Nội
Những căn cứ giải quyết tranh chấp: 1. Nguồn gốc Khu đất tranh chấp. 2. Quá trình chiếm giữ, sử dụng Khu đât. 3. Cơ sở pháp luật(Luật pháp Việt Nam và Điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia, ký kết)làm căn cứ chứng minh chủ quyền của các bên dương sự trong vụ việc tranh chấp. 4. Không nên đặt vấn đề lợi ích quốc gia hay lợi ích nhóm vào vụ việc này. 5. Nhà nước CHXHCN Việt Nam bảo hộ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức của Nước Việt Nam(Hiến pháp CHXHCN Việt Nam). 6. Không chính trị hoá "vấn đề"; mọi người hãy ứng xử cách: "công bằng, dân chủ, văn minh" và đúng luật pháp.

Nguyen Quy, USA
Những ai đã nằm xuống để bảo vệ phần đất quê hương. Họ không còn nữa và những người thân của họ có bao giờ đòi đất của tổ-quốc phải chia phần cho những người nằm xuống đâu. Đời sống tâm linh đâu có cần phải có đất mới tồn-tại được. Nếu xét cho cùng thì việc đòi đất đã không hợp tình và cũng không có gì hợp lý vì đất là của toàn dân cơ mà.

Dan cam Saigon
"Cái gì của Cesar phải trả lại cho Cesar thôi". Huống gì, quyền lợi hợp pháp này thỏa mãn tâm tình tình cảm của một bộ phận dân chúng, nhất là trong thời kỳ gọi là cần đại đoàn kết này!. Vì với người Công giáo, việc này là một hành động của Chính quyển thể hiện sự tôn trọng tài sản, tín ngưỡng của người dân; nó sẽ giúp người ta thấy cởi mở với chính quyền hơn & nó phục vụ cho hoạt động phát triển của tôn giáo chứ không phải xây dựng chỗ ở cho một số cá nhân tăng lữ nào. Có lẽ Nhà nước hiểu nhưng sợ phản ứng dây chuyền từ các tôn giáo khác & các diện nhà đất quản lý dưới thời bao cấp xã hội chủ nghĩa.

Sel, Sài gòn
Chẳng lẽ lợi ích tôn giáo lại lớn hơn lợi ích dân tộc sao. Đất nước ta năm qua bao nhiêu thiên tai lũ lụt là bao nhiêu người dân mất nhà, rơi vào cảnh màn trời chiếu đất sao giáo hội không tổ chức thắp nến và cầu nguyện cho họ.

Đi từ nam ra bắc đều dễ nhận thấy ngay cả ở những vùng nghèo nhất thì nhà thờ vẫn to và đẹp một cách xa hoa và lãng phí. Chỉ vì muốn lấy lại một mảnh đất mà phải tụ tập làm ầm ĩ lên, nếu mà các vị tổ chức được một cuộc biểu tình như thế trước đại sứ quán Trung Quốc thì tốt hơn biết bao.

Chẳng lẽ một tòa nhà lại quan trong hơn chủ quyền dân tộc và hàng triệu đồng bào miền trung. Chẳng lẽ lợi ích tôn giáo có thể được đặt cao hơn lợi ích dân tộc. Dân tộc Việt Nam ta đã có từ hàng ngàn năm nay, còn đạo thiên chúa cũng chỉ là du nhập từ ngoại quốc mà thôi

Ẩn danh
Tôi đọc hai ý kiến của hai độc giả bình luận về việc tranh chấp đất đai, tôi tự nghĩ: không biết những người đó đã được làm gì cho người dân VN. là một người hay chuyển tiền hay vật dụng bác ái xã hội cho người nghèo, đội lúc tôi có cảm giác một số người cho như của bố thí. hãy bố thí sức khỏe, lòng thương cảm, việc làm, công sức cho người khác đi họ sẽ nghĩ khác. Con đường dài nhất là từ cái đầu đến bàn tay.

pqh SG
Giáo hội Công giáo đòi đất để dùng vào việc gì? Nó có giúp ích gì được cho giáo dân về vấn đề nhà cửa hay cư trú của giáo dân hay không? Hay chỉ nhằm mục đích xây dựng những tu viện nguy nga cho các bậc chức sắc của đạo cư trú?

Nguyen Hai Viet, USA
Kẻ thù truyền kiếp phương Bắc đã ngang nhiên sát nhập đất đai gấm vóc của tiền nhân để lại là hai quần đảo Trường sa và Hoàng sa vào quận Tam sa của chúng, thử hỏi người Công giáo VN trong cũng như ngoài nước, có "thắp nến cầu nguyện" cho Tổ quốc thân yêu chưa?