Di sản phải vượt qua

Ông Võ Văn Kiệt qua đời để lại một di sản nặng nề cho những người lãnh đạo ở lại.

Di sản lớn nhất chính là vấn đề phản biện xã hội và hòa giải dân tộc, điều ông chỉ dám nêu ra sau khi đã về hưu nhưng cũng đủ làm xúc động và hy vọng cho hàng triệu người. Chính những đồng chí đi sau ông hoặc sẽ phải vượt qua những cải cách ông có được hoặc sẽ thấy nợ với dân tộc về những điều ông vẫn thiết tha yêu cầu vào những ngày cuối đời.

Vào năm 1990, khi chưa đầy 20 tuổi, tôi đã nghĩ ông Võ Văn Kiệt là con người cơ hội. Khi đó, ông đã chọn theo cánh thiên tả của một thế trận 5-3-5(*) trong lúc vận mệnh của quốc gia đang cực kỳ mong manh vì có thể xoay theo Liên Xô hoặc theo Trung Quốc.

Cục diện đất nước đã có thể rất khác xa bây giờ nếu như ông Kiệt ủng hộ quan điểm của Uỷ Viên Bộ Chính Trị, Bí thư trung ương đảng lúc đó là Trần Xuân Bách.

Nhưng Không, ông đã thế chân vào vị trí Thủ tướng của người mà sau Đại hội đảng đã được bầu làm Tổng Bí Thư. Ông đã song hành cùng Tổng Bí Thư Đỗ Mười và Chủ tịch nước suốt hai nhiệm kỳ trước khi cùng nhau trở thành cố vấn cho ban lãnh đạo mới. Nhân dân, qua thông tấn xã vỉa hè, đồn đoán về một bộ ba: Mười - Anh - Kiệt với vô vàn điều thắc mắc cần cần hóa giải.

Tất nhiên, vào thời điểm đó tôi cho rằng Ông Kiệt đã có tác động làm giảm sự phát triển của dân tộc về dài hạn khi không dám cổ súy vấn đề đa nguyên đa đảng trong khi mà một người phụ trách chính về lý luận của Đảng đã mạnh dạn khởi xướng và quảng bá. Tất nhiên, nếu ông làm điều đó, biết đâu, ông cũng có thể có một kết cục khác khốc liệt hơn 100 ngày ngồi tù của tôi.

Làm Thủ tướng

Nhưng rồi ông lên làm Thủ tướng. Suốt 2 nhiệm kỳ, ông đã đưa ra những quan điểm đổi mới mạnh mẽ.

Ông đã thổi luồng gió mới, canh tân một phần bộ mặt đất nước với bè bạn Năm Châu. Nhiều nhà tư bản phương Tây coi ông Kiệt là một kiến trúc sư và là lãnh đạo của phong trào đổi mới ở Việt Nam. Ông khởi đầu cho ít nhất 4 nhiệm kỳ người miền Nam liên tiếp nắm giữ vị trí Thủ tướng và tiếp tục còn ảnh hưởng nhằm mở rộng quyền lực chính trị ngay trong lòng Hà Nội.

Để đạt được điều đó ông đã biết dựa vào sức dân. Không có con đường nào khác ngoài việc ông nâng cao tinh thần dân tộc, mở cửa ra thế giới bên ngoài, thúc đẩy lòng tự hào và tình đoàn kết anh em trong ngoài.

Thời kỳ ông làm Thủ tướng này cũng chính là giai đoạn đầy khó khăn, xen lẫn giữa mở và khép, giữa cải cách dân chủ và duy trì quyền lực của những nhóm bảo thủ trong Đảng Cộng sản. Trong khi ông là người mong muốn đối thoại sòng phẳng với những nhà bất đồng chính kiến thì chính ông cũng đã đặt bút ký Nghị định 31/CP cho phép giam giữ người bất đồng chính kiến đến 2 năm mà không cần xét xử.

Càng hiểu nhiều hơn về cơ chế tổ chức quyền lực Nhà nước Xã hội Chủ Nghĩa tôi càng dễ thông cảm và tôn trọng ông hơn. Vì ông có cái khó riêng của của những người trong cuộc.

Về hưu

Từ giã chính trường ông vẫn đau đáu với những vấn đề quốc kế dân sinh.

Mặc dù tuổi cao, những thao thức của ông cho đất nước đáng để cho những người đồng trang lứa phải thấy hổ thẹn. Ông muốn tăng tốc cải cách, ủng hộ báo chí, bảo vệ dân nghèo, xem xét lại các vấn đề lớn của quốc gia…. Ông thấy rõ dù đất nước đã nối liền một dải, nhưng lòng người còn ly tán, việc hòa hợp dân tộc vẫn còn đầy cam go.

Lòng kính trọng của tôi đối với ông chỉ có thực sự từ khi tôi nghe một phỏng vấn của ông trên BBC và hàng loạt bài ông viết về Hòa hợp và Hòa giải dân tộc đăng trên báo Tuổi trẻ.

Nhiều điều ông nói là cho chính gia đình ông nhưng tôi thấy dáng dấp của dòng tộc mình nơi mà đến 1/2 gia tộc đã đi vào Nam vào năm 1954. Ông nói về một người mẹ có 2 người con thuộc hai chiến tuyến hy sinh giờ cùng nằm trên một bàn thờ; tôi nhớ rằng bố mình cũng đã từng đi bộ đội để giết những “Ngụy quân” trong đó có con của ông bác là lính Việt Nam Cộng Hòa.

Tất nhiên đất nước ta có những khoảng cách không dễ xóa nhòa và tôi là một bằng chứng.

Sau khi nghe tôi thuyết trình ở Mỹ, có người gọi tôi là thân cộng để rồi, khi về Việt Nam những người cộng sản gọi tôi là chống cộng. Tôi chống ai, giữa một đất nước trải dài, khác biệt và chia cắt cả về địa lý lẫn tư duy? Một đất nước mà từ những năm 1940 ông nội tôi đã dạy bài “Hận Sông Gianh” cho bố tôi, và hôm nay con tôi vẫn nghe cô giáo lớp một gọi những người anh em bên kia chiến tuyến là “quân Ngụy”.

Hy vọng

Thế nhưng ông Võ Văn Kiệt vẫn cho ta nhiều hy vọng.

Ông đã từng nói: "Tổ quốc là dân tộc Việt Nam mình, chứ không phải là của riêng của người cộng sản hay bất cứ phe phái nào cả". Người mẹ kia vẫn thờ 2 con trên một bàn thờ. Bố tôi và người lính Việt Nam Cộng hòa kia vẫn là con chú con bác.

Tôi đã từng đi dọc bức tường Arlington ghi tên những người Mỹ chết và mất tích trong chiến tranh Việt Nam và cũng nghĩ về việc ông mong tìm được xác của vợ và hai con bị bắn chìm trên chiếc tàu Thuận Phong trên trên sông Sài gòn vào năm 1966.

Càng đến lúc ông gần chết, tôi - người bất đồng chính kiến - càng cảm thấy gần gũi với tư tưởng của ông hơn bao giờ hết.

Và đó cũng là di sản mà những người cầm quyền đương thời phải biết vượt qua.

(*): Bên cải cách, theo sự sắp xếp của tác giả, bao gồm: Bách – Thạch – Thọ - Khuê –Công. (Trần Xuân Bách, Nguyễn Cơ Thạch, Mai Chí Thọ, Đoàn Khuê, Võ Chí Công ). Phái trung dung ở giữa là: Linh – Hùng - Tâm (Nguyễn Văn Linh, Phạm Hùng và Nguyễn Đức Tâm ). Còn bảo thủ bao gồm: Mười – Anh –Kiệt – Bình –Nguyên (Đỗ Mười – Lê Đức Anh – Võ Văn Kiệt – Nguyễn Thanh Bình – Đồng Sỹ Nguyên ).

Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả. Quý vị có đóng góp ý kiến xin gửi về [email protected] hoặc sử dụng hộp tiện ích bên tay phải.

Thanh Hoa, TPHCM
Tôi thấy là nhà cách mạng, đồng thời là người có công trong công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế của Việt Nam. Trong thời kỳ ông làm chủ tịch UBND TPHCM và Thủ tướng Chính phủ, ông đã để lại nhiều dấu ấn và thành quả phát triển của Việt nam. Xin gửi lời chia buồn cùng gia quyến ông!

ntl_x30 viet nam
Một điều rất quan trọng sau khi cố thủ tướng Võ Văn Kiệt ra đi. Để lại một di sản lớn về nhiều mặt chính trị, xã hội... cho những người cấp lãnh đạo đi sau thừa hưởng và phát huy. Nhưng cái quan trọng là di sản đó được thừa hưởng và phát huy như nào trong xã hội hiện nay khi mà tư tưởng "Làm chính trị để làm kinh tế" vẫn tồn tại, không như nhưng nước đã phát triển khác: các chính trị gia họ làm kinh thế để làm chính trị.

Việt Nam mà thoát khỏi tư tưởng "Làm chính trị để làm kinh tế" thì đất nước đã không rơi vào khủng hoảng như hiện nay. Luôn luôn kêu gọi người dân tiết kiệm, chống lạm phát, chống chủ nghĩa tư tưởng cá nhân, chống tham nhũng nhưng có ai đủ can đảm để "Tự cầm dao cắt khối u trên thân thể mình không?"

Hoang Oanh, Việt Nam
Không lẽ chỉ thực hiện một phần nào đó những gì mà chính phủ VNCH đã từng làm về kinh tế thị trường mà đã gọilà "kiệt xuất".Vậy những ai đã từng lãnh đạo nền kinh tế miền Nam trước kia phải tung hô như thế nào cho đúng.

VanHa, SG
Tôi thấy Pinochio nói"...mà ông đã cố gắng vẽ ra trong những ngày cuối đời của mình" là rất chính xác. Bởi vì ông ta chỉ vẽ ra thôi! Một sự vẽ vời giả tạo!!! Nhưng những thanh niên trẻ nào mà lỡ dại ăn cái bánh vẽ đó thì coi như toi mạng hoặc ít nhất là cũng " hơn 100 ngày ngồi tù của tôi" mà luật sư Lê Quốc Quân đã bị. Rất ít người biết là ông ta cố đóng một bộ phim buồn và giả vờ thương hại, giả bộ thông cảm và chia sẻ hoặc lo lắng cho những người bị hại... nhưng số đông còn lại vẫn tin vào bánh vẽ của ông ta! Vì sự mê tín này cho nên Vận Mạng Việt Nam còn mạt kiếp long đong lắm lắm.

Quynh Luu, Hà Nội
Cảm ơn luật sư Lê Quốc Quân đã cho tôi đọc (qua BBC) một bài viết vừa sâu sắc, vừa cảm động. Tôi không quan tâm lắm tới các nhà bất đồng chính kiến cũng như không có mấy suy nghĩ tốt đẹp khi đọc những thông tin về họ trên báo, trên mạng Internet. Tuy nhiên, đọc xong bài viết về nguyên thủ tướng Võ Văn Kiệt của luật sư Lê Quốc Quân, tôi thấy có thiện cảm với con người này.

Không có những dòng chữ quá khích, những suy nghĩ cực đoan... Bao trùm lên toàn bộ bài viết là một sự vừa ngưỡng mộ, vừa thông cảm sâu sắc với một thủ lĩnh của “phe đối lập” (luật sư Lê Quốc Quân là người bất đồng chính kiến với hệ thống chính trị Việt Nam hiện tại thì đương nhiên Bác Võ Văn Kiệt thuộc “phe đối lập”).

Phải chăng do “nghĩa tử là nghĩa tận” mà luật sư Lê Quốc Quân có những dòng chữ ôn hoà này? Tôi muốn tin là không phải. Bởi tôi muốn tin rằng, tác giả của bài viết này thực sự có thái độ văn minh, công bằng khi nhìn nhận nhân vật, dù đó là nhân vật của “phe đối lập”.

Pinochio
Cám ơn bài của LS Quân, chúng ta - những người yêu nước thật sự - luôn muốn hoà giải dân tộc để chung vai giúp sức cho tổ quốc. Nhưng không may là có quá nhiều người quá khích ở cả hai bên chiến tuyến. Những người có được tư tưởng, thái độ thay đổi như ông Kiệt là khá hiếm trong chúng ta. Hy vọng là thế hệ đi sau sẽ tiếp bước được trên con đuờng mà Ông đã cố gắng vẽ ra trong những ngày cuối đời của mình.

Tran Quang Thien, HCMC
Tôi nghĩ ông Võ Văn Kiệt xuất thân từ Nam Bộ, phần lớn thời gian họat động là ở Nam Bộ, nên ông rất hiểu Nam Bộ, con người cũng như tài nguyên giàu có của Nam Bộ. Đồng thời ông cũng ở miền Bắc và sát cánh cùng các nhà lãnh đạo cao cấp của Đảng, nên ông hiểu rằng phải làm cho Nam Bộ, nhất là TpHCM làm đầu tàu cho phát triển kinh tế cả nước, kéo miền Bắc nghèo và miền Trung khốn khổ giàu lên. Dù sao chúng ta cũng phải tri ân ông Võ Văn Kiệt, ông chính là người dũng cảm và luôn giữ vững được uy tín, không sớm bị loại như Trần Xuân Bách.