Bộ trưởng Tư pháp Anh Jack Straw tại Hà Nội

Cách đây 40 năm khi tôi còn là một sinh viên và là Chủ tịch Hội Liên hiệp Sinh viên Quốc gia, tôi đã tham gia vào các cuộc biểu tình phản đối chống lại cuộc chiến tranh ở Việt Nam mà tôi tin là phi nghĩa.

Bốn mươi năm đã trôi qua, và Việt Nam đã hoàn toàn đổi khác so với những tháng ngày đen tối ấy. Chỉ cần nhìn quanh Hà Nội hôm nay ta sẽ nhận thấy sự chuyển biến đáng kinh ngạc từ cũ sang mới.

Việt Nam và tư tưởng pháp quyền

Nếu như thế kỷ 20, trong một chừng mực nào đó, được coi là thế kỷ của phương Tây thì thế kỷ 21 chắc chắn là thế kỷ của Châu Á.

Châu Á đã được xác định là “khu vực siêu tăng trưởng” của nền kinh tế thế giới. Trung Quốc đang nhanh chóng trở thành một siêu cường mới. Ấn Độ, đất nước mà tôi sẽ đến thăm sau Việt Nam, đã là trung tâm quốc tế về công nghiệp và công nghệ…

Việt Nam đã tiến vào vũ đài quốc tế một cách ngoạn mục và vai trò ngày càng tăng của Việt Nam như một lực lượng kinh tế đã được toàn thế giới công nhận.

Pháp quyền không chỉ là một loạt những quy định được ghi nhận trong luật pháp nhằm quản lý công dân của một quốc gia, mà đó là một cách thức tổ chức xã hội trên cơ sở bình đẳng trước pháp luật, tất cả mọi người đều phải tuân thủ và được hưởng lợi từ luật pháp.

Pháp quyền là một loạt những giá trị chung gắn kết một quốc gia.

Tôi không biết liệu có ai đã từng viết về vấn đề này hay hơn Aristotle, một triết gia vĩ đại của phương Tây cách đây gần 2500 năm.

Con người, khi hoàn thiện, là loài động vật tiến bộ nhất, nhưng khi tách rời khỏi luật pháp và công lý thì lại là loài động vật xấu xa nhất   Triết gia Hy Lạp Aristotle

“Con người, khi hoàn thiện, là loài động vật tiến bộ nhất, nhưng khi tách rời khỏi luật pháp và công lý thì lại là loài động vật xấu xa nhất.” [Chính trị học, Quyển 1, Phần II]

Pháp quyền có thể mang lại những ích lợi đáng kể cho các nước như Việt Nam trong toàn bộ các hoạt động của con người. Pháp quyền khiến cho hoạt động của chính phủ trở nên minh bạch và dễ đoán trước. Nó tạo nên môi trường thuận lợi cho đầu tư, thương mại và hợp tác quốc tế.

Pháp quyền tạo điều kiện cho cạnh tranh công bằng và bình đẳng. Nó cũng giúp cho người dân được làm chủ cuộc sống dựa trên những hiểu biết đầy đủ về quyền và nghĩa vụ của mình.

Nhưng có lẽ bằng chứng rõ ràng nhất về giá trị của pháp quyền là một thực tế rằng những nước duy trì được sự ổn định lâu dài về kinh tế, xã hội và chính trị cũng chính là những nước tuân theo tinh thần của pháp quyền.

Nói ngắn gọn, pháp quyền là công cụ để một quốc gia duy trì được cuộc sống ấm no trong nước cũng như củng cố vị thế trên trường quốc tế.

Nhưng tôi nói vậy không có nghĩa rằng pháp quyền là tốt chỉ vì nó đem lại nhiều lợi ích thiết thực. Như Amartya Sen đã từng nhấn mạnh, chúng ta nên:

“coi trọng sự hình thành và hoàn thiện một hệ thống luật pháp và tư pháp hữu hiệu vì đó là một phần quan trọng của bản thân quá trình phát triển, chứ không phải coi trọng nó vì nó có thể giúp kinh tế, chính trị… phát triển.”

Vì vậy, chúng ta không nên đánh giá thấp tầm quan trọng tự thân của pháp quyền, cũng giống như chúng ta cũng không bao giờ quên được những lợi ích về vật chất và xã hội đáng kể mà nó đem lại.

Những chủ trương đúng đắn

Việt Nam cần đảm bảo rằng những tiến bộ trong lĩnh vực quyền con người và dân chủ và quyền tự do của công dân   Ông Jack Straw

Lý do tôi trình bày phần này là vì tầm quan trọng của vấn đề chứ không phải vì các bạn chưa biết điều đó. Chính phủ Việt Nam cũng thừa nhận những mục tiêu quan trọng của việc phát triển một hệ thống luật pháp vững mạnh.

Nghị quyết 48 của Bộ Chính trị, Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, nêu rõ:

“hiệu lực của luật pháp là để góp phần quản lý xã hội, giữ vững ổn định chính trị, phát triển kinh tế quốc gia, hội nhập quốc tế, xây dựng Nhà nước trong sạch, mạnh mẽ, thực hiện quyền con người, quyền tự do, dân chủ của công dân, đưa Việt Nam trở thành nước công nghiệp hiện đại vào năm 2020.”

Người Anh có câu tục ngữ “bánh có ngon phải ăn mới biết”. Phải thông qua cách luật pháp thể hiện hiệu lực, cách công dân cảm nhận được quyền lực của luật pháp chúng ta mới đánh giá được những chủ trương đúng đắn đó đã thất bại hay thành công.

Ở Việt Nam, người dân trong nước cũng như các nhà đầu tư và chính phủ nước ngoài cần được tận mắt chứng kiến những tiến bộ mà Việt Nam đang đạt được.

Giờ đây, Việt Nam cần đảm bảo rằng những tiến bộ trong lĩnh vực “quyền con người và dân chủ” và “quyền tự do của công dân” phát triển cùng một tốc độ với mức “tăng trưởng kinh tế đất nước” và “hội nhập quốc tế”.

Chính phủ Việt Nam đang nỗ lực củng cố pháp quyền làm cơ sở cho một hệ thống luật pháp vững mạnh, và giải quyết các vấn đề có thể làm suy giảm niềm tin của công chúng và cộng đồng quốc tế đối với đất nước.

Những tài liệu chính định hướng cải cách – Nghị quyết 48 và 49 – đã trao cho Bộ Tư pháp Việt Nam một nhiệm vụ to lớn: xem xét lại toàn bộ và hiện đại hóa hệ thống pháp luật và tư pháp Việt Nam.

Hiện đại hóa pháp luật

Bộ trưởng Jack Straw Lord Chancelor and Secretary of State for Justice Từ 28/06/2007 Đảng Lao Động Dân biểu khu vực Blackburn

Khi tôi chuẩn bị cho chuyến thăm này, tôi bắt gặp câu tục ngữ “đục nước béo cò”. Theo tôi hiểu, bài học ở đây là khi nước vẩn bùn không trong trẻo, sẽ có nhiều cơ hội cho tham nhũng và tư lợi nảy sinh.

Tôi rất ấn tượng trước giá trị và tính phù hợp của câu tục ngữ này trong bối cảnh hiện tại. Pháp quyền chỉ có thể có hiệu quả nếu có cơ chế quản lý hành chính và các thể chế rõ ràng, rành mạch.

Chính phủ Việt Nam cũng đã thừa nhận tầm quan trọng của vấn đề này – bằng chứng là lập trường của chính phủ Việt Nam trong công cuộc chống tham nhũng, là việc ban hành luật thương mại, và việc soạn thảo luật mới về tiếp cận thông tin.

Nhưng điều quan trọng nhất là những chủ trương tốt đẹp của Chính phủ Việt Nam cần được hiện thực hóa bằng những thay đổi cụ thể. Cũng như đối với pháp quyền, chỉ khi nào các nguyên tắc được thực hiện thì người ta mới nhận thấy lợi ích của chúng…

'Thứ'

Một trong những mục đích của chuyến thăm này của tôi là giúp tăng cường hợp tác giữa Vương quốc Anh và Việt Nam. Một quá trình hợp tác song phương rộng mở đã bắt đầu, một quá trình mà Thủ tướng Gordon Brown ủng hộ hết mình.

Trong một thế giới nơi biên giới không còn là rào cản và khoảng cách không còn là trở ngại, các quốc gia phải cùng nhau phối hợp để tìm ra cách giải quyết những vấn đề do toàn cầu hóa gây ra.

Sự chuyển dịch mạnh mẽ của con người và tiền tệ vòng quanh thế giới cũng có nghĩa là các quốc gia phải hợp tác để đảm bảo rằng các công dân của mình được bảo vệ và luật pháp được tôn trọng…

Tôi hy vọng là trong bốn mươi năm tới, Việt Nam có thể khẳng định vị trí trên thế giới như là một lực lượng tiến bộ vì những thay đổi mang tính xã hội cũng như sự phát triển kinh tế, dựa trên nền tảng pháp quyền và tôn trọng quyền con người.

Trên đây tôi đã trích lời một trong những triết gia phương Tây lỗi lạc nhất. Để kết thúc, cho phép tôi trích lời của một trong những người thầy vĩ đại trong lịch sử Châu Á cổ đại:

Trả lời câu hỏi: “Có một chữ nào có thể dẫn dắt hành xử trọn đời không?”, Khổng Tử nói: “Đó là chữ “thứ” - sự đồng cảm, hiểu biết và nhân nhượng lẫn nhau. Cái gì mà mình không muốn thì đừng làm cho người khác.” [Luận ngữ]

Cho dù là phương Tây hay phương Đông, cổ đại hay hiện đại, “thứ” là một nguyên tắc quan trọng cho tất cả chúng ta. Pháp quyền sẽ giúp nguyên tắc này trở nên hiệu quả và biến nó thành nền tảng cho một xã hội hòa hiếu, thịnh vượng và công bình.

Bài là phần trích những đoạn quan trọng nhất trong bài phát biểu của Bộ trưởng Tư pháp Anh tại Đại học Luật Hà Nội ngày 11/09/2008 do Đại sứ quán Anh ở Hà Nội cung cấp. Các tựa nhỏ trong bài do BBC đặt.

CVM
Bài nói chuyện của ngài Jack Straw, khiến người ta không thể không nghĩ về vị trí của VN trong thế kỷ châu Á, là ở đâu?

Khi người Việt luôn tự hào mình có tới mây nghìn năm văn hiến, tức là đã mấy nghìn năm người Việt thoát thai khỏi đời sống của người nguyên thuỷ để tổ chức thành xã hội, nhưng rất lạ là họ không biết điều chỉnh các quan hệ xã hội bằng pháp luật, tức là bằng trí tuệ của nhân loại, mà lại bằng cái gọi là "quan hệ" theo kiểu "một trăm cái lý không bằng một tý cái tình" của giới lãnh đạo.

Như vậy làm sao bảo đảm được sự công bằng từ bản chất của sự vật và các quan hệ XH luôn đòi hỏi, thay vào đó chỉ có thể là thái độ hà khắc của chính thể độc tài thôi. Để tỏ lòng tôn trọng bài nói chuyện của ngài Jack Straw, tôi cũng dẫn một câu của Khổng Tử: "Chính trị hà khắc còn giữ hơn hổ" (Người dân sợ hãi quay về rừng sống với hổ).

HT
Rất cám ơn về những ý kiến đầy trí tuệ. Thực tế là khi người đề ra và thực thi pháp luật là thế lực độc quyền, độc tôn chỉ lo bảo vệ quyền lợi riêng và tham nhũng thì dù có hiểu họ cũng chỉ trưng bầy những cái bánh vẽ mà thôi.

Khanh
Nếu mấy ông trong TƯ mình , theo tôi, mà biết suy nghĩ như ông Jack Straw thì VN đã có thứ hạng đáng kể trên thế giới lâu rồi.

Cái bánh (chưa biết nó có ngon không ) nhưng hãy để người dân đánh giá bằng cách để họ thử và tự quyết định, ngay chính mấy ông TƯ mình chưa bao giờ thử mà họ cứ nằng nặc rằng cái bánh này không hợp với dân VN hoặc không hợp với văn hóa VN v.v... đủ lý lẽ hết.

Minh Ngọc
Sự "chuyển biến đáng kinh ngạc" mà ông BTTP Anh nhận xét quả không sai! Nhưng cũng nhân dịp này tôi muốn đặt vài câu hỏi cho đcs VN. 1. Đcs làm được gì nhiều đất nước, dân tộc từ 1975 khi chọn CNXH và dung dưỡng cho bất công tham nhũng hoành hành? 2. Liệu VN có xoá đói giảm nghèo được không nếu không có viện trợ dồi dào của nước ngoài? 3. Chừng nào đcs mới hết dựa vào viện trợ nước ngoài để tự lực cánh sinh phát triển đất nước?

Hình như các câu trả lời đều cho thấy tài cán thật sự của Đảng.

Pinochio
Rất trân trọng bài phát biểu của Ông Jack Straw, đặc biệt tôi rất thích câu“bánh có ngon phải ăn mới biết”.

Cứ phải ăn bánh vẽ hoài cũng có ngày chết đói nên tôi cũng muốn một ngày gần đây sẽ ăn được bánh ngon. Nói thì dễ, làm mới khó.

Nếu chỉ múa môi thôi thì tôi đây làm Tổng Thống hay Tổng Bí thư cũng đựoc. Hy vọng là "xây dựng Nhà nước trong sạch, mạnh mẽ, thực hiện quyền con người, quyền tự do, dân chủ của công dân, đưa Việt Nam trở thành nước công nghiệp hiện đại vào năm 2020” sẽ là cái bánh thật cho người dân Việt Nam ăn thoả thích.

DT
Đây là một bài nói chuyện bổ ích đối với những sinh viên học ngành Luật. Để một đất nước Việt Nam nhanh chóng đạt đến "dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ và văn minh" thì mọi người dân phải "sống và làm việc theo hiến pháp và pháp luật". Khi nói đến một nhà nước pháp quyền thì người dân cũng mong mỏi những nhà soạn luật biết cách cải tiến luật ngày càng phù hợp với sự phát triển kinh tế xã hội để tiếp tục duy trì sự phát triển đã đạt được!

Về chữ "thứ" của Đức Khổng Tử, người Việt Nam đã biết rõ từ lâu, người Trung Quốc ngày nay cũng cần phải học lại chữ "thứ" để ứng xử tốt với các láng giềng của mình! Tôi tin bài nói chuyện này cũng bổ ích đối với thanh niên Trung Quốc để không còn những cái đầu "bệnh hoạn", ăn không ngồi rồi soạn thảo ra Phương án A hoặc Phương án B...rất vớ vẩn nhằm mục đích hù dọa người khác!