Liên Hiệp Quốc với vấn đề thay đổi khí hậu

Trong một cuộc tranh luận mới đây của Liên Hiệp Quốc (LHQ), nước Anh đề nghị rằng Hội Đồng Bảo An LHQ (HĐBA) nên nắm vai trò chính yếu trong việc giải quyết vấn đề thay đổi khí hậu.

Trong khi các chính phủ đang bận tâm về những thương thảo liên quan tới những hành động quốc tế tương lai, sau khi giai đoạn đầu của những cam kết về việc thực hiện Hiệp định Kyoto hết hiệu lực vào năm 2012, một cuộc tranh luận mới đây tại HĐBA đã đưa cuộc chiến về khí hậu lên một mức mới.

Những câu hỏi quan trọng được đặt ra là: thay đổi khí hậu có phải là một mối đe dọa tới hòa bình và an ninh thế giới hay không? Và nếu có, liệu HĐBA có đóng một vai trò trong việc tìm ra một thỏa thuận quốc tế hay không?

Cuộc tranh luận của LHQ về năng lượng, an ninh và khí hậu diễn ra hôm 17 tháng Tư năm 2007 được coi như là một sự kiện lịch sử, và trong một chừng mực nào đó được xem như là một bước nhảy vọt trong cuộc tranh luận về thay đổi khí hậu.

Tuy vậy, cuộc tranh luận đó cũng làm dấy lên những bất đồng vốn đã tồn tại giữa các nước thành viên về thay đổi khí hậu, và nó cũng không thể đưa ra được một thỏa thuận chung nào về vấn đề khí hậu.

Theo ý kiến của cựu Bộ trưởng Ngoại giao Anh, bà Margaret Beckett, được các đồng nghiệp châu Âu khác ủng hộ, sứ vụ của HĐBA là giải quyết các vấn đề đe dọa đến hòa bình và an ninh thế giới, và sứ mệnh đó đủ lớn để bao gồm cả những ảnh hưởng của việc thay đổi khí hậu.

Bà Beckett đặt câu hỏi: "Điều gì khởi đầu cho các cuộc chiến?".

Tranh giành về nguồn nước, thay đổi lượng mưa, tranh giành về thực phẩm, đất đai ... Có không ít những mối đe dọa tiềm tàng đối tới nền kinh tế của chúng ta và đối với hòa bình, an ninh".

Chia rẽ chính trị

Tuy vậy, các nước đang phát triển quyết liệt phản đối việc HĐBA đóng một vai trò trong việc buộc các nước khác phải tuân thủ và chịu sự kiểm soát về thay đổi khí hậu.

Cuộc tranh luận này xảy ra vào lúc có những căng thẳng giữa các nước phát triển và các nước đang phát triển quanh vai trò của HĐBA, vốn thiếu tính đại diện so với Đại hội đồng LHQ dân chủ và đại diện tốt hơn. Căng thẳng này làm trầm trọng thêm sự chia rẽ chính trị giữa các nước giàu và nghèo.

Rất nhiều nước đang phát triển nhận thấy quyết định của Anh - với vai trò chủ tịch luân phiên HĐBA - tổ chức cuộc tranh luận về an ninh khí hậu và năng lượng trong khuôn khổ HĐBA là một cách giải quyết không công bằng của các nước công nghiệp phát triển, vì những nước này, như Mỹ và nhiều cường quốc khác, phải chịu trách nhiệm chính về việc thay đổi khí hậu.

Họ cho rằng có thể các nước giàu đang tìm cách bảo vệ quyền lợi của mình bằng cách dùng một tiến trình không dân chủ để giải quyết một vấn đề toàn cầu, trong khi đó đa số công dân thế giới là những người ngoài cuộc.

Farukh Amil, phó đại diện thường trực của Pakistan tại LHQ và chủ tịch nhóm 77 nước đang phát triển đưa ra một số lập luận rất mạnh chống lại việc bao hàm vấn đề thay đổi khí hậu trong HĐBA.

Trong khi ý thức được tầm quan trọng của của các vấn đề liên quan đến việc phát triển bền vững, các nước đang phát triển cảm thấy họ cũng có trách nhiệm giải quyết vấn đề thay đổi khí hậu, và an ninh là trách nhiệm chung của đại hội đồng LHQ và của Hội đồng Kinh tế và Xã hội.

Ông Amil lý luận rằng đã có nhiều thỏa thuận chung như Hiệp định của LHQ về thay đổi khí hậu (UNFCCC) hay hiệp định thư Kyoto.

Ông nói: "Người ta không vạch ra được vai trò nào cho HĐBA".

Phương thức mới

Những người tham gia và hoạt động trong lĩnh vực môi trường cũng bị chia rẽ không kém.

Nhóm hoạt động cho việc bảo vệ thiên nhiên hoang dã WWF kêu gọi HĐBA phải đưa ra một chiến lược về khí hậu và hợp tác toàn cầu về năng lượng.

Trong khi đó nhiều tổ chức phi chính phủ phản đối chuyện thảo luận vấn đề này tại HĐBA.

Họ cho rằng việc loại 180 nước là không đúng, và trong số năm thành viên thường trực của HĐBA thì có bốn nước phát triển và như thế, người ta cho rằng các nước này chỉ quan tâm tới việc bảo đảm những yêu cầu về năng lượng và khí hậu của họ.

HĐBA còn loại trừ những đóng góp của các tổ chức hoạt động trong lĩnh vực môi trường và khí hậu - là những bên có thể mang tới bàn đàm phán những kinh nghiệm và nghiên cứu cụ thể của họ ở mức độ địa phương, những gì hoạt động được và những gì không.

Các tổ chức phi chính phủ đang bắt đầu thảo luận một phương thức mới về an toàn môi trường và con người, mà trong đó an toàn về khí hậu và năng lượng đóng một vai trò quan trọng - nhưng không phải là vai trò duy nhất.

Các loại bệnh dịch, tái thiết hậu khủng hoảng, vũ khí hạt nhân, di dân, dân số tăng, nghèo đói và thương mại cũng là một phần trong những thảo luận mà người ta cần xem xét qua lăng kính này.

Vấn đề không phải là thay đổi khí hậu có trở thành một mối đe dọa cho hòa bình và an ninh thế giới hay không, mà là thế giới nên tranh luận ở đâu và như thế nào để giải quyết các vấn đề này một cách sáng tạo.

Có nhiều ví dụ tốt về việc tổ chức những tranh luận toàn cầu: những hội nghị thượng đỉnh về môi trường, Earth Summit, được tổ chức hồi thập niên 1990 là một ví dụ. Năm 1992, tại Rio de Janeiro, hội nghị thượng đỉnh về môi trường xem xét những mối liên hệ giữa môi trường và phát triển, và tại Johannesburg, người ta bàn về việc phát triển bền vững.

Phương thức mới này đang xuất hiện vì chính phủ các nước phát triển không thực hiện những cam kết của các hội nghị thượng đỉnh tại Rio de Janeiro và Johannesburg. Điều đó không có nghĩa là tranh luận về những gì cần làm là sai mà đơn giản là vì người ta chỉ nói mà không làm.

Vào năm 2012 - 20 năm sau hội nghị Rio - người ta cần có một hội nghị thượng đỉnh khác về môi trường, mà lần này sẽ là về con người và an ninh môi trường. Nếu không, nghị trình phát triển bền vững sẽ bị quyết định bởi các vấn đề an ninh, và điều đó sẽ tạo ra những ảnh hưởng lớn đến cuộc sống và các nền dân chủ".

Bài viết thể hiện quan điểm riêng của các tác giả. Felix Dodds là giám đốc điều hành diễn đàn Vì Tương lai Bền vững. Richard Sherman là cố vấn Nam Phi cho diễn đàn về các vấn đề lãnh đạo toàn cầu. Green Room là chương trình thảo luận về các chủ đề lên quan đến môi trường, được tổ chức hàng tuần trên trang web của BBC.