Nhìn lại những chặng mốc đáng nhớ trong cuộc đời của người sáng lập đất nước Singapore hiện đại.
Chụp lại hình ảnh, Ông Lý Quang Diệu, còn được biết đến với tên LKY, tức chữ viết tắt tên của ông (Lee Kuan Yew), được coi là người sáng lập ra nhà nước Singapore hiện đại, và là tâm điểm đời sống chính trị, đưa quốc gia chỉ có một thành phố này phát triển trong gần 50 năm. Nhưng sự ổn định và phát triển của Singapore đạt được một phần nhờ vào sự trấn áp bất đồng và hạn chế tự do ngôn luận.
Chụp lại hình ảnh, Ông Lý Quang Diệu sinh ngày 16/9/1923 tại Singapore, trong gia đình thuộc thế hệ di dân thứ ba từ Trung Quốc tới. Ông sống một thời gian ngắn trong căn nhà này, nay thuộc đường Neil Road. Singapore khi đó dưới sự cai trị của Anh, và do đó ông sinh ra đã là công dân Anh. Ông lớn lên với ngôn ngữ thứ nhất là tiếng Anh - ông không nói tiếng Trung cho tới tận những năm 30 tuổi. Ông học phổ thông tại một trường của Anh ở Singapore, trở thành sinh viên đạt thành tích cao nhất trong khóa học tại Singapore và Malaysia.
Chụp lại hình ảnh, Chiến tranh Thế giới Thứ Hai bùng nổ khiến kế hoạch sang Anh học tiếp của ông Lý phải tạm dừng. Tháng Hai 1942, quân đội thực dân Anh đầu hàng quân Nhật, mở đầu cho một "thời khủng khiếp". Ông Lý thoát chết trong đường tơ kẽ tóc trong vụ thảm sát Sook Ching, một trong những vụ giết hại quy mô lớn nhất trong những năm Nhật chiếm đóng. Sau đó, ông nói rằng ông tin là đã có khoảng từ 50 ngàn đến 100 ngàn người thiệt mạng, và việc Anh không ngăn chặn được vụ thảm sát chính là bằng chứng thêm nữa cho thấy người Singapore cần phải được quyền tự điều hành. Trong cuộc chiến, ông đã làm phiên dịch cho Nhật và hoạt động buôn bán chợ đen.
Chụp lại hình ảnh, Sau cuộc chiến, ông Lý bắt đầu việc học đại học muộn, đầu tiên là ở Cambridge, Anh, sau đó ở trường danh giá London School of Economics. Khi ở Anh, ông kết hôn với bà Kha Ngọc Chi (Kwa Geok Choo) (hình chụp năm 1965), một học giả Singapore xuất sắc và sau trở thành luật sư, trong một buổi lễ bí mật tổ chức tại Stratford-upon Avon. Năm 1949, ông quay lưng lại với sự nghiệp luật mà ông có thể có tại Anh để trở về Singapore, nơi ông hành nghề luật và tham gia phong trào nghiệp đoàn.
Chụp lại hình ảnh, Năm 1954, LKY trở thành người lập quốc và là tổng bí thư của Đảng Nhân dân Hành động (PAP), một liên minh theo đường lối xã hội gồm các phong trào của người nói tiếng Trung và tiếng Anh nhằm chấm dứt sự cai trị của Anh. Tháng 12/1959, ông có mặt khi Anh trao quyền tự trị cho Singapore, tuy vẫn giữ quyền kiểm soát quan hệ đối ngoại và quốc phòng. Trong hình là lúc ông Lý tiến hành vận động tranh cử trong kỳ bầu cử giữa kỳ 1958.
Chụp lại hình ảnh, Hai ngày sau đó, ông Lý, khi đó 36 tuổi, tuyên thệ trở thành thủ tướng đầu tiên của chính quyền tự trị Singapore, vị trí mà ông sẽ giữ trong ba thập niên sau đó. Ông có tham vọng xử lý các khu nhà ổ chuột, xây dựng nhà chất lượng tốt nhưng giá rẻ, tiến hành công nghiệp hóa và chống tham nhũng trong thời gian năm năm. Ông lên tiếng gay gắt về nhu cầu phải đưa Singapore trở thành quốc gia đa sắc tộc.
Chụp lại hình ảnh, PAP cũng bắt đầu chiến dịch vận động để Singapore tách hoàn toàn khỏi Anh và sáp nhập với Malaysia, bởi cho rằng hòn đảo này quá nhỏ, thiếu tài nguyên nên không thể tồn tại độc lập một mình. Ngày 16/9/1963, ông Lý từ bậc thềm Tòa Thị chính tuyên bố sáp nhập thành công, chấm dứt 144 năm đô hộ của Anh.
Chụp lại hình ảnh, Nhưng căng thẳng chủng tộc gia tăng giữa cộng đồng người Trung Quốc chiếm đa số tại Singapore và người Malay về bản sắc sắc tộc trong Liên bang Malaysia là gì. Bất chấp lời kêu gọi bình tĩnh của ông Lý, một số cuộc bạo động quy mô lớn đã nổ ra khiến hàng trăm người bị thương và hơn 20 người thiệt mạng.
Chụp lại hình ảnh, Ngày 9/8/1965, ông Lý gạt nước mắt tuyên bố ông đồng ý với yêu cầu của Malaysia, theo đó Singapore rời khỏi liên bang nhằm chấm dứt tình trạng tắm máu. Hai ngày sau, ông Lý tuyên bố hòn đảo nhỏ bé Singapore là một quốc gia độc lập.
Chụp lại hình ảnh, Trong 31 năm sau đó, viễn kiến của ông Lý về Singapore đã biến hòn đảo này từ một vùng thuộc địa bị bỏ rơi, yếu đuối trở thành một trong các quốc gia hùng mạnh nhất thế giới. Nước này đi tiên phong trong việc xây nhà hàng loạt và quốc hữu hóa ngành y tế, trong lúc ông Lý cương quyết tin rằng giáo dục là điều quan trọng, và luôn nói rằng con người là nguồn tài nguyên duy nhất của Singapore. Ông luôn khuyến khích những người được ăn học cao hãy lập gia đình và sinh con đẻ cái.
Chụp lại hình ảnh, Ông Lý không xin lỗi trước các chỉ trích theo đó nói Singapore đã can thiệp quá nhiều vào đời sống cá nhân. Ông nói với báo Straits Times hồi năm 1987 rằng "nếu tôi không làm vậy thì chúng ta đã không được như ngày hôm nay. Chúng tôi quyết định những gì đúng đắn. Tôi không quan tâm tới việc người dân nghĩ gì." Nhìn lại thời kỳ nắm quyền của mình, trong cuộc phỏng vấn với New York Times hồi 2010 ông nói: "Tôi không nói rằng tất cả những gì tôi làm đều đúng, nhưng tất cả những gì tôi làm đều vì một mục đích cao quý. Tôi phải làm một số điều tồi tệ, như là bỏ tù người ta mà không qua xét xử."
Chụp lại hình ảnh, Năm 1981, Joshua Benjamin (còn được gọi là JB) Jeyaretnam, lãnh đạo của Đảng Công nhân, giành ghế đối lập đầu tiên tại Singapore. Khó chịu về những chỉ trích của Jeyaretnam về cách điều hành Singapore, ông Lý đã liên tiếp đưa ra các vụ kiện về tội phỉ báng đối với ông này và 2001, JB bị tuyên bố phá sản, đồng nghĩa với việc sẽ không thể giữ ghế và phải chuyển sang bán sách do mình viết trên đường phố để trả nợ. Ông chết năm 2008.
Chụp lại hình ảnh, Ông Lý là người có thể cho những lời tư vấn quý giá cho các lãnh đạo nước ngoài khi họ muốn tìm hiểu về Á châu. Lãnh đạo Trung Quốc Đặng Tiểu Bình đã thăm Singapore hồi 1978 để học hỏi về mô hình phát triển của nơi này. Thủ tướng Anh Margaret Thatcher nói ông Lý có cách "xâm nhập qua màn sương tuyên truyền và thể hiện quan điểm với sự trong sáng, rõ ràng rất độc đáo về những vấn đề trong thời của chúng ta và về cách xử lý các vấn đề đó," còn nhà ngoại giao kỳ cựu Mỹ Henry Kissinger nói không vị lãnh đạo thế giới nào dạy bảo ông nhiều hơn là ông Lý Quang Diệu. Trong lần gặp gỡ hồi 2009, Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama mô tả ông Lý như một trong những "nhân vật huyền thoại của Á châu trong thế kỷ 20 và 21".
Chụp lại hình ảnh, Trong những năm cuối đời, phu nhân của ông Lý, bà Kha Ngọc Chi bị bệnh, đau yếu và mất trí nhớ, phải nằm liệt giường. Trong cuộc phỏng vấn với New York Times hồi 2010, ông nói những căng thẳng trong việc chăm sóc bà còn khó khăn hơn bất kỳ điều gì ông phải đương đầu trong đời sống chính trị. "Bà ấy hiểu khi tôi nói với bà ấy, điều mà tôi đêm này cũng làm. Bà ấy thức giấc vì tôi, tôi nói với bà ấy về công việc trong ngày của mình, đọc cho bà ấy nghe những bài thơ ưa thích," ông nói.
Chụp lại hình ảnh, Bà Kha qua đời hồi tháng Mười 2010. Hàng ngàn người đã xếp hàng trên đường phố để tiễn đưa bà hoặc tới viếng linh cữu trong lễ quốc tang. "Không có bà ấy," ông Lý nói tại lễ tang, "tôi có lẽ đã trở thành một người đàn ông khác, với một cuộc đời khác."
Chụp lại hình ảnh, Việc tham chính của ông Lý vẫn tiếp tục hầu như là cho tới khi ông qua đời. Tuy từ chức khỏi vị trí thủ tướng hồi 1990, ông vẫn là bộ trưởng cao cấp và được thỉnh thị ý kiến trong mọi vấn đề. Ông đại diện cho khu vực cử tri Tanjong Pagar ở trung tâm Singapore trong hầu hết cuộc đời chính trị của mình. Trong hình là lúc ông vận động tranh cử tại đây hồi 2011.
Chụp lại hình ảnh, Một trong những lần xuất hiện trước công chúng trong dịp quan trọng cuối cùng là khi ông 90 tuổi, tới dự lễ kỷ niệm 49 năm Quốc khánh Singapore. Ông qua đời vài tháng trước khi hòn đảo này đón chào lễ kỷ niệm 50 năm quốc khánh.
Chụp lại hình ảnh, Ông qua đời hôm 23/3/2015. Tuyên bố được thư ký báo chí của Thủ tướng Lý Hiển Long, con trai ông Lý Quang Diệu, đưa ra "với nỗi đau buồn sâu sắc".
"Thủ tướng vô cùng đau đớn thông báo ông Lý Quang Diệu, vị thủ tướng lập quốc của Singapore, đã qua đời," tuyên bố nói. Văn phòng thủ tướng nói ông Lý đã ra đi thanh thản tại Bệnh viện Đa khoa Singapore vào lúc 03:18 thứ Hai, giờ địa phương (tức 19:18 GMT Chủ Nhật 22/3/2015).
