Trong cuộc thi có nhiều người bỏ cuộc. Sao lại trách bạn Thanh chọn bỏ cuộc vì thấy không hứng thú. Hơn hai mươi năm trước, lóp học sinh giỏi của tôi đa phần đều bỏ cuộc. Có bạn chuyển ngành ngay từ lóp sáu dù bạn ấy đạt giải nhất toàn quốc. Tôi chắc sau này Thanh sẽ không còn làm học sinh giỏi văn nữa, vậy chuyển học ngành khác, ví dụ học Anh văn. Bạn ấy có thể có thành công kinh tế, bạn ấy sẽ học hỏi được những tư tưởng hay ở trào lưu khác.

Con cái của các giáo sư dạy văn học đa phần cũng học ngành khác cả. Tôi đọc trên trang VietNamnet thấy cô giáo của Thanh đau khổ vì Thanh. Tôi không đồng ý với cô giáo ấy. Tôi cũng đau khổ y như cô giáo, vìmuốn thoát nhưng không thoát được cái vòng kim cô tư tưởng.

Y như thời Tự Đức không thể hiểu được làm sao cái đèn chốc ngược mà vẫn có thể sáng . Lòng cô giáo có phần tốt, nhưng cách dạy của cô có thể là cách dạy từ 1970 đến nay không đổi mới.

Thương cô lắm vì cô không được học gì ngoài tư tưởng Mác Lê Nin, tư tưởng của Ban văn hoá Trung ương. Cụm từ đổi mới của cô cũng giống như ý muốn của con kiến leo cành đa leo phải cành cụt leo ra leo vào.

Để phân tích Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc (VTNSCG), kính thưa cô, hãy dạy cho tôi biết cụ thể có bao nhiêu cách, hay chỉ có mỗi cách cảm thụ dưới lăng kính mái trường XHCN mà thôi, chỉ độc một phương pháp của chủ nghĩa Mác, mà nói cũng không rõ ràng đựoc cái gì là phương pháp hiện thực xã hội chủ nghĩa.

Tôi đau khổ không kém gì cô khi mình lớn hơn bạn sinh viên Nhật Bản mười mấy tuổi, mà không biết những lý thuyết từ sau thế chiến ! thứ ha i mà bạn ấy kể, ví như như của Franks (xin thứ lỗi cho một giảng viên như tôi vì bạn ấy giới thiệu nhiều cuốn của nhiều tác giả mà tôi không nhớ nổi, tôi chưa từng có sách để đọc qua mà).

Đôi khi, tôi và bạn ấy đều nói “trường hợp của tôi hết cách giải quyết ”, bạn ấy và tôi cùng cười nhưng tôi cười ra nước mắt. Nhật Bản dịch không thiếu tri thức nào của thế giới, Trung Quốc Đảng Công Sản cũng dịch thuật đa diện gấp hàng chục lần Việt Nam.

Tôi thiển nghĩ nếu chúng tôi được học cho thật nhiều tư tưởng đông tây kim cổ thì mới có tâm trạng “ sau mỗi chuyến đi xa càng thấy yêu quê mình”. Dù hay như VTNSCG mà chỉ được phép hiểu một chiều, không hề ôn cố tri tân, học trò nào thấy hay cho nổi. Có ai sống thời vua quan đâu mà sao họ vẫn m ê phim lịch sử vua quan?

Bạn Thanh không cần phải sống qua chiến tranh vẫn có thể yêu văn học thời chiến. Hồi trung học, tôi cũng viết như Thanh, rằng tác phẩm Đứng Trước Biển thật dở, vẽ ra phe ta thông minh như thế , mà phe địch ngu đến thế, khác hẳn anh Bường của Nguyễn Huy Thiệp đánh chết con hổ mà biết sợ con hổ dũng mãnh.

Thầy giáo gọi tôi đến nhà bảo: “trung học không được phép viết thế, lên đại học sẽ khuyến khích có tư tưởng mới”. Lên đại học, tôi chẳng tìm được thầy nào khuyến khích tư tưởng mới cả. Khoan nói chuyện đọc bằng tiếng nước ngoài, chỉ đọc bằng tiếng Việt trang talawas.org thôi mà đành chịu vì tường lửa.

Thưa quý thầy cô, chúng em học văn không làm ra tiền được như các bạn kinh tế, hoá học, tin học v.v...thì cũng phải được thông kim bác cổ cho đỡ tủi khi nói chuyện với bạn bè chứ.

Hồi nhỏ suốt 12 năm trong lớp, chúng em luôn xếp nhất nhì, còn các bạn ấy chỉ xếp khoảng hai mươi thôi. Vậy mà giờ đây các bạn ấy có thể sáng tạo công nghệ để kiếm tiền, còn chúng em thì không thể nào sáng tạo nổi, có lẽ vì quán tính của tụi em là nói theo, tung hô theo.

Tung hô theo được 10 điểm văn, gây ra cái ảo tưởng mình giỏi lắm rồi, chẳng cần đọc gì hết, chỉ cần nhớ kỹ lời các thầy rồi từ đó tán ra vì mình có thiên bẩm mà, đi thi học sinh giỏi văn theo cách đó được xã, huyện cấp gạo, cấp sữa, ngon thiệt! Đa phần các giáo viên văn đều dốt ngoại ngữ, họ không đọc gì nhiều nhặn cả.

Chúng em đã vượt được các thầy, nhưng rồi cũng thua sút thiên hạ. Hơn hai mươi năm trước, em cũng từng viết như Thanh (em phản đối Đứng Trước Biển), nhưng không hạnh phúc được báo chí quan tâm như Thanh.

Cầu mong cho những người như Thanh được càng nhiều hạnh phúc hơn, để lứa con của Thanh, con của em có thể học văn mà không đau xót trước niềm đam mê của mình.