Tại sao người Thượng biểu tình?

Chính phủ Việt Nam đã chính thức bác bỏ các cáo buộc của Tổ chức nhân quyền Human Rights Watch xung quanh vụ bất ổn tại Tây Nguyên hồi cuối tuần trước.

Tổ chức này cáo buộc người Thượng đi biểu tình đã bị đánh đập, và nhân chứng của họ nói có người bị đánh chết tại TP Buôn Ma Thuột hôm thứ Bảy tuần trước.

Trước đó sau khi xác nhận là có bất ổn ở Tây Nguyên, một bản thông cáo của Bộ Ngoại Giao Việt Nam nói rằng đây là hành động của một số phần tử quá khích do sự xúi giục từ bên ngoài.

Những cuộc biểu tình cuối tuần rồi ở nhiều nơi trên Tây Nguyên làm cho người ta nhớ lại vụ bất ổn năm 2001.

Hồi đó trên dưới một ngàn người Thượng trốn qua biên giới Campuchia và sau đó được sang Mỹ định cư.

Trong cả hai lần, chính phủ Việt Nam nói có sự xúi giục từ bên ngoài, hàm ý có bàn tay của một tổ chức của người Thượng ở Mỹ gọi là Montagnard Foundation do ông Kok Ksor đứng đầu.

Nhưng anh Yup Lo, từng tham gia biểu tình đợt trước, nay đang sống ở Greensboro, nói rằng biểu tình là tự phát.

"Chủ yếu là do dân làng ở Việt Nam họ chịu không nổi nữa họ biểu tình thôi." Nhưng Yup Lô cũng cho biết hồi còn ở Việt Nam đã nghe đến tên ông Kok Ksor.

Tổ chức Montagnard Foundation đã bác bỏ cáo buộc của Việt Nam là họ xúi giục bạo động.

Ngược lại tổ chức này nói rằng người Thượng chỉ biểu tình ôn hòa trong khi nhà chức trách đã thẳng tay đàn áp họ.

Nhưng ông Nay Rong thuộc Hội Nhân quyền Montagnard chỉ ra rằng so với lần trước thì các cuộc biểu tình lần này được tổ chức qui mô hơn nhiều, khiến người ta nghĩ ngay đến ông Kok Ksor.

"Tổ chức của ông ấy trực tiếp với người trong nước. Nhưng cho dù có đúng như vậy, tôi nghĩ ông Kok Ksor chỉ là người vin vào cơ hội có sự đau khổ của đồng bào trong nước mà thôi."

Câu hỏi đặt ra là tại sao người dân tộc trên Tây Nguyên biểu tình. Ông Minh Krongkon cùng gia đình sang Mỹ định cư được hơn một năm nay nói rằng không được tự do theo đạo Tin Lành là lý do tại sao ông phải bỏ đi.

"Người cộng sản nói Tin Lành là đạo của Mỹ nên không cho chúng tôi theo và họ phá hết nhà thờ của chúng tôi."

Nhưng theo ông Ya Uck, một người sang Mỹ đã gần 20 năm nay, vấn đề bức xúc nhất của người Thượng trên Tây Nguyên là đất đai sinh sống theo tập tục lâu đời của họ.

"Danh chính ngôn thuận người Thượng không bị đuổi đi, nhưng vì sự khác biệt trong tập tục canh tác, càng ngày họ càng cảm thấy bị người Kinh lấn tới."

"Đó lại là đất họ sinh sống từ bao đời nay nhưng không có mua bán, không có đổi chác, vì vậy tôi nghĩ đã có sự ngấm ngầm trong lòng người Thượng."

"Nói nổi dậy thì quá lớn nhưng cũng gần như vậy, và theo chúng tôi họ biểu tình là đúng."

Đại diện các tổ chức của người Thượng được hỏi tới nói với đài BBC rằng họ lên án việc nhà chức trách dùng bạo lực để dẹp biểu tình.

Hiện tại không có cách nào để kiểm chứng có ai chết hay bị thương hôm cuối tuần rồi hay không.

Ông Louis Bing, thuộc tổ chức Montagnard Dega ở North Carolina, nói cần có hướng giải quyết lâu dài cho người dân tộc.

"Cần ngồi xuống nói chuyện nghiêm túc với người dân tộc chứ không thể cứ như là ban ơn."

Ông nói người Thượng, vốn đã thiệt thòi so với người Kinh, lại càng không thể cạnh tranh nổi với sự cách biệt khủng khiếp giữa nông thôn và thành thị trong thời buổi kinh tế thị trường hiện nay.