Sẽ có tranh cãi ngoại giao về Trường Sa?

Một chiếc tàu chở những vị khách du lịch đầu tiên của Việt Nam tới đảo Trường Sa hiện đang tiến tới hòn đảo này sau khi rời bến Tân Cảng ở thành phố Hồ Chí Minh trong ngày thứ hai.

Theo dự kiến, điểm dừng đầu tiên của tàu là khu khai thác dầu khí Bạch Hổ và sang thứ Tư, tàu sẽ tới đảo chính ở Trường Sa.

Trong số các nước nhận chủ quyền một phần hoặc toàn bộ quần đảo Trường Sa, Trung Quốc đã có phản ứng mạnh nhất.

Chiếc tàu hải quân số hiệu HQ996 đã mang theo 60 khách du lịch cùng 40 quan chức trong chuyến du lịch đầu tiên vốn không bao gồm khách nước ngoài hay Việt Kiều.

Ngay từ đầu tháng, Vụ phó Vụ Du lịch Lữ hành Dương Xuân Hội, người cũng có mặt trong chuyến đi 8 ngày hiện nay đã tuyên bố rằng ông đảm bảo chuyến tham quan sẽ an toàn vì theo ông các điểm tham quan đều thuộc chủ quyền của Việt Nam.

Trung Quốc lên tiếng
Nhưng cũng ngay từ đầu tháng, Trung Quốc đã có phản ứng mạnh mẽ khi biết tin Việt Nam đưa khách du lịch tới Trường Sa.

Tuần trước Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã cho triệu đại sứ Việt Nam Trần Văn Luật tới Bộ Ngoại giao để phản đối.

Một khu vực do Việt Nam xây tại Trường Sa
Khu vực Trường Sa
100 đảo san hô vòng
410.000 cây số vuông
Được cho là nhiều dầu và khí gas

Ngay sau khi tàu HQ996 của Việt Nam rời bến, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã nhắc lại rằng Trung Quốc không hài lòng với chuyến đi và rằng Việt Nam đã vẫn đưa khách tới Trường Sa bất chấp phản đối mạnh mẽ của Trung Quốc.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc cũng tuyên bố hành động của Việt Nam đã không tuân theo Tuyên bố Ứng xử mà Trung Quốc và ASEAN đạt được hồi năm 2002 về nguyên tắc ứng xử của các nước xung quanh đảo Trường Sa.

Trước đó báo chí Việt Nam đã dẫn lời Bộ trưởng Ngoại giao Philippines nói với tờ Philippines Star rằng bà nghĩ Việt Nam không hề vi phạm nguyên tắc ứng xử đã ký. Nhưng một quan chức dưới quyền bà Bộ trưởng đã lại được hãng thông tấn Pháp AFP trích lời nói rằng ông muốn nhắc nhở Việt Nam về nguyên tắc ứng xử đã ký năm 2002.

Đài BBC đã gọi điện hỏi phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Philippines và được bà cho biết:

"Bộ Ngoại giao chúng tôi chưa có ý kiến chính thức nào về vấn đề này. Những điều các hãng thông tấn trích dẫn không phải là từ thông cáo báo chí của Bộ Ngoại giao."

Tranh luận chủ quyền
Mặc dù đa số người Việt Nam tin rằng Trường Sa là của Việt Nam, về mặt công nhận quốc tế, vấn đề ai sở hữu hòn đảo này vẫn còn là vấn đề của tương lai.

Tiến sĩ Stein Tonnesson
Tác phẩm của Stein Tonnesson
Sách:
The Vietnamese Revolution of 1945 (1991)
Bài viết:
Sino-Vietnamese Rapprochement and the South China Sea Irritant (2003)
Why are the Disputes in the South China Sea So Intractable? A Historical Approach (2002)
The Paracels: The 'Other' South China Sea Dispute (2002)
China and the South China Sea: A Peace Proposal (2000)

Tiến sĩ Stein Tonnesson là Giám đốc của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế, một tổ chức theo dõi và nghiên cứu các giải pháp cho xung đột và các sáng kiến hòa bình. Ông nói với đài BBC:

"Vấn đề chủ quyền đảo Hoàng Sa hiện vẫn chưa được xác định vì về mặt quốc tế nó vẫn chưa được đưa ra xem xét tại bất kỳ một tòa án hay hội nghị quốc tế nào. Khi vấn đề này được quyết định trong tương lai, nó sẽ dựa chủ yếu vào các bằng chứng lịch sử và quá trình sử dụng đảo của các nước nhận chủ quyền."

"Trong khi quyết định chủ quyền, người ta chỉ quan tâm tới các công trình xây dựng trên phần nổi của đảo thôi vì tại đảo Trường Sa, một số kiến trúc cũng được xây ở dưới ngầm. Tuy nhiên các phần đất hay nước xung quanh phần đảo nổi sẽ thuộc về thềm lục địa của nước được coi là có chủ quyền đối với hòn đảo đó."

Việt Nam đã dựa vào các bằng chứng lịch sử, kiến trúc trên đảo cũng như sự hiện diện từ thời Pháp để chứng minh chủ quyền đối với đảo Trường Sa.

Ông Stein Tonnesson nói rằng chuyện Việt Nam đưa khách ra du lịch tại Trường Sa là hoàn toàn dễ hiểu. Theo ông, các nước khác như Malaysia cũng đã xây một khách sạn và đưa khách du lịch tới một hòn đảo mà họ nhận chủ quyền trong quần đảo gây tranh cãi.

Các hoạt động khai thác kinh tế như thế này hiển nhiên sẽ có lợi cho bên thực hiện khi đi tới quyết định chủ quyền của đảo. Họ sẽ có thể đưa ra các bằng chứng về qúa trình sử dụng đảo để hỗ trợ cho tuyên bố về chủ quyền tại đó.

Tuy nhiên ông Tonnesson nói rằng các tranh luận của các nước xung quanh vấn đề này đã hơi quá mức vì theo ông trên thực tế khó có thể nói Trường Sa là một hòn đảo có nhiều ý nghĩa về mặt kinh tế trong lúc này:

"Đảo Trường Sa là hòn đảo vô cùng nhỏ, không có nước sạch như một hòn đảo lớn hơn mà Đài Loan nhận quyền sở hữu, nhưng ngay cả ở đó cũng không phải có nước sạch hoàn toàn. Nói chung đây là những đảo nhỏ và chỉ có thể cho người ta quyền sở hữu một vùng thềm lục địa xung quanh rất nhỏ."

"Chính vì vậy tôi nghĩ rằng các nước đã có những tranh cãi lệch lạc liên quan tới đảo này. Nhưng cũng có thể họ chỉ dùng những đảo nhỏ này làm cớ để về sau có thể nhận sở hữu các đảo lớn hơn mà thôi."

Nơi nào giải quyết?
Nếu các nước đang cùng nhận đảo Trường Sa mà muốn giải quyết vấn đề này thì họ có thể nhờ vào một cơ quan quốc tế nào không?

Theo thông lệ, các nước này có thể tới Tòa Quốc tế ở Hague như Indonesia và Malaysia đã từng nhờ tới tòa này để giải quyết một hòn đảo tranh chấp ở vùng Borneo. Tòa Quốc tế đã phán rằng đảo đó thuộc về Indonesia và Malaysia đã chấp nhận phán quyết này.

Tuy nhiên, đối với các nước tranh chấp đảo Trường Sa trong đó có Malaysia, Philippines, Đài Loan, Brunei, Việt Nam và Trung Quốc thì có lẽ tình hình sẽ khó khăn hơn.

Theo một số nhà quan sát, phải có một động lực nào đó thúc đẩy các nước ra khỏi tình trạng khẩu chiến hiện nay, chẳng hạn phát hiện ra dầu lửa.

Khi đó có thể Trung Quốc và ASEAN sẽ ngồi lại với nhau để bàn cách cùng khai thác.

Trung Quốc và Việt Nam đã từng có xung đột quân sự tại vùng lãnh hải tranh chấp nhưng trong bối cảnh hiện nay, các chuyên gia như ông Tonnesson cho rằng khẩu chiến sẽ là cuộc chiến của những năm sắp tới.

Và trong khi chủ quyền là sự quan tâm của các chính trị gia thì khách du lịch tiềm năng nói rằng thời gian, khả năng tài chính và nhiều lựa chọn du lịch khác là những yếu tố họ sẽ tính tới khi quyết định có tới Trường Sa hay không.