Vụ bắt giữ ông Mai Thanh Hải và tiết lộ đường dây 'quota' đã gây xôn xao Việt Nam

Vụ việc nối tiếp một loạt tiêu cực được công khai gần đây ở các tổng công ty Dầu khí, Hàng hải, Thủy sản và Bộ Thương mại Việt Nam.

Trong một cuộc trả lời phỏng vấn báo chí tuần rồi bên lề hội nghị tổng kết sáu năm thực hiện qui chế dân chủ cơ sở, một ủy viên Bộ Chính trị Việt Nam nói nếu dân chủ được phát huy thì tiêu cực, tham nhũng sẽ bị đẩy lùi.

Ông Phan Diễn, ủy viên Bộ Chính trị, thường trực Ban bí thư Trung ương Đảng, được trích lời nói:

“Nếu chúng ta thực hiện được dân chủ thật sự ở các cơ quan, nâng cao tinh thần dám phê bình, nhận xét, đấu tranh vì lợi ích chung thì những vụ việc tiêu cực, tham nhũng sẽ khó thực hiện hơn.”

Mối quan hệ giữa tham nhũng và dân chủ đã được nhiều nhà nghiên cứu xác nhận, vì tham nhũng phá hủy các nguyên tắc giúp cho một xã hội dân chủ hoạt động.

Một trong những khảo sát thường được trích dẫn về vấn đề tham nhũng toàn cầu là báo cáo do tổ chức Transparency International thực hiện hàng năm.

Báo cáo năm nay của họ, Global Corruption Report 2004 (công bố hồi tháng Ba), đặt trọng tâm vào vấn đề tham nhũng chính trị.

Nói về bản báo cáo, Peter Eigen, chủ tịch Transparency International, tuyên bố báo cáo là lời kêu gọi “đưa sự liêm chính và trách nhiệm vào việc trị quốc, chấm dứt tệ hối lộ của các công ty đa quốc gia, và ngăn dòng lưu chuyển tài sản đánh cắp vào các trương mục ngân hàng bí mật tại phương Tây.”

“Việc lạm dụng quyền lực chính trị để thu lợi riêng khiến những người nghèo nhất mất đi các dịch vụ xã hội cần thiết, tạo nên mức độ tuyệt vọng khơi mào cho xung đột và bạo lực.”

Tham nhũng chính trị là gì?
Do tham nhũng chính trị (political corruption) là trọng tâm của báo cáo, câu hỏi đặt ra vậy tham nhũng chính trị được định nghĩa ra sao?

Tham nhũng chính trị gây tổn hại cho kinh tế và nền dân chủ

Trong phần giới thiệu, Robin Hodess, một trong các tác giả báo cáo, gọi tham nhũng chính trị là sự lạm dụng quyền lực mà các chính trị gia được giao phó để thu lợi riêng, với mục đích tăng quyền hoặc tài sản.

“Tham nhũng chính trị không nhất thiết dính đến việc tiền trao tận tay; nó còn có thể mang hình thức của việc ‘trao đổi ảnh hưởng’ hoặc ban phát đãi ngộ để khiến nền chính trị bị đầu độc và dân chủ bị đe dọa.”

Tham nhũng chính trị khác với tham nhũng của công chức ở chỗ nó gây ra bởi các lãnh đạo chính trị hoặc các quan chức được bầu ra, những người có thẩm quyền và có trách nhiệm đại diện cho quyền lợi nhân dân.

Tác động
Tại các nước đang phát triển, tham nhũng chính trị đe dọa sự sống còn của nền dân chủ, vì nó khiến cho các định chế dân chủ trở nên yếu ớt.

Việc vén màn các vụ tham nhũng có thể gây sốc cho toàn xã hội. Nhưng một thực tế là trên thế giới, rất khó trừng phạt các lãnh tụ bị nghi ngờ tham nhũng.

Nhiều lãnh đạo đã rời nhiệm sở hoặc qua đời trước khi tội của họ bị phanh phui.

Transparency International đưa ra một bảng những bị cáo tai tiếng, với ước tính tài sản họ đã lấy đi. Nó nhắc nhở người ta về tác động của sự lạm dụng quyền lực đối với một đất nước.

Ví dụ, cựu tổng thống Indonesia, Suharto, bị nghi đã biển thủ từ 15 đến 35 tỉ đôla. Slobodan Milosevic, cựu tổng thống Nam Tư, bị nghi đã lấy đi từ 2 đến 5 tỉ đôla.

Người đứng số mười trong danh sách, cựu tổng thống Philippines Joseph Estrada, bị nghi cuỗm khoảng từ 78 – 80 triệu đôla sau ba năm cầm quyền.

Tham nhũng của các chính trị gia là vấn đề gây bức xúc nhất trong dân chúng.

Phong vũ biểu đo lường thái độ người dân đối với tham nhũng - một phương pháp đo của Transparency International – thấy rằng nếu người dân có cây gậy thần cho phép loại bỏ tham nhũng trong một định chế duy nhất trong xã hội, thì đa số sẽ chọn việc diệt trừ tham nhũng trong các đảng phái chính trị.

Giới doanh nhân cũng cảm nhận các tác động của tham nhũng chính trị.

Một khảo sát của Diễn đàn kinh tế thế giới cho thấy giới doanh nhân tin rằng việc tài trợ tiền có ảnh hưởng lớn đến chính trị, và hối lộ là phương thức đạt các mục tiêu chính sách tại 20% các nước được khảo sát.