ASEM: Từ đối thoại sang đối tác

Sáng hôm thứ Sáu, Hội nghị thượng đỉnh các nước Á - Âu ASEM 5 đã khai mạc tại Hà Nội.

Đây là hội nghị đầu tiên của một diễn đàn Á - Âu được mở rộng bao gồm tới 39 thành viên.

Thế nhưng với một thành phần mở rộng như vậy, hai khối Á Âu dường như đang đứng trước thách thức phải đổi mới và làm sâu hơn quan hệ hợp tác của mình.

Khác với lễ tiếp nhận thành viên mới tổ chức ngày hôm thứ Năm, lễ khai mạc Hội nghị thượng đỉnh ASEM 5 diễn ra một cách không ồn ào, chỉ có âm thanh từ một dàn nhạc dây.

Thế nhưng sau lễ khai mạc, ở hậu trường, có thể nói các cuộc tranh luận, đàm phán đang diễn ra quyết liệt để giải quyết các bất đồng và đổi mới quan hệ hợp tác giữa hai châu lục.

Đa số đánh giá cho rằng, thực tế đòi hỏi quan hệ Á Âu phải được cụ thể hóa và thực chất hơn. Chủ tịch nước Việt Nam Trần Đức Lương phát biểu trong phiên khai mạc:

"Trong gần một thập kỷ qua kể từ khi ra đời, tiến trình ASEM đã phát triển năng động và đạt được những kết quả quan trọng."

"Tuy nhiên, hợp tác ASEM còn hạn chế và chưa tương xứng với tiềm năng to lớn của cả hai châu lục cũng như chưa đủ sống động."

Các nước châu Á, trong có nước chủ nhà Việt Nam, cho rằng đã đến lúc phải chuyển từ đối thoại về chính trị và chính sách sang các hành động thực tiễn hơn, đề trước mắt cải thiện quan hệ hợp tác trong lĩnh vực kinh tế là lĩnh vực mà họ cho rằng gắn liền với lợi ích của người dân và các quốc gia.

Đối thoại - đối tác

Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Nguyễn Trung Thành nói lên ý này:

"Nếu nhìn lại toàn bộ tiến trình tồn tại của ASEM trên ba trụ cột, thì tiến trình vừa qua nghiêng nhiều về đối thoại."

"Điều mới ở đây là trong khi tiếp tục làm sâu sắc hơn quá trình đối thoại giữa hai châu lục, các nước nhận thấy một yêu cầu chung là vượt lên đối thoại để đi vào đối tác."

Ý kiến này của ông Nguyễn Trung Thành cũng được lặp lại trong lời phỏng vấn mà phát ngôn nhân Bộ Ngoại giao Thái Lan Sihasak Phuangketkeow dành cho đài BBC.

Ông Sihasak nói rằng, trong tiến trình ASEM, có nhiều lĩnh vực mà cả hai châu lục Á và Âu đều quan tâm, đặc biệt là lĩnh vực hợp tác kinh tế.

Hai bên cần tập trung nỗ lực làm sao để có thể tạo điều kiện phát triển kinh tế một cách thực chất hơn. Trong khuôn khổ hội nghị các bên cũng bàn luận một số chủ đề chính trị như là cuộc chiến chống khủng bố, nạn buôn người, hợp tác đối phó với các đe dọa không truyền thống như là nạn cúm gà hay là dịch SARS.

Trong lĩnh vực kinh tế các bên sẽ thảo luận về đàm phán WTO, vấn đề năng lượng như giá dầu tăng trên thế giới và tất nhiên vấn đề quan trọng nhất là làm sao để thiếp lập quan hệ kinh tế gần cận giữa châu Âu và châu Á để tạo điều kiện cho thương mại và đầu tư tự do hơn.

Giá trị

Có thể nói Việt Nam và đa số các nước châu Á chủ trương đề cao hợp tác trong lĩnh vực thương mại vả kinh tế, trong khi các nước châu Âu dường như vẫn cố gắng thúc đẩy việc gây áp lực về các vấn đề chính trị mà họ coi trọng, đặc biệt là vấn đề dân chủ ở Miến Điện.

Nhiều nhà bình luận còn cho rằng vấn đề Miến Điện thực tế đã che mờ nghị trình hội nghị.

Thái độ của hai khối Á Âu trong phương cách tiếp cận vấn đề gây chia rẽ này cho tới tận bây giờ cũng cho thấy vẫn còn một khoảng cách khá xa.

Trong khi Châu Âu, qua lời các lãnh đạo Liên hiệp, chủ trương bàn việc thắt chặt các biện pháp trừng phạt Miến Điện thì các nước châu Á lại có vẻ như muốn giảm nhẹ độ nghiêm trọng của vấn đề. Phát ngôn nhân cho chính phủ Việt Nam tại ASEM 5, đại sứ Nguyễn Thanh Châu:

"Trong quá trình kết nạp thành viên mới, đây là vấn đề mà hai bên có sự chưa hiểu hết, nên cũng có một vài vấn đề. Nhưng trong những vấn đề thế này, sự khác biệt cũng là dễ hiểu."

"Tại cuộc họp, các bên cũng đã được nghe phía Miến Điện thông báo về những tình hình gần đây. Trong chừng mực nào đó, nó giúp cho các nhà lãnh đạo có thông tin cần thiết."

Thế còn Ngoại trưởng Malaysia Dato Seri Syed Hamid Albar thì nói đối với các nước ASEAN, việc cho phép Miến Điện tham gia ASEM được đánh giá như là một sự trưởng thành vì không thể phủ định một điều là dù cách nào Miện Điện vẫn ở đó và cô lập nước này sẽ chỉ ảnh hưởng tới cuộc sống của người dân.

Ông nói cũng nói vì Miến Điện nay trở thành một nước thành viên ASEM, chính phủ nước này sẽ phải hành động một cách có trách nhiệm hơn và theo xu hướng chung.

Để hai khối Á - Âu có thể lại gần nhau hơn và hợp tác một cách có hiệu quả và thiết thực hơn, các hố ngăn cách và bất đồng, mà vấn đề Miến Điện chỉ là một thí dụ, cần phải được giải quyết.

Nếu như, cho đến khi hội nghị ASEM 5 bế mạc mà các vấn đề vẫn chưa được khai thông để đạt được một sự hiều biết giữa hai bên thì có lẽ các tuyên ngôn vẫn chỉ là lời nói suông.