Xóm nghèo nơi đô thị

Trong cuộc chiến Việt Nam, Sài gòn không chỉ là một bãi chiến trường mà còn được coi như một nơi đầy cám dỗ, điểm gặp gỡ lạ lẫm giữa Đông và Tây.

Nay, với cái tên chính thức là Thành phố Hồ Chí Minh, nơi này đã trải qua gần ba mươi năm hòa bình. Thành phố Hồ Chí Minh tiêu biểu cho sự hồi sinh của đất nước Việt Nam, tràn đầy nhiệt huyết và người dân nhiều nơi cũng bắt đầu có tiền.

Thế nhưng những khu ổ chuột vẫn còn tồn tại như một sự gợi nhớ không dễ chịu về cuộc chiến trước kia.

Từ 15 năm trước người ta đã bắt đầu nỗ lực dẹp bỏ các khu này, nơi mà tới tận bây giờ hàng trăm ngàn người vẫn làm nơi cư ngụ.

Những khu ổ chuột này mọc lên từ thời chiến, khi nông dân từ các tỉnh tràn về thành phố để tránh đạn bom và chiến cuộc. Phần đông số họ ngụ tại các khu ẩm thấp dọc theo hệ thống bốn con kênh chính của Sài gòn.

Những con kênh này là nhánh của sông Sài gòn, nước đầy hay cạn theo mùa mưa. Chúng chạy ngoằn ngoèo theo hướng Tây và hướng Bắc.

Kênh Thị Nghè len lỏi vào tận gần trung tâm thành phố, trên một bờ kênh là một khu ổ chuột , nơi người dân sống dưới mức nghèo khổ chính thức là vào khoảng 1USD một ngày.

Nơi đây nạn ma túy, tội phạm và mại dâm hoành hành. Đàn ông nhiều người phải đi đạp xe xích lô kiếm tiền nuôi gia đình.

Trong lòng các xóm nghèo này cuộc sống thật là nhộn nhịp. Phụ nữ chẻ tre, bán trái cây hay là làm ruột cá trong những chiếc xô nhựa đặt ngay trên mặt đất. Đàn ông thì thu gom sắt vụn, hay sửa chữa những căn nhà dột nát của họ.

Con kênh bốc mùi vì cả rác thải của người và rau quả thối rữa. Ở bên trong những căn lều, các ông bà già ngồi hoặc nằm trên những chiếc ván nhỏ hẹp.

Nước kênh nhiều khi vỡ bờ và gây ngập lụt, nhất là vào mùa mưa. Những khi đó bùn phủ vùi và làm lây lan dịch bệnh.

Giá nhà đất 'trên trời'

Dự án xóa bỏ các khu ổ chuột ở Sài gòn là một chương trình lớn, và trong lĩnh vực này thì thành phố đang làm gương cho cả nước.

Ngân hàng Thế giới đã khen ngợi Việt Nam về thành tích xóa đói giảm nghèo và Việt Nam ngày càng nhận thêm nhiều trợ giúp của quốc tế trong tiến trình mở cửa của mình.

Chính quyền đã bố trí nơi ở mới cho hơn 35 ngàn dân trong vòng mười năm trở lại đây.

Thế nhưng ông Lương Văn Lý từ Sở Kế hoạch và Đầu tư TP Hồ Chí Minh nói rằng vẫn còn 50 ngàn dân đang trong diện chờ sắp xếp và phần đông số họ sẽ được chuyển sang sống tại những chung cư cao tầng ở ngoại vi thành phố.

Quá trình này có thể sẽ kéo dài nhiều năm. Theo ông Lý vấn đề lớn nhất là ở chỗ tìm nguồn tài chính để bồi thường giải tỏa đất đai cho cư dân các xóm nghèo này.

Kinh tế thành phố đang tăng trưởng vượt bậc và do vậy giá đất đai cũng cao chưa từng thấy.

Chính quyền tỏ ra nhạy cảm về vấn đề các khu ổ chuột. Người ta không cho phép BBC được phỏng vấn dân cư ở các khu tồi tệ nhất, thí dụ như xung quanh kênh Thị Nghè vậy.

Ngược lại, họ chọn cho xem những khu đã được giải tỏa.

Một khu nằm trong vùng kênh Nhiêu Lộc, ngay trên con đường mà khách từ sân bay Tân Sơn Nhất đi vào thành phố.

Tổng thống Hoa Kỳ Bill Clinton đã tới thăm khu này vào bốn năm trước, để xem tiến triển tới đâu.

Khu này nay là một phần của Dự án Cải tạo Đô thị có mục đích cung cấp nước sạch và điều kiện vệ sinh cho 1,5 triệu dân cư Sài gòn, những người vẫn còn chưa được hưởng các điều kiện như vậy.

Ngày hôm nay bờ kênh được trồng cây. Nhà cửa hai bên đều được xây mới. Thế nhưng nước kênh thì vẫn ô nhiễm nặng.

Ông Lê Hùng Vọng, nhà báo của tờ báo tiếng Anh Vietnam News, giải thích rằng các khu nhà mới được nối với một hệ thống nước thải hiện đại. Thế nhưng các khu ổ chuột còn tồn đọng thì vẫn chưa được hưởng điều này.

Trong những khu đó, nước thải vẫn chảy thẳng xuống kênh, và do vậy vẫn lưu thông ại nhiều nơi trong thành phố.

"Trước năm 1950," ông Vọng nói "người dân ở kênh Nhiêu Lộc này nói nước sạch tới nỗi họ có thể tắm được".

Và phải còn bao lâu nữa thì người ta mới lại có thể tắm trong dòng kênh Nhiêu Lộc?

"Có lẽ khoảng 2020," ông Vọng nhận định "Lúc đó chắc người ta có thể bơi được. Không còn mùi hôi nữa".