02 Tháng 11 2004 - Cập nhật 09h59 GMT
Tham nhũng và khoảng cách cuộc sống ở VN
Khoảng cách người giàu – người nghèo, người có thế lực – người cô thế đã là những vấn đề mà Việt Nam đối diện kể từ khi nước này bước vào công cuộc đổi mới kinh tế cuối thập niên 1980.
Các cuộc điều tra tham nhũng gần đây một lần nữa làm nổi bật những bức xúc trong quan hệ xã hội mà Đảng Cộng sản và Nhà nước Việt Nam hiện phải tìm cách giải quyết.
Một bài báo mới của phóng viên thường trú ở Hà Nội của tờ báo Mỹ Boston Globe đề cập tới vấn đề này.
Bài báo của phóng viên Matt Steinglass có tiêu đề Corruption probes are stain for Vietnam's leadership đăng trên Boston Globe ngày 31-10.
Mở đầu bài báo là đoạn nhắc lại scandal gây xôn xao dư luận Việt Nam tháng rồi:
“Mai Thanh Hải, con trai thứ trưởng thương mại Việt Nam, là khách quen thuộc tại các hộp đêm đắt tiền ở thủ đô Hà Nội. Nhân vật 32 tuổi, làm việc ở Bộ Thương mại, sống trong một ngôi nhà mà có tin nói trị giá 1.5 triệu đôla; ông và vợ của mình, một cựu hoa hậu, đi lại trong thành phố bằng chiếc ô tô màu đen hiệu Lexus.”
Cuộc sống hào nhoáng của ông Hải chấm dứt vào ngày 30-9, khi ông bị bắt trong một cuộc điều tra về cáo giác tham nhũng trong việc phân quota dệt may xuất khẩu sang Mỹ.
Tham nhũng
Đây là một trong một loạt các vụ tham nhũng lớn ở Việt Nam trong mấy tháng qua liên quan Bộ thương mại, Bộ Nông nghiệp – Phát triển Nông thôn, tổng công ty dầu khí và tổng công ty hàng hải.
“Các cuộc điều tra đã làm nổi bật những căng thẳng mà chủ nghĩa tư bản và toàn cầu hóa đang tạo ra ở đất nước mà danh nghĩa vẫn theo chủ nghĩa cộng sản này: giữa người giàu – người nghèo, giữa người già - người trẻ, và giữa những người có thần thế và người cô thế.”
Ông Trịnh Duy Lân, giám đốc Viện Xã hôi học, nói với phóng viên Matt Steinglass là người dân cảm thấ́y “phẫn nộ” vì các scandal tham nhũng.
Kể từ năm 2002, khi Hiệp định thương mại Việt – Mỹ đi vào hiệu lực, xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam sang Mỹ đã tăng vọt, ước tính lên đến 2.4 tỉ đôla vào năm nay. Hạn ngạch quota mà Mỹ áp đặt cho hàng Việt Nam được đưa ra vào tháng Bảy 2003.
Trách nhiệm phân bổ quota thuộc thẩm quyền của Bộ Thương mại Việt Nam. Mỗi công ty nhận được quota dựa trên số lượng mà công ty đó xuất khẩu, nhân với một hệ số mà chỉ có các quan chức chính phủ nắm rõ. Trên nguyên tắc, số lượng quota được cấp theo năng lực sản xuất của đơn vị xin quota.
Một số phúc trình của giới chuyên gia nước ngoài xác nhận tình trạng mua bán quota đã tồn tại từ nhiều năm qua.
Theo bài của phóng viên Matt Steinglass, “một công ty may mặc gặp khó khăn vớI quota là Park’s Manufacturing, một liên doanh Việt – Mỹ ở Hà Nội. Chủ tịch công ty người gốc Nam Hàn, Park Chung Mahn, nói công ty ông xuất khẩu 140.000 tá áo sang Mỹ năm 2002.”
“Nhưng khi hạn ngạch nhập khẩu của Mỹ có hiệu lực vào tháng Sáu 2003, Park’s Manufacturing không nhận được quota nào từ Bộ Thương mại.”
Một viên chức của công ty Park’s Manufacturing, yêu cầu giấu tên, nóI: “Chúng tôi có 700 công nhân ngồi chơi xơi nước. Chúng tôi không thể trả lương cho họ. Làm thế nào họ có thể nuôi gia đình?”
Báo chí ở Việt Nam tường thuật là công ty Park’s Manufacturing đã gửi 100.000 đôla cho một người trung gian. Sau đó người này đề nghị trả cho ông Mai Thanh Hải 30.000 đôla để giải quyết vụ quota.
“Công ty Park’s Manufacturing thừa nhận đã có việc hối lộ xảy ra, nhưng nói tiền không phải do công ty chi. Họ nói việc hối lộ là hành động cá nhân của một nhân viên, người mượn món tiền từ gia đình ông ta.”
“Đối tác Mỹ của công ty không chấp nhận hối lộ, và người nhân viên đã lấy lại món tiền, và trình báo vụ việc cho nhà chức trách. Người nhân viên bị buộc rời khỏi công ty nhưng không phải chịu cáo buộc pháp lý.”
“Các khiếu nại tương tự từ nhiều công ty đã dẫn đến một cuộc điều tra của Bộ Công an. Bốn viên chức Bộ thương mại, trong đó có ông Hải, và tám người khác, bị bắt. Không có người Mỹ nào bị vướng vào vụ việc.”
“Chính phủ Việt Nam đã cam kết loại bỏ tham nhũng. Họ vừa lập một nhóm liên bộ để theo dõi việc phân bổ quota. Và thứ Hai tuần rồi, Thủ tướng Phan Văn Khải loan báo việc thành lập một cơ quan điều tra tham nhũng.”
“Các viên chức ngành dệt may ca ngợi chiến dịch của Việt Nam và liên kết nỗ lực trong sạch hóa hệ thống quota với viễn cảnh cạnh tranh gay gắt vào năm tới trong ngành dệt may thế giới.”
Bắt đầu từ 1-1-2005, quota xuất nhập khẩu dệt may giữa các nước thuộc WTO sẽ không còn nữa. Nhưng do Việt Nam chưa phải là thành viên WTO, các công ty Việt Nam sẽ hứng chịu cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ, đặc biệt là Trung Quốc.
'Quý tử'
Nếu quota là trở ngại cho các nhà sản xuất dệt may Việt Nam, thì quota lại là lộc trời cho những người cấp giấy phép.
Người ta cũng được biết thêm về đời sống xa hoa của con ông thứ trưởng, ông Mai Thanh Hải.
Ông là trường hợp mới nhất được nêu tên trong nhóm con cái của những người có thế lực dính vào scandal ở Việt Nam. Năm ngoái, sau một vụ đua xe trái phép ở TP. HCM, phương tiện truyền thông trong nước tường thuật con trai của một doanh nhân giàu có đã tìm cách hối lộ công an để khỏi bị truy tố.
“Năm 2002, con trai một quan chức trong Bộ Giao thông – Vận tải bị bắt khi đang cãi nhau với công an ở Hà Nội. Tin đồn nói người này khi đó hét: “Mày không biết cha ông là ai à?”
“Những scandal như thế góp thêm vào không khí xa hoa ở thủ đô. Những ngôi nhà lớn mọc lên ở các khu vực quanh Hồ Tây, nhưng thường khó mà biết chắc ai sở hữu chúng. Cũng như khó biết ai sở hữu các khách sạn và hộp đêm sang trọng.”
“Một chủ nhà hàng người Mỹ nói với điều kiện giấu tên: “Sẽ không ai nói với ông về cách thức xài tiền của người giàu Việt Nam. Họ không thích phô trương tài sản trước công chúng.”