25 Tháng 11 2004 - Cập nhật 15h17 GMT

H5N1 sẽ là nguyên nhân đại dịch cúm ở người

Một hội nghị đang được tổ chức tại BKK, Thái Lan, với sự tham gia của đại biểu từ 12 quốc gia châu Á đã bị ảnh hưởng của dịch cúm gia cầm trong thời gian qua.

Tại cuộc họp báo, Tiến sĩ Klaus Stohr, Giám đốc chương trình phòng chống cúm toàn cầu của WHO cho biết vi rút cúm gia cầm, H5N1,sẽ là nguyên nhân gây đại dịch cúm ở con người và có thể lây lan tới 30% tổng dân số thế giới.

Người ta dự tính sớm nhất phải tới tháng ba sang năm mới có thể có vaccine chống vi rút này. Trong cuộc phỏng vấn với Ban Việt ngữ đài BBC, tiến sĩ Ruth Watkins, một chuyên gia hàng đầu tại Anh về vi rút học giải thích lý do tại sao vi rút này lại có thể là nguyên nhân đại dịch ở con người:

Ruth Watkins: Bởi vì H5N1, vi rút chết người tìm thấy ở gia cầm và ở cả các loại chim muông sống ngoài hoang dã ở vùng Đông Nam Á và rõ ràng là bệnh dịch đã lan tràn tại khu vực này vài năm nay. Như vậy có nghĩa là vi rút này có điều kiện lây nhiễm sang con người tương tự như vi rút cúm A, một trong những loại vi rút bệnh cúm ở con người hiện nay.

Điều có thể xảy ra là một người nào đó có thể bị nhiễm hai loại vi rút cúm một lúc, và nếu điều đó xảy ra thì có khả năng là một số biến thể giữa hai loại vi rút, vi rút H5N1 ở gia cầm và vi rút cúm ở người, có thể được tạo ra.

Và một trong những biến thể đó, một vi rút mới đó, có thể có gien H5 ở gia cầm và cả human gien trong vi rút và vì thế có khả năng thích ứng cao ở con người và như vậy có thể lây truyền giữa người với người.

Từ trước tới nay con người chưa hề nhiễm vi rút có gien H5 nên không có khả năng đề kháng vì thế ai cũng có thể bị nhiễm, như vừa qua một số người tại châu Á đã bị nhiễm cúm gia cầm.

BBC: Vào thời điểm này một điều khá rõ ràng là con người nhiễm vi rút từ gia cầm và người ta sợ rằng rồi đây nó sẽ lây lan giữa con người. Vậy liệu có loại vacccine nào có thể ngăn chặn sự lây lan như vậy không thưa bà?

Watkins: Việc chế tạo vaccine đã gặp khó khăn, chủ yếu là vì vi rút H5N1 rất độc hại đối với tế bào như tế bào trứng, vốn thường được dùng để nuôi cấy vacccine. Vì thế chế tạo vaccine theo hướng đó là không thực hiện được.

Tuy nhiên đang có những nghiên cứu rất sáng tạo từ cộng đồng khoa học gia quốc tế theo hướng tìm một vaccine bảo vệ con người chống lại vi rút cúm H5N1 để không gây bệnh cúm ở con người. Nghiên cứu này đang được tiến hành rất khả quan, nhưng hiện còn gặp khó khăn về tài trợ để có thể sản xuất đại trà và để có thể tiến hành thử nghiệm chính thức vaccine này, một điều nhất định phải làm.

BBC: Đang có những lo ngại là với tốc độ tìm kiếm và sản xuất vaccine như hiện nay thì thậm chí tới khi khi có được vaccine phòng chống vi rút cúm H5N1 thì vi rút này đã tiến hóa và chúng ta lại phải chạy đuổi theo chúng. Liệu đây có khả năng như vậy không thưa bà?

Watkins: Vâng, có thể xảy ra chuyện như vậy. Trên thực tế tôi cho rằng đây chính là điều đang xảy ra hiện nay từ một vài trường hợp nhiễm H5N1 ở giai đoạn đầu tại Hồng Kông đang lây lan trong môi trường. Kỹ thuật dùng để chế tạo vaccine cho phép các khoa học gia tạo ra một giống mới trong thời gian tương đối ngắn và như vậy có thể tạo thêm các vaccine chống lại dạng vi rút hiện nay.

Tuy nhiên khó khăn chính là làm sao sản xuất được đủ vaccine và có thể đưa vào sử dụng rộng rãi được. Và tất nhiên là sẽ có khoảng cách mất vài tháng phải chờ đợi loại vaccine mới. Một phương tiện rất quan trọng mà chúng ta có vào lúc này là thuốc chống vi rút phòng chống cúm rất có hiệu quả và có thể chống lại cả cúm gia cầm nữa. Nên có thể nếu xảy ra đại dịch ở con người do một loại vi rút mới xuất hiện gây ra thì ở giai đoạn đầu có thể dùng thuốc chống vi rút này.

BBC: Nghe có vẻ rất đáng lo ngại, và hơi bi quan, phải vậy không thưa bà?

Watkins: Tôi hy vọng là cũng không đến nỗi nào vì so với hồi chúng tôi làm việc chống lại đại dịch cúm do vi rút H2N2 hồi năm 1976, hồi đó chúng tôi hầu như chẳng có gì trong tay. Nay thì chúng ta đang có rất nhiều dụng cụ rất hiệu quả nhằm ngăn chặn không để xảy ra một đại dịch cúm khủng khiếp như hồi năm 1918.

Tôi không tin là thế giới lại chịu ngồi bó tay để một đại dịch như 1918 lặp lại khi mà chúng ta đã có thuốc chống vi rút và có khả năng sản xuất vaccine.

BBC: Vậy theo bà cần phải làm gì vào lúc này để ngăn chặn một đại dịch cúm như vậy?

Watkins: Tôi cho rằng điều quan trọng nhất vào lúc này là tìm kiếm các công ty đồng ý mua và để sẵn đó các loại vaccine đã được nghiên cứu và tiến hành thử nghiệm ở con người để xem có an toàn và công hiệu hay không. Đồng thời tôi cho rằng chúng ta cũng cần bắt đầu dự trữ thuốc chống vi rút.

BBC: Hiện tại liệu có biện pháp phòng tránh nào cần được thực hiện đối với những người có nhiều nguy cơ lây nhiễm như trẻ em chẳng hạn, khi chưa có vaccine không thưa bà?

Watkins: Hiện giờ mối nguy hiểm là từ có tiếp xúc với gia cầm nhiễm bệnh thì tránh để trẻ em tiếp xúc với gia cầm hay chim muông được nuôi hay ngoài nơi hoang dã có lẽ là biện pháp phòng tránh tốt nhất vào lúc này.

Và cách thứ hai mà tôi thấy các nước châu Á đã làm một cách rất dũng cảm, đó là kiểm soát bệnh dịch tại các trại nuôi gà vịt. Không thể kiểm soát được ở chim muông ngoài hoang dã, và nó sẽ vẫn còn đó, và sẽ trở lại lây nhiễm vào gia cầm vì thế cách tốt nhất là ngăn chặn lây lan ở gia cầm và tránh tiếp xúc.