BBC Vietnamese

Sau cái chết của cựu tổng bí thư Triệu Tử Dương, tại Trung Quốc đang có kêu gọi đòi xem lại vụ đàn áp sinh viên tại quảng trường Thiên An Môn hồi năm 1989.

Người đưa ra kêu gọi này là Bao Đồng, vốn là bí thư của ông Triệu. Các nhân vật hoạt động cho dân chủ tại Đài Loan ủng hộ kêu gọi này. Nhật Bản cũng kêu gọi TQ có hành động hòa giải hướng tới dân chủ.

Tuy nhiên chưa có phản ứng nào từ phía chính phủ TQ trước cái chết của họ Triệu, người qua đời hôm thứ Hai, thọ 85 tuổi tại Bắc Kinh.

Ông Triệu Tử Dương, cựu lãnh đạo đảng Cộng sản Trung Quốc và bị tước quyền sau vụ đàn áp biểu tình quảng trường Thiên An Môn, vừa qua đời thọ 85 tuổi.

Tin cho hay ông bị tai biến mạch máu não nhiều lần và chết trong tình trạng hôn mê tại bệnh viện Bắc Kinh vào lúc 07 giờ sáng ngày thứ Hai.

Ông Triệu Tử Dương bị quản chế tại gia kể từ vụ đàn áp cuộc biểu tình của sinh viên đấu tranh cho dân chủ tại Quảng trường Thiên An Môn vào năm 1989.

Vào thời điểm diễn ra cuộc biểu tình, ông Triệu Tử Dương với loa cầm tay hòa mình vào dòng sinh viên tại Quảng Trường Thiên An Môn và nói muốn họ ngưng biểu tình bởi ông biết rằng chính quyền đã quyết định dùng quân đội nếu sinh viên không tự giải tán.

Ông nói trong loa là “tha lỗi cho chúng tôi” và “tôi đã đến quá muộn”.

Và chính đó cũng là thời điểm định hình đời ông và cũng là lần cuối ông được biết tới với cương vị Tổng bí thư Đảng Cộng Sản Trung Quốc.

Chỉ vài giờ sau đó thì quân đội đã đàn áp cuộc biểu tình của sinh viên và ông Triệu Tử Dương, người phản đối việc dùng sức mạnh quân đội, đã bị tước quyền và bị quản thúc tại gia.

Nhà chức trách Trung Quốc sợ rằng ông có thể được xem là điểm định hướng cho các nhân vật đối lập chính trị và giới ủng hộ công cuộc cải cách.

Đối với chính phủ hiện thời, mối lo là việc ông qua đời có thể tái tạo đà cho những người yêu cầu có thay đổi chính trị nhanh chóng hơn.

An ninh tại quảng trường được siết chặt tại trong mấy ngày qua và dường như do sợ rằng việc ông Triệu Tử Dương qua đời có thể châm ngòi cho các cuộc biểu tình mới của giới ủng hộ cải cách.

Phóng viên BBC Louisa Lim tại Bắc Kinh nói rằng ông Triệu Tử Dương trong giai đoạn còn làm việc, ông Triệu Tử Dương thúc đẩy các cuộc cải cách kinh tế mạnh bạo.

Tuy nhiên Louisa Lim nói rằng ông để lại ấn tượng nhiều hơn do sự thất bại về chính trị của mình.

Nhiều người xem ông là một biểu tượng của cải cách chính trị đã bị trù dập cũng như là người bị gạt ra ngoài trong cuộc giằng co ý chí quyền lực đối với việc liệu có dùng vũ lực để đàn áp các cuộc biểu tình tại Quảng Trường Thiên An Môn vào năm 1989 hay không.

Cựu thư ký của ông Triệu Tử Dương đã đưa ra tuyên bố tấn công nhà chức trách Trung Quốc.

Ông Bảo Đồng, người ngồi tù 7 năm và nay vẫn bị chính phủ Trung Quốc quản thúc, nói rằng việc ông Triệu bị cô lập cho thấy điều ông gọi là ''màn trình diễn về sự hổ thẹn'' của công lý Trung Quốc và Đảng Cộng Sản.

Ông nói rằng ''số phận của ông Triệu Tử Dương là lời nhắc nhở sống động về những oan trái khác mà hiện những người đang cầm quyền phải có lương tâm xem xét''.

Lời chỉ trích của ông Bảo Đồng là phản đối chính thức đầu tiên về việc chính phủ Trung Quốc đối xử với cựu lãnh đạo Triệu Tử Dương kể từ khi ông vừa nhắm mắt qua đời.

Thủ tướng Nhật Bản Junichiro Koizumi kêu gọi Trung Quốc ''nỗ lực dân chủ hóa'' sau khi ông Triệu Tử Dương qua đời.

Ông Vương Đán, nhà bất đồng chính kiến có tiếng và là người giúp lãnh đạp các cuộc biểu tình tại Quảng Trường Thiên An Môn vào năm 1989 nói rằng ông Triệu Tử Dương đại diện ''cho đảng viên Đảng Cộng Sản Trung Quốc có lương tâm''.

Ông nói rằng ''Đảng Cộng Sản là một tổ chức chính trị tồi tệ, thế nhưng không phải đảng viên nào cũng là người xấu cả''.

Con trai và con gái ông Triệu Tử Dương nói rằng ông ''ra đi bình yên và rằng cuối cùng thì ông cũng được tự do''.

Họ nói với hãng thông tấn Reuters rằng ''giới lãnh đạo quốc gia'' cũng đã tới thăm ông trước khi ông qua đời.

Cho tới nay chính phủ Trung Quốc chỉ đưa ra một thông báo vắn tắt xác nhận ông Triệu Tử Dương qua đời.

Ước vọng cải cách chính trị của ông Triệu Tự Dương có thể đã kết thúc trong thất bại, thế nhưng nghị trình cải cách kinh tế mạnh mẽ của ông đã đặt nền móng cho tăng trưởng chưa từng có cho nền kinh tế Trung Quốc trong hai thập niên qua.

Lê Đức, Houston, Hoa Kỳ
Bốn vấn đề tôi thấy lịch sử cần nghiên cứu kỹ để sau này có thể phán xét lương tâm của ông một cách công bằng: Vấn đề thứ nhất là tại sao ông lại đến trễ. Thiên An Môn nằm ngay thủ đô Bắc Kinh, ông lại là tổng bí thư thì chỉ khẽ ho lên một tiếng là có cả trực thăng lẫn limousine đưa ông tới ngay. Chả lẽ ông phải oằn lưng đạp xe đạp tới chỗ biểu tình như những người dân nghèo đói của Trung Hoa nên tới trễ ?

Vấn đề thứ hai là cha của ông là một nhà điền chủ tỉnh Hà Nam bị đấu tố đến chết mà ông vẫn thành thật tin vào đảng và đến lúc chết vẫn còn là đảng viên Cộng sản thì quả là điều thật khó hiểu. Nếu tôi gia nhập một tổ chức nào mà tổ chức đó có những “sáng kiến” giết bố tôi dưới bất cứ một danh nghĩa hay một nghị quyết nào, tôi đều không những ly khai tổ chức đó ngay mà còn tìm cách phá tan tổ chức đó tan tành thì mới hả hết được hận. Bố ông Triệu chỉ làm chủ vài mẫu ruộng mà có thể là do cha ông để lại hay cũng có thể do những năm cần cù dàng dụm mua được nên không có thể bị giết hay bị tù dưới bất cứ một tội danh nào. Mà cho dù bố ông có lừa bịp giựt mẫu đất đó của nhân dân đi nữa, ông ta cũng chỉ bị xử tội tù! là cùng, chứ không thể tội tử hình được.

Vấn đề thứ ba là khi ông đang làm Bí thư tỉnh Quảng Đông thì ông bị Hồng vệ binh của cuộc Cách Mạng Văn Hóa giam giữ, gán cho đủ mọi tội và làm nhục bắt mang mũ tai lừa đi diễn hành trong thành phố mà chả lẽ cũng vẫn chưa thấy được bộ mặt thật của chế độ. Khi ông được Đặng Tiểu Bình phục hồi vẫn còn hăm hở đi theo để sau này một lần nữa Giang Trạch Dân biệt giam tại gia 15 năm cho tới chết. Ai ai cũng đều biết cuộc Cách mạng Văn hoá ấy chỉ là một đòn chính trị điên rồ của Mao Trạch Đông, dùng đám đông xuẩn động tấn công ngược vào đảng, giết hơn 20 triệu người nhằm củng cố quyền lực của mình. Cá nhân ông từng là một bí thư tỉnh ủy trẻ tuổi nhất nước mà không thấy được những chuyện giết người dã man vô nhân đạo này mà bỏ ! đảng thì là chuyện khó tin.

Vấn đề thứ bốn là con cái của Triệu Tử Dương ngày nay rất giầu có và không có ý tham gia vào chính trường. Tại sao họ lại có cơ hội làm giầu một cách nhanh chóng như vậy? Họ có được những lợi nhuận hay bổng lộc gì khi ông làm Thủ tướng trong bảy năm, từ 1980 đến 1987 và sau đó làm Tổng bí thư đến khi thảm họa Thiên An Môn. Trung Cộng và Việt Nam nổi tiếng là tham nhũng…ngang nhau! Ông có thực sự là “lương tâm của đất nước Trung Quốc” không? Cá nhân tôi không nghĩ đất nước Trung Hoa lại có một lương tâm thương dân hơn thương chính bố mẹ ruột của mình. Thấy bao người bị giết oan trong những vụ Cách mạng văn hóa, Đại Nhẩy Vọt mà không từ bỏ cái đảng quái gỡ ấy thì không vì ham quyền lực danh vọng chứ vì cái gì đây?