Thủ tướng Junichiro Koizumi đang nhìn lại đối sách với Trung Quốc

Đền Yasukuni thờ 2,5 triệu người Nhật bị chết thời chiến tranh, trong đó có cả 14 nhân vật thuộc chính quyền quân phiệt Nhật Bản thời Thế Chiến Hai, vốn có tên trong danh sách tội phạm chiến tranh.

Trung Quốc cho rằng thái độ của thủ tướng Nhật chỉ gợi lại những tội ác quân đội Nhật Hoàng gây ra tại Trung Quốc từ hơn sáu thập niên về trước.

Nhìn lại chính sách cũ

Nhưng gần đây, chính thủ tướng Koizumi cho biết ‘Nếu tôi không đi thăm đền, Trung Quốc sẽ chẳng bao giờ đặt lại vấn đề cả’.

Theo bài của David Pilling trên báo Anh Financial Times ngày 14/02/2005 ‘vấn đề’ mà ông Koizumi nói đến là quan hệ Trung Nhật.

Quan hệ này vốn bị rơi vào một ‘cơ chế’ từ mấy chục năm qua là Tokyo cứ tiếp tục nhượng bộ́, thậm chí tăng viện trợ cho Trung Quốc, còn Bắc Kinh thì cứ tiếp tục khai thác ‘cảm giác có lỗi’ từ thời chiến của Nhật.

Theo tác giả David Pilling thì nay giới chính trị Nhật muốn thay đổi cơ chế đó, và Nhật Bản đang tìm mọi cách cho Trung Quốc thấy quyết tâm mình đặt lại cán cân quan hệ chính trị hai bên. Tất cả nằm trong chiến lược của ông Koizumi muốn xem xét lại hiến pháp hòa bình của Nhật do Mỹ áp đặt sau Thế Chiến Hai.

Quan hệ Trung Nhật gồm cả vấn đề quân sự và lãnh thổ

Tờ Financial Times trích lời ông Akihiko Tanaka, một chuyên gia về Trung Quốc ở đại học Tokyo nói rằng ‘Thủ tướng Koizumi tin rằng quan hệ Trung-Nhật phải trở thành bình thường, như hai cường quốc tôn trọng lẫn nhau’.

Quân sự và lãnh thổ

Nhật Bản nay xếp hạng Trung Quốc, bên cạnh Bắc Triều Tiên, là ‘quốc gia cần theo dõi thận trọng’ trong vấn đề quân sự, và muốn Trung Quốc ngưng ‘can thiệp vào chuyện nội bộ của Nhật’.

Nhật Bản cũng làm Trung Quốc tức giận vào tháng 12/2004 sau khi cung cấp thị thực nhập cảnh loại du lịch cho cựu tổng thống Đài Loan Lý Đăng Huy.

Bà Yuko Tojo, cháu của bộ trưởng chiến tranh thời Thế Chiến Hai Hideki Tojo, người có tên trong danh sách ‘tội phạm chiến tranh’ được thờ ở đền Yasukuni, thì nói về quan hệ với Trung Quốc kiểu cũ là ‘quá đủ’ và rằng không thể tiếp tục cảnh ‘Trung Quốc cứ kêu ca, chúng tôi thì cứ đưa tiền’.

Nhật Bản cũng đã phản đối việc các công ty của Trung Quốc đào khí đốt ngoài biển Đông Trung Hoa ở điểm bốn kilômét cách vùng kinh tế trên biển của Nhật. Nhật Bản cho rằng bằng cách đó, phía Trung Quốc hút khí nằm cả ở phần thuộc Nhật.

Trong năm nay, Nhật sẽ cho xây cơ sở kiểm tra địa chấn ngoài biển, dự án được coi là cớ để khẳng định các nguồn lợi quanh vùng đảo tranh chấp Senkaku tức Điếu Ngư Đài trong tiếng Trung Quốc.

Kinh tế ngày một tốt

Nhưng ngược lại, quan hệ kinh tế Trung Quốc với Nhật Bản lại tăng nhanh chưa từng có. Nay Trung Quốc, gồm cả Hong Kong, đã vượt Mỹ để trở thành bạn hàng kinh tế lớn nhất của Nhật.

Trong năm 2004, Trung Quốc chiếm 20,1% trao đổi thương mại của Nhật với bên ngoài, trong khi Mỹ chỉ còn 18,6%

Giới doanh nghiệp Nhật Bản, như ông Yotaro Kobayashi, chủ tịch tập đoàn Fuji Xerox, kêu gọi thủ tướng Koizumi ngưng đến thăm đền Yasukuni để giúp các công ty Nhật làm ăn tại Trung Quốc.

Tuy vậy, doanh nghiệp Nhật cũng bắt đầu lo ngại việc đầu tư hàng tỷ đôla vào sản xuất ở Trung Quốc có thể ‘phản pháo’, nhất là khi sở hữu trí tuệ của các sản phẩm Nhật không được bảo vệ tốt ở Trung Quốc.

Nhưng theo ông Tanaka, thái độ của Nhật không phải là ‘đối đầu’ với Trung Quốc, và thậm chí không có gì là cứng rắn theo tiêu chuẩn quốc tế. Chẳng hạn như vụ cấp thị thực cho ông Lý Đăng Huy, ‘không nên được xem là chuyện lớn cho một quốc gia bình thường’.

Bài báo của Financial Times kết luận rằng Trung Quốc không nên hy vọng một thời đại ‘hậu Koizumi’ sẽ êm đẹp hơn, vì người thay ông Koizumi làm thủ tướng trong tương lai có khi còn ‘cứng rắn’ hơn ông.

Bởi nhu cầu thay đổi chính sách với Trung Quốc nay có vẻ như đã trở thành một ‘nét chính, bền vững’ trong chính giới Nhật.