17 Tháng 2 2005 - Cập nhật 15h15 GMT
Thế giới và hai nền kinh tế Trung Quốc
Một câu hỏi được các nhà báo quốc tế quan tâm là nền kinh tế Trung Quốc có phải là một phép màu hay không.
Tại một cuộc thảo luận ở Bush House, Luân Đôn ngày 17.02.2005, biên tập viên kinh tế của BBC Evan Davis đã trình bày những nhận xét của ông sau chuyến đi Trung Quốc vừa qua.
Theo ông Evan Davis, vấn đề không còn ở chỗ thế giới đánh giá sự phát triển nhanh chóng của kinh tế Trung Quốc hơn 20 năm qua là to lớn tới mức nào, mà nay là lúc tìm hiểu ảnh hưởng của kinh tế TQ đến thế giới bên ngoài.
Con đường quen thuộc
Ông cho rằng sự phát triển kinh tế của TQ không phải là một 'phép lạ' mà tin rằng TQ đi theo con đường các quốc gia châu Á khác đã đi như Nhật Bản và Hàn Quốc, tất nhiên ở một tầm vóc khác.
Đó là nhập khẩu công nghệ cao và thu hút đầu tư nước ngoài nhằm cắt ngắn thời gian công nghiệp hóa xảy ra hàng trăm năm trước ở châu Âu và Bắc Mỹ.
Ông nói có hai tác động lớn nhất của kinh tế TQ đối với bên ngoài. Một là giá lao công rẻ ở Trung Quốc làm giảm giá sản phảm công nghiệp toàn cầu. Hai là giá nguyên liệu và nhiên liệu tăng trên toàn thế giới do nhu cầu sản xuất ở TQ. Ngoài ra còn vấn đề hối đoái giữa hai đồng nhân dân tệ và đôla.
Nhưng ông không đồng ý với cách trình bày được ưa thích ở Hoa Kỳ vốn có xu hướng coi sự lớn mạnh của kinh tế TQ là một mối đe dọa.
Theo ông, nhờ tăng trưởng kinh tế ở TQ mà động lực chính, ngoài việc nhập khẩu máy móc, công nghệ và vốn, còn là giá lao công rẻ, nay người tiêu dùng ở các nước khác được hưởng 'mùa hạ giá' chưa từng có trong lịch sử kinh tế thế giới.
Ông nhận xét rằng riêng ở Anh người tiêu dùng liên tục được hưởng hàng giá rẻ 'Made in China' trong bảy năm qua. Hàng hóa làm tại TQ và bán ra thế giới nay không chỉ là hàng phẩm chất thấp mà nay gồm đủ loại hàng điện tử cao cấp và tiêu dùng gia đình. Châu Âu cũng không nên lo ngại rằng TQ sẽ lấy mất việc làm ở các nước phát triển.
Các căn bệnh
Nhưng theo ông Evan Davis, sự tăng trưởng nhanh và ồ ạt của kinh tế Trung Quốc cũng mang trong mình những căn bệnh của 'mô hình Đông Á'.
Đó là hệ thống ngân hàng yếu kém, nợ xấu do nhà băng bơm tiền vào các đại công ty lỗ lã nhưng được bảo trợ hay có liên hệ với giới lãnh đạo và hệ thống chính trị. Ngoài ra, đó còn là hệ thống thuế nhiều lỗ hổng và ô nhiễm môi sinh.
Riêng ở Trung Quốc, ông Davis cho rằng nước này còn có đặc trưng là đã tạo ra hai xã hội, hai nền kinh tế song hành. Đó là kinh tế công nghiệp đô thị và nền kinh tế cổ lỗ ở nông thôn và các vùng mỏ phía Bắc.
Từ đó, câu đố lớn nhất là khi nào nền kinh tế thứ nhất kéo nền kinh tế thứ nhì lên gần bằng mức của mình. Dấu hiệu đáng buồn là hiện nay, chênh lệch mức sống giữa nông thôn và thành thị trở lại mức lớn như hồi thập niên 1980 sau một thời gian có cân bằng hơn.
 |  Các nhà máy thời xã hội chủ nghĩa vẫn nhả khói ngày đêm |
Về mức độ ô nhiễm môi sinh, ông Davis tin rằng trên nguyên tắc, các xã hội công nghiệp hóa sẽ trở nên 'sạch sẽ' hơn, ít xả rác và gây ô nhiễm hơn khi tầng lớp trung lưu ngày càng có nhu cầu sinh hoạt sạch. Kinh tế phát triển cao thì việc dùng năng lượng cũng có hiệu quả hơn.
Tuy vậy, chưa rõ bao giờ quy luật này mới xảy ra ở Trung Quốc.
Chính trị chưa lớn
Khi được hỏi về chính trị TQ, ông Evan Davis cho rằng hệ thống chính trị ở nước này chưa 'thành người lớn' để xứng đáng với nền kinh tế, dù nay nó đã khác với thời thập niên 70, 80.
Ông cho rằng đây cũng là một câu đố lớn đối với cả thế giới. Đó là liệu chính trị TQ sẽ thay đổi ra sao.
Nhưng Evan Davis cho biết trong các cuộc gặp với giới kinh tế tại TQ, ông ghi nhận ấn tượng rằng người TQ biết rằng không thể chỉ thay đổi kinh tế mà vẫn duy trì hệ thống chính trị cũ kỹ.
Người TQ cũng có vẻ như biết rằng để hai nền kinh tế song hành sẽ không thể đem lại kết quả bền vững cho cả hai.
Nguy cơ bùng nổ xã hội do hàng trăm triệu người không được tham dự bình đẳng vào quá trình hiện đại hóa kinh tế và cơn sốt tiêu dùng có thể là một viễn cảnh có thật.
Cuộc thảo luận của BBC với khách mời là biên tập viên kinh tế Evan Davis được tổ chức trước Tuần Lễ Trung Quốc trong các chương trình của BBC World Service từ ngày 7 đến 13.03.2005. Ban Việt Ngữ cũng sẽ có các bài đặc biệt trên sóng rado và website phục vụ quý vị.