Lê Quỳnh tường thuật từ Paris

Ông Nguyễn Văn Quý với đứa con 17 tuổi nói rằng sẽ tiếp tục thưa kiện

Chính phủ và các đoàn thể ở Việt Nam đã bày tỏ sự bất bình sau khi tòa án Mỹ ở quận Brooklyn, New York, bác đơn kiện của các nạn nhân chất độc da cam/dioxin Việt Nam.

Người phát ngôn Bộ ngoại giao Việt Nam ngày thứ sáu tuyên bố các công ty sản xuất hóa chất Hoa Kỳ cần “thực hiện trách nhiệm pháp lý, tinh thần và đạo lý.”

Vận động quốc tế

Với 270 đại biểu đăng ký tham dự, trong đó có khoảng 30 nhà báo từ nhiều nước, và họp trong khuôn viên của Thượng viện Pháp, hội nghị với chủ đề về tác hại của chất khai quang không giấu giếm mục tiêu của mình.

Mục tiêu đó là tác động đến dư luận quốc tế ủng hộ Việt Nam nhiều hơn trong việc yêu cầu Hoa Kỳ chịu trách nhiệm cho vấn đề chất da cam.

Trong phiên khai mạc ngày thứ sáu, các đại biểu từ Việt Nam, Pháp và Mỹ đã thuyết trình về hai chủ đề lịch sử cuộc chiến tranh hóa học mà Mỹ thực hiện ở Việt Nam, và những tác động về dịch tễ học và môi trường.

Ba diễn giả của Việt Nam, ông Trần Xuân Thu, bà Nguyễn Thị Ngọc Phượng, và ông Võ Quý đã lần lượt có bài phát biểu tổng kết các nghiên cứu về tác hại mà dioxin gây ra cho vệ sinh dịch tễ và môi trường.

Giáo sư Võ Quý nói nhiều loài động vật tại Việt Nam đã bị chất khai quang giết chết, nhưng vấn đề nghiêm trọng hơn là dioxin đã phá hủy hệ sinh thái.

Khoa học – đạo đức

Các diễn giả đều cùng cho rằng mặc dù còn cần thêm nhiều nghiên cứu sâu rộng hơn, nhưng tác hại của chất da cam / dioxin đối với con người, và môi trường Việt Nam là không thể phủ nhận, và rằng các nạn nhân tại Việt Nam cần được quốc tế quan tâm giúp đỡ.

Nói như bác sĩ người Mỹ John Constable, một trong những người có bài phát biểu thì toàn bộ vấn đề chất da cam gồm hai khía cạnh: một đạo đức, và một khoa học.

Bác sĩ John Constable nói khía cạnh đạo đức của vụ việc đó là đã có một cuộc chiến hóa học khiến môṭ số lượng lớn thường dân bị tiếp xúc với chất độc.

Khía cạnh thứ hai mang tính khoa học: đó là mặc dù con người đã tiếp xúc với chất dioxin, nhưng vẫn không biết chắc đã có bao nhiêu người bị bệnh, và trong hoàn cảnh nào? Bao nhiêu căn bệnh ở Việt Nam hiện nay là do chất độc da cam gây ra?

Nhưng ông John Constable nói với tư cách một bác sĩ, ông vẫn cho rằng phía Hoa Kỳ phải có trách nhiệm về đạo đức đối với những người dân Việt Nam.

Thử thách

Hội nghị khai mạc chỉ một ngày sau khi tòa án ở quận Brooklyn, New York, bác đơn kiện của các nạn nhân chất độc da cam/dioxin Việt Nam với lý do không có cơ sở pháp lý.

Luật sư Luu Văn Đạt, thường vụ Trung ương Hội nạn nhân chất độc da cam Việt Nam, nghe tin này khi ông có mặt tạI Paris dự hội nghị.

Ông nói Việt Nam vẫn sẽ nỗ lực thuyết phục tòa án Mỹ.

“Chúng tôi sẽ xem xét kỹ quyết định của ông chánh án. Những vấn đề gì ông ấy chưa rõ thì chúng tôi phải làm rõ hơn. Bởi vì tôi có cảm giác phán quyết ấy của tòa có những điểm mà tòa cũng chưa thấy hết. Chúng tôi sẽ nghiên cứu để khi lên đến phúc thẩm thì có thể làm rõ.”

Đó không phải là công việc dễ dàng.

Thái độ truyền thông quốc tế

Hội nghị về chất khai quang diễn ra tại Pháp, nơi nhiều người có cảm tình với Việt Nam trong thời chiến tranh.

Tuy vậy, khi nói chuyện với các phóng viên và sinh viên Pháp đến dự hội nghị, họ cho biết truyền thông và người dân Pháp nói chung không biết gì nhiều về những tranh cãi quanh dioxin.

Mark Pinelli, phóng viên kênh truyền hình TV5, nói rằng báo chí Pháp không viết gì nhiều, có thể vì họ xem đây là chuyện ‘xa xưa’ rồi.

Anh cho biết ngay cơ quan anh khi gửi anh đến tường thuậṭ, cũng nói chỉ ‘đưa tin bình thường, vì đây chỉ là một hội nghị.’

Bác sĩ người Mỹ John Stable cũng phát biểu còn nhiều khó khăn trong việc đưa vấn đề dioxin đến kết luận cuối cùng.

Theo ông, trong thời gian qua, sự hợp tác nghiên cứu về chất da cam giữa các nhà khoa học Mỹ và Việt Nam, vì nhiều lý do, đã giảm bớt so với thời kì 1980.

Nhưng có thể chính vì những thách thức như vậy mà hội nghị tại Paris lại có một tầm quan trọng bởi khi khơi dậy vấn đề, nó hy vọng sẽ khơi dậy cho những cơ hội hợp tác và nghiên cứu mới.