Hoàng Dương Phóng viên BBC Việt ngữ

	Huế vẫn đẹp và nên thơ

Tôi về Huế vào đúng lúc thành phố đang có hội thảo bàn về chuyện xây dựng trên đồi Vọng Cảnh, vốn là chủ đề được báo chí trong nước đăng tải nhiều và cũng được người dân tại thành phố quan tâm bàn tán.

Nghe chương trình đặc biệt về Huế

Theo chính những người xứ Huế, như nhà văn Tô Nhuận Vỹ, nhận xét, vấn đề làm sao bảo tồn di tích mà vẫn đảm bảo phát triển cũng là một trong những lý do làm cho Huế thay đổi chậm, dân vẫn nghèo.

Nhà văn Tô Nhuận Vỹ nói so chung với cả nước thì Huế vẫn "còn cái e: e nghèo, e trầm buồn"; và mang tiếng "cả nước yêu thương ôm Huế vào lòng" (lời bài hát của nhạc sĩ Trương Tuyết Mai) nhưng khi xếp hạng, Huế vẫn không đạt các tiêu chí để được xếp là thành phố loại 1 ở Việt Nam.

30 năm sau cuộc chiến, Huế ở thế kỷ 21 vẫn giữ nguyên vẻ nho nhã, trầm buồn và tư lự như thơ văn nhạc hoạ thường ca ngợi.

	Mỗi địa danh của Huế đều chứng kiến nhiều thăng trầm của lịch sử

Những di tích như chùa Thiên Mụ, Đại Nội… vẫn thanh bình, cổ kính; và nếu từ những thành phố lớn về Huế, có cảm giác nhịp sống bỗng dưng chậm lại thật nhiều.

Các địa danh gắn với cuộc chiến ngày trước tại Huế giờ đây có vẻ đều chú tâm tới vấn đề phát triển, tập trung nhiều vào kinh tế và du lịch.

Những người dân Huế mà tôi gặp vẫn canh cánh nỗi lo cơm áo, với những bươn chải của cuộc sống thường nhật.

Trò chuyện với bà con tiểu thương tại chợ Đông Ba, một số người cho tôi biết tình hình đời sống, buôn bán ngày nay so với thời trước chiến tranh đã khá hơn nhiều; thế nhưng cũng có nhiều người lại cho rằng kể từ sau chiến tranh, họ phải đóng thêm nhiều loại thuế má, làm ăn vẫn cực khổ như xưa.

A Lưới

Những tàn tích của cuộc chiến cách đây hơn 30 năm tưởng đã lắng sâu, thế nhưng thực ra vẫn còn đó. Người dân địa phương vẫn hay nhắc tới hậu quả của chiến tranh.

	Gia đình chị Kan Ley tại xã A Ngo có con bị cho là nhiễm chất da cam

A Lưới là một trong những khu vực hứng chịu nhiều chất diệt lá màu da cam, Agent Orange, mà quân đội Hoa Kỳ thả xuống trong thời gian chiến tranh.

Ngày nay, theo báo cáo của huyện, có tới hơn bốn ngàn người bị cho là nạn nhân của chất da cam.

A Lưới hiện vẫn là một huyện nghèo, tuy sống dựa vào nông nghiệp nhưng diện tích đất canh tác nông nghiệp lại rất ít.

Dọc đường đi tại A Lưới, đập vào mắt tôi là những căn nhà xiêu vẹo, tranh tre nứa lá của bà con người dân tộc.

Tôi được chính quyền địa phương dẫn tới thăm một số gia đình nạn nhân chất da cam tại xã A Ngo; họ đa phần sống trong điều kiện rất nghèo. Những gia đình tôi đến thăm cho biết họ được chính quyền trợ cấp mỗi tháng từ 50-80 ngàn đồng, tuỳ thuộc tình trạng nặng nhẹ của nạn nhân chất da cam trong nhà.

Nhiều người tại đây cho biết họ rất quan tâm theo dõi vụ kiện của Hội nạn nhân chất độc da cam tại Mỹ khi đó đang diễn ra, và họ tỏ ra thất vọng khi biết Mỹ bác bỏ đơn kiện của phía Việt Nam.

Chị Hoài Thu, có hai người em bị cho là nhiễm chất da cam, nói Mỹ phải chịu trách nhiệm bồi thường đối với những hành động của họ trong chiến tranh trước đây.

	Chị Hoài Thu có hai người em bị cho là nạn nhân chất da cam

Bác sĩ Phạm Viết Nhân từ trường Đại học Y khoa của Huế đã từng thực hiện một nghiên cứu so sánh giữa các vùng bị rải chất da cam với các vùng không bị rải, và ông cho biết kết quả cho thấy tỉ lệ trẻ em bị dị tật tại những vùng bị rải cao hơn nhiều.

Tuy nhiên ông cho biết quan tâm chính của ông bây giờ không phải chuyện chứng minh những ai là nạn nhân chất da cam, mà là làm sao phải giúp các trẻ em dị tật trước khi quá muộn.

Văn nghệ sĩ và cuộc chiến

Huế có lực lượng văn nghệ sĩ đông đảo, đứng thứ ba trong cả nước. Đội ngũ các văn nghệ sĩ từng sáng tác trong chiến tranh được biết vẫn còn nhiều.

Hoạ sĩ Đặng Mậu Tựu, phó chủ tịch Hội văn học nghệ thuật Thừa Thiên Huế, cho tôi biết rất nhiều anh chị em nghệ sĩ cảm thấy vẫn chưa thể nào trả hết "món nợ chiến tranh", và họ vẫn tiếp tục theo đuổi đề tài này.

	Họa sĩ Đặng Mậu Tựu

Tuy nhiên, như nhà văn Tô Nhuận Vỹ nhận xét, chính cá nhân ông thấy khó có thể tìm lại được những cảm hứng, sức sáng tạo về chiến tranh tràn đầy, "hừng hực" như ngày nào. Đây cũng là một thực trạng chung cho giới văn nghệ sĩ tại Huế nói riêng và tại Việt Nam nói chung.

Điều trăn trở lớn hơn là họ không có những tác phẩm thật hay, thật giá trị. Nhà văn Tô Nhuận Vỹ nói nguyên nhân là do còn thiếu tài năng. Hoạ sĩ Đặng Mậu Tựu thì nhận định các văn nghệ sĩ tại Huế vẫn còn bị ghì chặt bởi gánh nặng kinh tế, cơm áo gạo tiền, nên chưa hẳn tất cả đã hoàn toàn hi sinh hết mình vì nghệ thuật.

Hoạ sĩ Mậu Tựu ví von với tôi rằng người nghệ sĩ ngày nay giống như con trâu, mặc dù đã được cởi trói, được tự do những vẫn chỉ biết dậm chân quanh cái cọc cũ. Tâm thì có đấy, nhưng "tầm" thì còn chưa thấy đâu.

Rời Huế, rời miền Trung, đọng lại trong tôi là những bươn chải mưu sinh nhọc nhằn của người dân, gánh nặng của nhiều hậu quả chiến tranh, và những trăn trở, loay hoay, tìm tòi hướng đi của giới văn nghệ sĩ cũng như của những ai nặng lòng với sự phát triển của nơi đây.

------------------------------------------------
CGO, Sài Gòn
Nếu mà anh người nhà anh Trần Thăng đã là "lãnh đạo phong trào trí thức kháng chiến lúc đó" thì trách nhiệm đối với việc chôn sống đồng bào thì quả thật là không thể chối cải. Vậy, liệu "những thương tích, những trận tù đày mà ba tôi,ông tôi phải chịu" có thể gọi là công bằng cho những nạn nhân bị chôn sống kia chăng? Cái đau thương của anh với vết thương cha ông có tang thương bằng những vết thương của những người thân, bà con của những người đã khuất? Xin nói rõ là tôi chỉ nói về những người đã bị tàn sát mà thôi, chưa nói đến những người đã may mắn chỉ bị hành hạ cả tinh thần lẫn thể xác lúc bấy giờ. Đành là chuyện cũ bỏ qua lo về tương lai. Nhưng CS cứ hô hào chiến thắng, đả kích quân dân miền Nam cho tới ngày hôm nay lại có thể chấp nhận đối với anh?

TH
Cám ơn bạn Lu đã cho biết một đường link quý giá chia sẻ với mọi người. Có những sự thật trần trụi mà những người CS tìm mọi cách che đậy, giờ đây dưới thời đại thông tin toàn cầu đang dần dần được phơi bày... Tôi không phải là người dân Huế & cũng chỉ là một kẻ hậu sinh, nhưng mỗi khi nhắc tới Huế thì tôi lại nhớ lại những cảnh giết chóc năm Mậu Thân mà tôi đã có dịp xem qua. Thật là tàn bạo & phi nhân tính! Nếu ai đã từng ở Huế thì sẽ biết ngã tư Âm Hồn (Mai Thúc Loan & Lê Thánh Tôn) là một trong những chứng tích.

Trần Thăng, HCMC, Vietnam
Tôi rất yêu Huế, tôi nói tiếng Huế không khác gì người Huế,vì cả ba và mẹ tôi đều sinh ra , lớn lên ở Huế Cùng với ông Ngoại tôi, là những người lãnh đạo phong trào tri thức kháng chiến ở Huế lúc đó.Nếu có ai nhắc lại việc VC thảm sát người Huế 1968,tôi cũng có thể nhắc lại những thương tích, những trận tù đày mà ba tôi,ông tôi phải chịu.Tại sao chúng ta lại cần phải nhắc lại chuyện cũ?Huế có cần đến nó nửa không?Chúng tôi cần 1 Huế đẹp hơn, mộng mơ hơn,và trù phú hơn,cho những người họ hàng còn lại ở quê tôi bớt khổ,cho tiếng hò đỡ tiếng bi ai, đó mới là tình yêu Huế chứ?

Lu
Tôi là một người miền Bắc, nhưng tôi rất đồng ý với ý kiến của bạn Nguyen Hoat Dang, Houston, USA. Tôi đã được xem những Tấm ảnh về cuộc thảm sát Mậu thân Huế 1968. Đành rằng chiến tranh thì bên này thảm sát bên kia là chuyện bình thường nhưng theo tôi hiện nay đã có sự đóng góp của Internet nên tôi có điều kiện "nghe bằng hai tai" hiểu rõ về các sự kiện hơn. Tôi thấy anh Hoàng Dương không đưa các tấm hình tiêu biểu về vụ "Huế 1968" là không công bằng. Bạn nào muốn xem qua các hình ảnh xin vô đây: http://68.4.88.217:4027/dahieu/suutam/hue/1968/mauthan/

Chim Cu, Stanton, US
Anh Nguyễn Huy hỏi hay lắm, nhưng cho tôi đưa ra chút quan điểm. Một trong những lý do các thầy ngày xưa hăng máu, bốc đồng, thiếu sự tu tâm, bình tĩnh cũng là vì CS đã ít nhiều trà trộn vào giới tôn giáo tạo điều ly gián, chống chế độ. Và cũng là lý do đó mà ông Diệm (hay chính phủ) đã nặng tay đàn áp. Không nói hành động đàn áp kia là đúng hay sai. Chỉ nói là chuyện các thầy tu dẫn hàng trăm, ngàn tín đồ biểu tình chống chính phủ thì ngày hôm nay trên đất VN quả là không thể có. Còn chưa nói là các thầy có muốn tự thiêu cũng cần có sự chấp thuận của nhà nước nữa. Những người CS trước kia hô hào tuyên dương tôn giáo chống chế độ Diệm rồi hôm nay cứ thấp thỏm sợ tôn giáo làm phản nên ra không biết bao nhiêu văn bằng tôn giáo, rồi bắt bớ, kiềm cập. Chỉ ghét cho những người lui vào chốn thiền môn mà lòng cứ không tịnh nên bị người CS lợi dụng.

Nguyễn Huy, Sài Gòn, Việt Nam
Thưa các thầy phật tử, ngày xưa thì các thầy Phật giáo đâú tranh với chính quyền ông Diệm và tự thiêu đễ làm sụp đỗ chính quyền ông Diệm. Ngày nay dưới chế độ Công Sản, các thầy có đưọc tự do thờ phật theo như ước muốn không, nêú không thì taị sao các thâỳ không tự thiêu để làm sụp chế độ Cộng Sản cho toàn tín đồ phật tử nói riêng và toàn dân Viet Nam nói riêng được tự do tôn giáo.

Nguyen Hoat Dang, Houston, USA
Chủ đích của các anh chị trong ban tiếng việt của đài BBC là muốn nhắc lại quá khứ để hướng về một tương lai chung cho Việt Nam trong tinh thần tôn trọng sự thật lịch sử, trung thực, không thiên vị. Tuy nhiên tôi thấy các anh chị vẫn chưa làm tốt như chủ đích mà các anh chị đã đưa ra. Nói đến hậu qủa của chiến tranh ở Huế mà không nói đến vụ tàn sát dân lành năm 68 của cộng sản, Không nói đến nhửng gia đình có người thân chết trong vụ tàn sát đó thì quả là 1 thiếu sót … còn rất nhiều điều nửa