22 Tháng 6 2005 - Cập nhật 23h14 GMT

Tổng thống Bush tỏ ra ôn hòa với Việt Nam

Tổng thống Bush, hôm thứ ba, đã hoan nghênh quan hệ gia tăng về kinh tế và an ninh, đồng thời thận trọng nhắc tới vấn đề nhân quyền gây chia rẽ.

Mặc dù những người bảo thủ tôn giáo, nhiều người Mỹ gốc Việt và một số tổ chức đã thúc giụa Nhà Trắng gây sức ép với Hà Nội về cải cách nhân quyền, nhưng ông Bush đã không nói điều gì phê phán khi xuất hiện với thủ tướng Phan Văn Khải.

Ông khen ngợi một thỏa thuận song phương hồi tháng Năm về tôn giáo là 'cột mốc'. Ông cũng loan báo sẽ đến thăm Việt Nam vào năm sau nhân hội nghị APEC.

Trong tuyên bố chung của hai người có đoạn viết hai nước sẽ có ''đối thoại cởi mở và thẳng thắn về những vấn đề quan tâm chung, bao gồm cách hành xử nhân quyền và các điều kiện cho tín đồ tôn giáo và người thiểu số."

Lời lẽ ôn hòa

Tuyên bố chung nói ông Bush "hoan nghênh các nỗ lực đến nay của Việt Nam và khuyến khích có thêm tiến bộ."

Cây bút David E. Sanger của báo New York Times ghi nhận tổng thống Bush đã tiếp thủ tướng Việt Nam trong nửa tiếng, rồi ra tuyên bố chỉ nhắc nhẹ đến cuộc chiến ngày xưa và nhân quyền. Hai người không tiếp nhận câu hỏi của phóng viên và ông Phan Văn Khải rời Tòa Bạch Ốc trước giờ trưa.

Báo New York Times nhận xét tiếp:

"Sự lãnh đạm phản ánh, nhiều viên chức Mỹ nói, sự không chắc chắn trong chính quyền về cách đối xử với một chính phủ đang tìm kiếm tiến bộ lớn trong quan hệ với Mỹ, nhưng tỏ ra không sẵn sàng nới lỏng kiểm soát chính trị trong nước."

"Mô hình phát triển của Việt Nam có vẻ là Trung Quốc: cởi mở kinh tế kết hợp sự truy quét người phản kháng đe dọa quyền lực trung ương. Đó là một nước mà ông Bush không dành nhiều chú tâm, mặc dù ông dự định đi thăm trong năm sau để dự một hội nghị châu Á."

Trong khi đó, viết một ngày sau cuộc gặp, báo Los Angeles Times cũng nhận xét giọng điệu ôn hòa của ông Bush gây ngạc nhiên:

"Giọng điệu ôn hòa của ông Bush gây ngạc nhiên, đặc biệt vào lúc chính phủ đang có quan điểm cứng rắn về hành vi nhân quyền của một số chính phủ Trung Đông. Các nhà phân tích nói cách tiếp cận mềm mỏng hơn phản ánh, một phần, mong muốn của chính phủ trong việc thắt chặt quan hệ an ninh kinh tế với Hà Nội giữa lúc lo ngại về sức mạnh của Trung Quốc."

Trả lời tờ báo, giáo sư Fred Brown, nhà bình luận lâu năm về Đông Nam Á của ĐH Johns Hopkins ở Washington, nói: "Điều này sẽ không giúp ông Bush giành điểm với các nhà bảo thủ tôn giáo."

Ông Fred Brown là nhà phân tích có nhiều quan hệ với các chuyên gia trong và ngoài Việt Nam. Ông nói đáng để ý là tuyên bố chung đã nóii quan hệ giữa hai nước sẽ là mối quan hệ ''bình đẳng'' và ''tôn trọng lẫn nhau''.

Theo ông, lời lẽ này có thể khiến dễ thuyết phục hơn những người cứng rắn tại Việt Nam.

Kế hoạch thăm Việt Nam cùng quyết định ủng hộ Hà Nội gia nhập WTO đem lại một số thất vọng và ngạc nhiên tại quận Cam, nơi có cộng đồng người Việt lớn nhất ở Mỹ.

Phóng viên Rob Schmitz của chương trình The World của đài BBC đã đến đây và ghi nhận rằng một số người trong cộng đồng Việt Nam không hài lòng về chuyến thăm.

Một người nói họ hoan nghênh việc thủ tướng Phan Văn Khải bỏ lại đằng sau di sản cuộc chiến, nhưng nói họ có những lo ngại gần đây hơn:

"Có một sự hiểu lầm là chúng tôi biểu tình bởi vì chúng tôi đau khổ vì thua trận, vì ghét cộng sản. Nhưng lý do thật sự vì sao chúng tôi biểu tình là vì vẫn có nhiều bất công diễn ra tại Việt Nam hôm nay. Thiếu tự do tôn giáo, tự do báo chí, tự do hội họp."

Tuy vậy, cũng có những người ở đây xem kế hoạch thăm Việt Nam của tổng thống Mỹ là cơ hội thúc đẩy có thêm cải cách.

Cơ hội

Kể từ khi hai nước bình thường hóa quan hệ năm 1995, thương mại hai chiều đã tăng gần 20 lần, hiện ở khoảng bảy tỉ đôla.

Trong buổi họp báo, thư ký báo chí của tổng thống Mỹ, ông Scott McClellan, nói hai lãnh đạo "đã thảo luận về tầm quan trọng của việc tiếp tục cải thiện nhân quyền và mở rộng tự do tôn giáo."

"Tổng thống - một trong những điểm ông nói với thủ tướng Việt Nam là khi nước bạn tiếp tục cải thiện nhân quyền và mở rộng tự do tôn giáo, bạn sẽ có quan hệ tốt hơn với Hoa Kỳ và cộng đồng quốc tế. Vì thế đó là vấn đề quan trọng. Họ đã có một cuộc thảo luận cởi mở và thẳng thắn về chuyện đó, và tổng thống hoan nghênh những bước gần đây Việt Nam thực hiện, và chúng tôi khuyến khích họ tiếp tục hướng đi đó và làm thêm nữa."

Các viên chức Mỹ tin rằng thỏa thuận về tự do tôn giáo vừa ký sẽ là một bước tiến bộ.

Giáo sư Fred Brown nói với báo Los Angeles Times rằng giá trị chính của thỏa thuận là đòi hỏi các viên chức địa phương phải tuân thủ luật về tự do tôn giáo. Theo ông, đến nay, những quy định thường bị địa phương bỏ qua.

Thủ tướng Phan Văn Khải nói với các nhà báo rằng chuyến thăm chứng tỏ quan hệ Việt - Mỹ đã bước sang giai đoạn phát triển mới.

Ông nói hai bên nhắm đến việc xây dựng "quan hệ thân thiện, đối tác xây dựng, hợp tác mạnh mẽ trên cơ sơ lâu dài và ổn định, cũng như bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau, cả hai cùng có lợi."