23 Tháng 6 2005 - Cập nhật 00h48 GMT
'Trung Quốc quan sát kỹ chuyến thăm Mỹ'
Sau cuộc gặp giữa tổng thống Bush và thủ tướng Phan Văn Khải, chương trình Newshour của đài truyền hình Mỹ PBS đã trò chuyện với hai nhà bình luận lâu năm về Việt Nam.
Ông Raymond Burghardt, cựu đại sứ Mỹ ở Việt Nam từ 2001 đến 2004, hiện phụ trách tổ chức các hội thảo ở Trung tâm Đông - Tây đặt tại Honolulu.
Nayan Chanda, phụ trách xuất bản ở Trung tâm nghiên cứu toàn cầu hóa ở đại học Yale, là cựu chủ bút tạp chí Far Eastern Economic Review và từng làm phóng viên ở Sài Gòn vào cuối giai đoạn chiến tranh Việt Nam.
Xin giới thiệu trích đoạn cuộc nói chuyện này:
NAYAN CHANDA: Tôi nghĩ đối với người Việt Nam, đây là một sự kiện lớn khi cuối cùng họ đã có sự thừa nhận của Hoa Kỳ. Họ đã có một cuộc chiến dài, cay đắng nhưng mất nhiều thời gian để thành lập quan hệ ngoại giao. Một khi đã có điều này, thì Việt Nam đã có nhiều lợi ích từ quan hệ giao thương với Hoa Kỳ.
Phóng viên Margaret Warner: Ý ông là mối quan hệ giao thương thật sự giúp ích cho phát triển kinh tế của Việt Nam? Đến mức nào, ví dụ, hiện họ nói Việt Nam muốn sớm vào WTO. Hoa Kỳ có vai trò quan trọng đến đâu trong việc này?
NAYAN CHANDA: Đầu tiên, thỏa thuận thương mại Việt - Mỹ ký năm 2001 đã mở cửa thị trường Mỹ cho hàng hóa Việt Nam. Nên Việt Nam đang xuất khẩu với số lượng lớn sang Mỹ.
Hoa Kỳ đã trở thành đối tác thương mại quan trọng nhất của Việt Nam. Nên điều này rất quan trọng. Và dĩ nhiên người Việt muốn Hoa Kỳ giúp họ vào WTO. Và tổng thống Bush đã nói Hoa Kỳ mạnh mẽ ủng hộ việc VN vào WTO.
MARGARET WARNER: Thưa ngài đại sứ, đâu là tầm quan trọng địa chính trị trong mối quan hệ đối với từng nước?
RAYMOND BURGHARDT: Đối với cả hai nước, họ xem mối quan hệ là có ích để duy trì cân bằng ở Đông Nam Á. Người Việt Nam nói với tôi khi tôi làm việc tại đó rằng mặc dù quan hệ với Trung Quốc phát triển rất tốt, họ xem ảnh hưởng gia tăng của Trung Quốc ở châu Á là điều cần được giữ thăng bằng. Và họ xem Hoa Kỳ đóng vai trò quan trọng cho việc này.
Còn với Hoa Kỳ, chúng ta không cố kiềm chế Trung Quốc. Đó là việc vô ích, nhưng chúng ta thấy nhu cầu cân bằng. Ý tôi là, ảnh hưởng Trung Quốc đang tăng và ta cần có bạn ở Đông Nam Á, những nước lớn đang phát triển và để giúp duy trì an ninh ở đó.
MARGARET WARNER: Nayan Chanda, ông có đồng ý không, rằng hai nước xem đây là cách duy trì cân bằng quyền lực ở châu Á?
NAYAN CHANDA: Đúng là thế. Nếu ta xem tuyên bố chung của Nhà Trắng và thủ tướng Việt Nam, ý quan trọng ở đó là VN và Mỹ muốn có quan hệ để duy trì hòa binh và an ninh, thịnh vượng ở Đông Nam Á và châu Á Thái Bình Dương. Việc nhắc đến châu Á Thái Bình Dương là rất quan trọng, vì căn bản ý nó nhắc tới Trung Quốc - rằng Hoa Kỳ có quan tâm đến việc tạo quan hệ tốt với Việt Nam làm đối trọng cho Trung Quốc, không nhất thiết về quân sự, nhưng về chính trị.
MARGARET WARNER: Thưa ông Chanda, ông nghĩ chuyến thăm được Bắc Kinh xem như thế nào?
NAYAN CHANDA: Theo tôi, phản ứng từ Trung Quốc, Việt Nam về mặt công khai sẽ rất lặng lẽ. Nhưng người Trung Quốc sẽ quan sát rất kỹ vì họ chắc chắn đã đọc tin về các chuyến thăm của tàu Mỹ đến Việt Nam.
Lần thăm này, Việt Nam và Mỹ đã đồng ý thiết lập chương trình đào tạo quân sự cũng như chia sẻ tin tình báo chống đe dọa khủng bố. Những hợp tác này sẽ được Bắc Kinh nhìn với một số nghi ngại.
MARGARET WARNER: Thưa ngài đại sứ, Ân xá Quốc tế và nhiều tổ chức nhân quyền như Human Rights Watch rất phê phán tình trạng nhân quyền ở Việt Nam. Vậy tình hình tự do chính trị ở Việt Nam đang là thế nào?
RAYMOND BURGHARDT: Việt Nam là một trong năm quốc gia Leninist cuối cùng trên thế giới, một trong năm nước có Đảng Cộng sản cai trị như một nhà nước độc đảng. Đó là một nước đã có tiến bộ trong vòng 10, 15 năm qua. Người dân giờ đây có sự kiểm soát đời sống riêng nhiều hơn.
Khu vực tư nhân lớn hơn. Không phải ai cũng làm việc cho chính phủ. Chính phủ không có tác động đến đời sống nhân dân giống như 10, 15 năm trước. Nhưng theo tiêu chuẩn dân chủ Tây Phương, thậm chí một nền dân chủ châu Á, Việt Nam vẫn là một nước nơi mà nếu anh vận động cho hệ thống đa đảng, anh sẽ vào tù. Đó là một nước nơi người dân nói chung tự do thờ phụng theo ý họ, nhưng các giáo hội là các tổ chức mà nhà nước kiểm soát chặt chẽ.
MARGARET WARNER: Ví dụ so sánh với Trung Quốc về tự do chính trị, thì đây vẫn là sự cai trị một đảng phải không?
RAYMOND BURGHARDT: Hệ thống chính trị ở Việt Nam rất tương tự với Trung Quốc. Đó cũng là một nước nơi Bộ Chính trị của Đảng Cộng sản có tiếng nói quyết định với mọi vấn đề.