Steve Schifferes
Phóng viên kinh tế BBC

Nỗi lo WTO thất bại trước ngày họp

Các bộ trưởng thương mại của 149 nước thành viên WTO họp tuần này ở Hong Kong trong vòng hội đàm tối quan trọng nhằm tự do hóa mậu dịch.

Nhưng ngay từ trước hội nghị, không khí bi quan đã lan tỏa, nhất là về khả năng cải thiện tình trạng của các nước nghèo.

Từ bốn năm qua, các nước WTO làm việc vất vả để đạt những thỏa thuận nhằm mở cửa các thị trường quốc tế, đặc biệt là thị trường nông sản của các nước giàu có.

Trong vòng đàm phán Doha tại Qatar, khi ám ảnh của vụ 9.11 còn rất đậm nét, người ra từng hy vọng lần đầu tiên Thỏa thuận Doha sẽ đưa vấn đề của các nước đang phát triển vào trung tâm nghị trình WTO.

Ý tưởng chính là thương mại toàn cầu cũng đem lại lợi ích cho các nước nghèo chứ không phải chỉ là sân chơi của các nước giàu.

Sau đó, trong hội nghị G8 vào tháng Bảy 2005 ở Gleneagles, Scotland, hy vọng lại được đẩy lên cao nữa với các đề nghị cắt giảm nợ, tăng viện trợ phát triển và chiến lược giúp châu Phi.

Thủ tướng Anh Tony Blair còn cảnh báo rằng nếu thất bại trong việc đạt các thỏa thuận này, hội nghị thượng đỉnh WTO tới ở Hong Kong sẽ gây hại cho các nước đang phát triển, nhất là châu Phi.

Tổng giám đốc WTO Pascal Lamy cũng nói nếu thất bại, uy tín WTO sẽ bị tổn thương và việc mở lại các vòng đàm phán mới sẽ khó khăn.

WTO có lợi cho ai?

Nhưng không phải ai ở các nước phát triển cũng nghĩ rằng tự do thương mại đem lại quyền lợi cho họ.

Theo một điều tra dư luận của Marshall Fund tại Đức, tới 82% dân EU và Mỹ tin rằng tự do mậu dịch chỉ giúp cho các tập đoàn đa quốc gia và Trung Quốc hưởng lợi nhiều hơn cả. Cũng tới 58% tin là chính phủ cần tăng biểu thuế nhập khẩu để bảo vệ việc làm trong nước.

Phát ngôn viên cho tổ chức từ thiện Oxfam thì nói:

"Các nước giàu nay có cơ hội ở Hong Kong để thực hiện lời hứa biến mậu dịch thành thứ đem lại lợi ích cho người nghèo. Hàng triệu nông dân, các nhà hoạt động xã hội, các công nhân đang nhìn vào họ”.

Nhưng tự do mậu dịch không chỉ gây bất đồng giữa hai nhóm nước giàu và nghèo. Giữa EU và Hoa Kỳ cũng đang có bế tắc về chuyện mở thị trường nông sản. Pháp và một số nước EU khác vốn hưởng lợi từ thỏa thuận mang tên Common Agricultural Policy nói họ không thể nhượng bộ hơn những gì thỏa thuận từ năm 2000 đạt được.

Các nước đang phát triển cũng ngày càng tin rằng họ sẽ mất nhiều hơn là được từ một thỏa thuận về tự do mậu dịch trong khuôn khổ WTO.

Các nước giàu nay có cơ hội ở Hong Kong để thực hiện lời hứa biến mậu dịch thành thứ đem lại lợi ích cho người nghèo   Oxfam

Ví dụ như Bộ trưởng Thương mại đảo quốc Dominica, Charles Savarin, nói rằng “Thất bại của đàm phán sẽ là một bằng chứng rõ rệt về sự phản bội lời hứa mà người ta đã nói và chúng tôi đã tin”.

Tất nhiên, hội nghị thượng đỉnh WTO tại Hong Kong từ 13 đến 18.12.05 có đạt được gì hay không thì thương mại toàn cầu vẫn tiếp tục.

Điều cơ bản là người ta sẽ làm thế nào với nỗi lo rằng việc thiếu vắng một hệ thống thương mại đa phương, với các quy định của riêng nó, sẽ khiến các nước lớn như Hoa Kỳ và EU nắm đằng chuôi trong mọi việc.

Các nước lớn trên thực tế đã bắt đầu ký những thỏa thuận tay đôi với nhau và với một số đối tác nhỏ hơn, sẵn sàng chịu nhượng bộ nhiều hơn.