27 Tháng 5 2006 - Cập nhật 22h34 GMT
Đông Timor 'dễ' rơi vào nội chiến
Bồ Đào Nha cảnh báo khả năng xảy ra nội chiến tại Đông Timor khi bạo lực trên đường phố tiếp tục xảy ra tại thủ đô Dili.
Bồ Đào Nha từng cai trị lãnh thổ Đông Timorcho tới năm 1975.
Ngoại trưởng Bồ Đào Nha, ông Diogo Freitas de Amaral, lên tiếng cảnh báo về an ninh trong khi các nhóm dân và tôn giáo kình chống nhau dùng bạo lực giải quyết mâu thuẫn.
Người ta ghi nhận dao, mã tấu, và vũ khí tự tạo đã được dùng tới.
Nhiều ngôi nhà đã bị phát hỏa. Phóng viên BBC tại Dili nói rằng Đông Timor hiện đang bị chia rẽ theo tôn giáo và vùng địa lý.
Theo phóng viên này thì quân đội Đông Timor đã không kiểm soát được tình hình.
Thủ tướng Đông Timor, Mari Alkatiri, đã nói về một âm mưu đảo chính tuy nhiên không nói ai đứng đằng sau.
Cạnh đó ông nói thêm là quan hệ giữa ông với tổng thống Xanana Gusmao không được êm thắm.
Bạo lực xảy ra theo sau đụng độ trước đó giữa lực lượng an ninh và một số binh lính bất mãn vì bị cho nghỉ việc.
Quân đội Úc và Malaysia được chính phủ Đông Timor cầu viện, hiện đang tìm cách vãn hồi trật tự.
Quân đội ngoại quốc
Có thêm quân đội nước ngoài đến Đông Timor hôm thứ Sáu để giúp một nhóm biệt kích đã có mặt trước đó vãn hội trật tự.
Nhưng đụng độ giữa quân đội Đông Timor và các cựu binh phẫn uất cho thấy không có dấu hiệu bạo lực suy giảm.
Cuộc tấn công đẫm máu nhất xảy ra cuối ngày hôm qua, khi quân đội giết chết chín cảnh sát không vũ trang, những người bị nghi giúp đỡ quân nổi dậy.
Trong bốn ngày qua, các lực lượng an ninh đã đụng độ với các cựu quân nhân, những người bị sa thải trong thời gian gần đây.
Đây thuộc vào số các vụ giao tranh tồi tệ nhất kể từ khi Đông Timor giành được độc lập từ Indonesia hồi bảy năm trước.
Quan chức cao cấp Bộ ngoại giao Đông Timor, Ana Pessoa, nói rằng chính phủ đã phải đề nghị có sự hỗ trợ, bởi tình hình đã vượt ra ngoài tầm kiểm soát.
600 quân nhân bị sa thải hồi tháng Ba sau khi bỏ doanh trại thì nói rằng có sự phân biệt đối xử trong cách thức nâng bậc.
Phân tích
Khi Đông Timor giành độc lập, quốc gia nhỏ xíu này chỉ có khoảng 1 triệu người, và họ phải bắt đầu từ đầu.
Đa phần những tài sản ít ỏi mà họ có: như trường học, bệnh viện, nhà xưởng, đều bị các lực lượng Indonesia phá hủy khi họ rời đi.
Một số người cảnh báo Đông Timor không thể tồn tại về mặt kinh tế. Những người khác, tràn đầy nhiệt huyết, say sưa với viễn cảnh về tiềm năng của Đông Timor - về các nguồn lực tự nhiên, về sự hấp dẫn đối với du khách.
Ngày nay, Đông Timor vẫn phụ thuộc nặng vào viện trợ quốc tế.
Tình trạng thất nghiệp vẫn cao và khó giải quyết. Khoảng 40% dân số sống dưới mức nghèo khổ.
Đa phần người Đông Timor là nông dân, và khoảng 1/3 trẻ em không được học hành.
Nói cách khác, Đông Timor là một trong những nước nghèo nhất châu Á.
Tuy nhiên, họ cũng có hai lĩnh vực thành công. Một là cafe, hiện đang là mặt hàng xuất khẩu chủ lực để kiếm thu nhập. Hai là hợp đồng dầu lửa của chính phủ với Australia về việc tiếp cận trữ lượng dầu trên biển Timor.
Đây cũng là nguồn thu nhập đang rất cần thiết.
Việc thiết lập luật pháp và trật tự dân sự tỏ ra khó khăn tại đây, sau khi hứng chịu nhiều đàn áp và bạo lực trong giai đoạn cuối mà Indonesia cai trị.
Rất nhiều trong số những người thành lập nên quân đội đã từng là các cựu dân quân.
Họ quen với lối sống khác, và đã hi vọng sẽ được tưởng thưởng sau khi nước nhà giành độc lập. Lực lượng cảnh sát thì bị chỉ trích là thiếu kỷ luật cũng như tập huấn thích hợp.
Đã có những cáo buộc đáng lo ngại về chuyện vi phạm nhân quyền và tham nhũng đối với người dân.