Jill McGivering BBC News

	Biết thuốc nào thật, thuốc nào giả ?

Nếu tình trạng này không được chặn đứng, hậu quả sẽ nghiêm trọng cho nổ lực chống bệnh sốt rét trên thế giới, vốn đã cướp đi sinh mạng của hàng triệu người hàng năm, nhất là trẻ em ở châu Phi.

Đằng sau các loại thuốc giả này được biết là những băng đảng có tổ chức tinh vi hoạt động xuyên quốc gia với lợi nhuận lên đến nhiều tỉ đôla.

Tại một bệnh viện ở tỉnh Preah Vihear, miền bắc Campuchia, dọc theo biên giới Thái Lan, nơi đây trước kia là một trọng điểm của Khmer Đỏ và bệnh viện, gồm nhiều láng bằng gỗ, nằm giữa rừng già, phái viên Jill McGivering có gặp ông Jai Prok năm nay 63 tuổi.

Ông nói khi ông mới bị sốt rét ông mua thuốc của một người đem vô làng bán, nhưng ông không thấy có công hiệu gì cả.

Nhưng theo Solang, nhân viên phụ trách kho thuốc của bệnh viên nói không có cách nào phân biệt thuốc giả.

Ngay cả một số bác sĩ cũng không phân biệt được đâu là thuốc thật, đâu là thuốc giả   Solang, bệnh viện tỉnh Preah Vihear, Campuchea

Ông Solang nói: "Không có cách nào bệnh nhân có thể phân biệt được. Ngay cả một số bác sĩ cũng không phân biệt được đâu là thuốc thật, đâu là thuốc giả. Chúng nhìn giống hệt nhau ".

Nguy cơ nhờn thuốc

Phái viên đài chúng tôi quyết định đến Thái Lan để tìm hiểu thêm vì Bangkok là nơi có nhiều chuyên môn nhất trong khu vực về bệnh sốt rét cũng như thuốc giả.

Ký sinh trùng bắt đầu nhờn thế hệ thuốc chống sốt rét trước đây là từ khu vực.

Nay các nhà khoa học đang lo sợ thuốc giả sẽ làm cho ký sinh trùng chống lại được cả hai loại thuốc mới hiện nay.

Giáo sư Nick Day, thuộc đại học Oxford đang phụ trách y học nhiệt đới ở Bangkok tỏ ý nghi ngờ về nguồn gốc thuốc thuộc họ artesunate hiện đang được bày bán ở thị trường, mà nghe nói là trị rét rừng rất công hiệu.

Ông nói : "Đặc biệt với loại thuốc artesunate, chúng tôi nhận thấy đang có vấn đề. Tại một số nơi ở Đông Nam Á, từ 30-50, thậm chí hơn 50% thuốc mua trong các nhà thuốc tây là giả "

"Trong thuốc giả chỉ có tinh bột, và các dược liệu rẻ tiền như paracetamol. Thỉnh thoảng cũng có những chất chống sốt rét, nhưng không đúng loại cần thiết, hoặc chỉ chỉ có rất ít dược liệu chống sốt rét là thật trong đó ".

Giáo sư Nick Day cảnh báo tình trạng thuốc giả có thể dẫn tới một thảm hoạ y tế khi ký sinh trùng trở nên nhờn với thế hệ thuốc mới.

Tại một số nơi ở Đông Nam Á, từ 30-50, thậm chí hơn 50% thuốc mua trong các nhà thuốc tây là giả   Nick Day thuộc đại học Oxford

Ông nói: "Nếu thuốc có quá ít thành phần chống sốt rét, chúng không đủ mạnh để giết ký sinh trùng, và không còn công hiệu với ký sinh trùng".

"Ký sinh trùng nhờn thuốc là một vấn đề lớn trong cuộc chiến chống lại bệnh sốt rét. Hiện nay loại thuốc chưa bị nhờn là thế hệ sau này, mà artesunate là một loại ".

Ai sản xuất thuốc giả?

Nhiều lời đồn đãi là từ Trung Quốc. Thuốc artesunate thực ra xuất phát từ Trung Quốc, nhưng nơi đây khét tiếng với hàng nhái.

Liệu cũng chính nước tìm ra thuốc arty-su-nát cho thế giới lại đi làm giả nó?

Người Trung Quốc dùng dược liệu arty-su-nát từ bao trăm năm nay, trích ra từ cây Thanh Hao.

Viện bào chế này của công ty dược phẩm HollyPharm, một trong những nhà sản xuất nhiều loại thuốc artesunate nhất ở Trung Quốc.

Chủ tịch công ty là Charles Lu nói:"Trung Quốc chưa có một hệ thống sản xuất thuốc hoàn chỉnh. Trong lịch sử của thuốc bắc chúng tôi ít khi nào xuất khẩu các thành phẩm ra nước ngoài. Chúng tôi cần phải xây dựng một hệ thống phù hợp với quốc tế".

Trước cáo buộc thuốc arty-su-nát giả là từ Trung Quốc mà ra, ông Lu nói có thể đúng một phần vì đa số các nhà bào chế là doanh nghiệp tư nhân, và vì làm ăn không có nguyên tắc rõ ràng, hôm nay làm như thế này, ngày mai lại như thế khác.

Nhưng ông Lu quả quyết các công ty dược phẩm lớn không thể làm như vậy.

Chúng tôi quyết định quay về Bangkok và tìm cách gặp các thám tử của Cảnh sát Quốc tế ở đó: ông John Newton, giám đốc của Interpol, phụ trách bộ phận bảo vệ bản quyền trí tuệ.

Các băng đảng

Ông John Newton nói :"Những người làm hàng giả là các băng đảng có tổ chức và Interpol gọi đó là các tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia".

Những người làm hàng giả là các băng đảng có tổ chức và Interpol gọi đó là các tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia   John Newton, Interpol

"Thông thường họ là người Hoa các nơi, người Malaysia, người Trung Quốc, hoặc người Myanmar. Họ đã thành lập các mạng lưới hoạt động tại nhiều nước khác nhau. Và vì họ biết nhau hết cho nên rất khó thâm nhập vào".

Thám tử Newton cho biết các mạng lưới này làm thuốc giả ở qui mô công nghiệp.

Đó là các thương gia, và làm giả thuốc tây chỉ là một trong các mặt hàng của họ.

Theo Interpol, các băng đảng này còn mua bán cả ma túy và kiếm được lợi nhuận đáng kể.

Vì đầu tư có kết quả như vậy cho nên buôn lậu thuốc giả là một vấn đề lớn và ngày càng gia tăng trên toàn cầu.

Nói vậy để thấy tìm cách ngăn chặn thuốc sốt rét giả chỉ mới buổi đầu của một cuộc chiến còn kéo dài chưa biết đến bao giờ.