Hiến chương nhân quyền: tiến hay lùi?

Các nhà lãnh đạo khối ASEAN đã ký vào một văn kiện được cho là cột mốc quan trọng sau 40 năm kể từ ngày khối này được thành lập.

Hiến chương ASEAN được đánh giá là có ý nghĩa quan trọng vì nó đưa ra cam kết thành lập một hội đồng về nhân quyền.

Nhưng nhìn từ bình diện khác, đây cũng được coi là một bước thụt lùi của ASEAN, vì một trong những thành viên ký hiến chương là Miến Điện, một nước được cho rằng vi phạm nhân quyền.

Trên thực tế, cuộc khủng hoảng chính trị tại Miến Điện đã bao trùm không khí hội nghị lần này. Hơn nữa, cũng đã có những tranh cãi giữa các nước thành viên liên quan đến nội dung của hiến chương.

Trong khi một số thành viên muốn Miến Điện cải thiện tình trạng nhân quyền và cho hội đồng này có nhiều quyền hơn thi số còn lại phản đối.

Mới chỉ ngày hôm qua, tổng thống Gloria Arroyo của Philippines tỏ ý bà sẽ không đặt bút ký vào văn kiện này nếu Rangoon không cải thiện thực trạng nhân quyền và thả lãnh đạo phe dân chủ là bà Suu Kyi.

Là nước chủ nhà hội nghị đánh dấu 40 năm ngày thành lập khối, thủ tướng Lý Hiển Long của Singapore không muốn chứng kiến cảnh các giới lãnh đạo các nước thành viễn đình chỉ việc đặt bút ký vào hiến chương được mong đợi bấy lâu nay.

Quyết định gây tranh cãi

Nhưng theo thủ tướng Singapore, thái độ cứng rắn đối với Miến Điện chẳng có lợi gì. Ông nhấn mạnh quan ngại rằng việc chính quyền Miến Điện đổ bể sẽ gây mối nguy cho toàn vùng Đông Nam Á.

Ông nói: "Tôi cho rằng điểm quan trọng là Miến Điện có được các tiến bộ và cuối cùng sẽ thành lập được một chính phủ có uy tín cả trong nước lẫn ở nước ngoài. Nếu không, sẽ tạo nên rất nhiều tồi tệ cho Miến Điện và cho cả các nước khác trong khối ASEAN.

"Nếu mọi chuyển đổ vỡ tại Miến Điện vì có tình trạng vô chính phủ thì nội chiến sẽ lại nổ ra và với dân chúng bao gồm hàng chục sắc tộc lớn nhỏ vốn cùng tồn tại trong khuôn khổ một nước mà bị lâm vào cảnh vô chính phủ thì điều đó sẽ rất tồi tệ cho toàn khu vực".

Theo giáo sư Chris Dixon, giảng viên về quan hệ quốc tế tại trường Đại học London Metropolitan, và là một chuyên gia về Đông Nam Á, một trong những lý do các nước ASEAN không muốn căng thẳng với Miến Điện liên quan đến hồ sơ nhân quyền và dân chủ là các nước này không muốn thấy Miến Điện rơi vào tình trạng bất ổn.

Giáo sư Chris Dixon nói: "Vì nếu khủng hoảng và bất ổn xảy ra tại Miện Điện, nó sẽ gây bất ổn và khủng hoảng trong vùng".

Hơn nữa giáo sư Chris Dixon nói: "Các nước Đông Nam Á cũng không muốn Miến Điện chỉ trích lại vì suy cho cùng tình trạng nhân quyền tại các nước thành viên khác của ASEAN khác cũng không khá hơn nhiều".

Đó cũng là lý do tại sao một số nước ủng hộ phản đối của Miến Điện về việc Singapore mời ông Ibrahim Gambari, đặc sứ LHQ về Miến Điện tới hội nghị để báo cáo về kết quả thị sát của ông trong thời gian qua. Nhưng trước sự phản đối này, Singapore đã hủy bài phát biểu của ông vào phút chót.

Quyết định này của Singapore đã gây tranh cãi tại hội nghị. Thủ tướng New Zeland Helen Clark được trích lời nói đây là quyết định đáng thất vọng.

Mâu thuẫn

Mỹ cũng đã cảnh báo về uy tín của ASEAN trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng tại Miến Điện. Tổng thống Bush gần đây đã đưa ra phản ứng mạnh mẽ về việc chính quyền Rangoon trấn áp biểu tình ủng hộ dân chủ

Ông nói: "Chúng ta phải gây sức ép đối với chính quyền Miến Điện. Ngăn ngừa họ bắt bớ, tấn công và sách nhiễu những nhà hoạt động dân chủ chỉ vì họ tổ chức hoặc tham gia các cuộc biểu tình ôn hòa đòi dân chủ".

Theo dự kiến hiến chương mà giới lãnh đạo 10 nước ASEAN đặt bút ký còn phải được quốc hội những nước này thông qua trước khi có hiệu lực.

Một câu hỏi được đặt ra là sau 40 năm tồn tại các nước ASEAN mới đồng ý ký kết một văn kiện về nhân quyền và dân chủ và việc ký kết đó lại diễn ra trong khi một nước thành viên bị tố cáo vi phạm nhân quyền, hiến chương đó đánh dấu một bước tiến hay bước lùi của hiệp hội này.

Hơn nữa giới quan sát cũng tự hỏi là thời điểm ký hiến chương tới việc thành lập hội đồng nhân quyền sẽ mất bao lâu và liệu một hội đồng như vậy có thể làm được những gì đối với một nước thành viên.

Nguyên tắc hợp tác căn bản ban đầu của ASEAN là không can thiệp vào quan hệ nội bộ của các nước thành viên. Do đó hội đồng nhân quyền can thiệp vào một thành viên như Miến Điện sẽ là cái mốc đánh dấu sự mâu thuẫn đầu tiên của khối 10 nước đông nam Á này.