14 Tháng 3 2008 - Cập nhật 17h03 GMT

Tìm hiểu lịch sử Tây Tạng

Với người Việt Nam, Tây Tạng hoặc được biết đến phần nhiều qua những câu chuyện về Mật Tông, hoặc gần đây là bối cảnh nước Trung Hoa cộng sản làm chủ vùng ‘mái nhà của thế giới’ này, hay hoạt động của Đức Đạt Lai Lạt Ma trên trường quốc tế.

Gần đây, cũng có không ít thanh niên Việt Nam bắt đầu lên thăm Tây Tạng theo các tuyến du lịch hoặc tự đi chụp hình để tìm hiểu nền văn hóa và lối sống độc đáo của người dân tại đó.

Nhưng với quốc tế, câu chuyện Tây Tạng-Trung Quốc luôn là đề tài thời sự từ mấy thập niên qua.

Các diễn biến mới nhất tuần này với vụ xuống đường ngay tại Lhasa, thủ phủ Tây Tạng của sư sãi đang gây chú ý của dư luận quốc tế, trong bối cảnh Trung Quốc chuẩn bị cho Olympics Bắc Kinh.

Về mặt lịch sử, dân tộc Tây Tạng mà có sử liệu nói là có tới 1/6 thanh niên nam theo Phật giáo, đã từng giao lưu, thậm chí chinh chiến với các tộc người xung quanh như Mông Cổ và người Hán.

Khác với toàn bộ châu Á bị Phương Tây sang thực dân hóa từ nhiều thế kỷ, cho đến giữa thế kỷ 20, vùng đất Tây Tạng hiểm trở cũng chỉ là nơi thu hút ít nhiều người Tây Phương đi thám hiểm.

Vị Lạt Ma cao cấp của Phật giáo ở đây cũng là pháp chủ của chính quyền mà đa số dân sống bằng nghề chăn nuôi.

Trung Quốc chiếm Tây Tạng

Nhưng số phận Tây Tạng sang một bước ngoặt từ thập niên 1950.

Quân đội Trung Quốc tiến vào Tây Tạng năm 1950, chỉ không lâu sau khi ông Mao chiến thắng phe Quốc dân đảng trong cuộc nội chiến 1949.

Xứ Tây Tạng cổ xưa bị nhập vào Trung Quốc.

Cuộc nổi dậy bất thành năm 1959 khiến vị Đạt Lai Lạt Ma thứ 14 phải bỏ Tây Tạng, vượt núi sang Ấn Độ, lập ra một chính phủ lưu vong.

Các tu viện bị phá huỷ trong cuộc Cách mạng Văn hóa do Mao Trạch Đông phát động hồi thập niên 60 và 70.

Người ta tin rằng hàng nghìn người Tây Tạng bị giết trong giai đoàn trấn áp, tù đầy dưới thời Thiết Quân Luật.

Vì áp lực quốc tế, chỉ đến những năm 80, Bắc Kinh mới nới lỏng sức ép.

Nhưng từ đó, với chính sách Mở Cửa và phát triển du lịch, Tây Tạng trở thành một nơi được quan tâm.

Trung Quốc cũng đầu tư cho sự phát triển vùng này mặc dù làn sóng đầu tư cũng có nghĩa là người dân tộc Hán kéo đến sinh sống ngày một đông.

Các tổ chức nhân quyền nói việc đàn áp tôn giáo vẫn diễn ra.

Trung Quốc nói được xe lửa nối Lhasa và tỉnh Thanh Hải có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế nhưng tuyến đường cũng có nhiều khả năng tăng số dân người Hán lên sống ở Tây Tạng.

Tin thần Phật giáo

	Đạt Lai Lạt Ma sinh năm 1935, hiện sống lưu vong tại Dharamsala, Ấn Độ

Phật giáo đến Tây Tạng vào thế kỷ 8. Đạt Lai Lạt Ma, vị lãnh đạo tinh thần của người Tây Tạng được coi là đứng đầu, người thứ nhì là Ban Thiền Lạt Ma (Panchen Lama).

Cả hai đều người tín đồ tin rằng là hiện thân của những vị Lạt Ma trước đó. Trung Quốc và người Tây Tạng lưu vong không chỉ có quan điểm khác biệt về vùng đất này.

Việc chọn vị Ban Thiền Lạt Ma thứ 11 cũng là một vấn đề.

Người được đức Đạt Lai Lạt Ma chọn là Gedhun Choekyi Nyima hiện biến mất sau khi bị Trung Quốc đưa đi năm 1995.

Bắc Kinh chỉ có quan hệ thỉnh thoảng và không chính thức với Đạt Lai Lạt Ma.

Ngài kêu gọi tìm giải pháp hòa bình, bất bạo động và chấp nhận để Tây Tạng được tự trị chứ không phải độc lập.

Kinh tế Tây Tạng vẫn dựa trên nông nghiệp là chính.

Ngoài rừng và đồng cỏ, vùng đất này còn có nhiều khoáng sản nhưng giao thông kém hạn chế việc khai thác.

Hiện nay nguồn thu chính của Tây Tạng vẫn là du lịch.

Bài phỏng vấn với Tiến sĩ Nguyễn Xuân Nghĩa từ Việt Báo, California, người đã hai lần tiếp kiến Đạt Lai Lạt Ma và đến thăm Dharamsala về văn hóa và chính trị Tây Tạng được phát trên làn sóng BBC ngày 16.03.2008.