Ông Negroponte nói quan hệ Mỹ - Việt đã bước vào một chương mới

Ông John D. Negroponte, hồi tháng Bảy 2008, đã có buổi nói chuyện tại Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Đông Bắc Á, thuộc Viện Brookings, tại Washington.

Bài diễn thuyết có tựa đề "Chính sách của Hoa Kỳ ở Châu Á: Đáp ứng các cơ hội và thách thức".

Nhân chuyến thăm và làm việc ở Đông Nam Á của quan chức ngoại giao có ảnh hưởng lớn này về chính sách của Hoa Kỳ tới châu Á, BBC Việt ngữ xin trích lược giới thiệu quan điểm của ông Negroponte thể hiện trong bài nói này:

Trong phần lớn lịch sử của mình tới nay, Hoa Kỳ luôn là một sức mạnh ở Thái Bình Dương.

Trong suốt sự nghiệp của tôi, cũng như trong suốt lịch sử của Hoa Kỳ, sự hiện diện của chúng ta như một cường quốc tại đây, đã có nhiều dạng thức khác nhau.

Nhưng vào năm 1961, khi tôi tới Hồng Kông và trong suốt thập niên đó, khi tôi làm việc về chính sách với Việt Nam, tôi đã không thể tưởng tượng được những biến đổi to lớn lạ thường xảy ra với châu Á.

Ngày nay, châu Á phát triển rất mạnh mẽ. Châu lục này đã tránh được nhiều cuộc xung đột trong gần ba thập niên.

Trọng tâm toàn cầu hoá

Các mối quan hệ giữa các cường quốc chủ yếu đã chưa bao giờ có thể tốt đẹp hơn.

Gần như tất cả các nền kinh tế châu Á đều năng động và dựa trên thị trường.

Và các hệ thống dân chủ mạnh mẽ đang ra hoa kết trái trong suốt khu vực.

	21 quốc gia APEC chiếm tới 60% GDP toàn cầu

21 quốc gia APEC, bao gồm các nước Đông Nam Á, nay chiếm 60% tổng thu nhập quốc nội (GDP) toàn thế giới, cũng như chiếm một nửa giá trị mậu dịch toàn cầu.

Điều này làm cho Châu Á, như Ngoại trưởng Gates mới phát biểu, là "trọng tâm trong một thế giới toàn cầu hoá nhanh chóng."

Do đó, vị thế của chúng ta như một cường quốc ở Thái Bình Dương chưa từng bao giờ quan trọng hơn hôm nay.

Có thể thấy rằng những chuyển biến ở châu Á vừa không phải là điều không thể tránh khỏi vừa không phải là tình cờ.

Những người dân châu Á chăm chỉ xứng đáng nhận được sự tin tưởng cho những thành tựu mà họ đạt được trong vùng.

Nhưng cũng phải nói châu Á thịnh vượng lên là nhờ vào việc thụ hưởng một trật tự kinh tế và an ninh quốc tế rộng lớn hơn nhờ vai trò lãnh đạo của Hoa Kỳ.

Về các đồng minh

Trong suốt 60 năm qua, hiện diện của Hoa Kỳ ở châu Á đã có tác dụng làm dịu đi các mối quan hệ giữa các cường quốc chủ yếu trong khu vực.

Các đồng minh của chúng ta như Nhật Bản, Hà Quốc, Philippines và Thái Lan vẫn đóng vai trò nền tảng cho hoà bình và an ninh ở Châu Á.

Nhiều đồng minh truyền thống của chúng ta hiện đang hậu thuẫn cho các nỗ lực đương đầu với các thách thức toàn cầu của chúng ta.

Cũng như việc tăng cường nhiều giá trị chung của chúng ta đang nhận được hậu thuẫn không chỉ ở châu Á mà còn ở những nơi khác như Iraq và Afghanistan.

Kể từ năm 2001, Chính phủ đã hiện đại hoá các liên minh với các đồng minh chủ chốt ở Đông Nam Á, Nhật Bản và Nam Hàn, phản ánh thực tiễn thế kỷ thứ 21.

Chúng ta đã hậu thuẫn các nỗ lực của Nhật Bản trong việc đóng một vai trò quốc tế rộng lớn hơn, từ lợi thế vị thế một cường quốc lớn.

Và chúng ta cũng thường xuyên cập nhật liên minh của chúng ta với Hàn Quốc nhằm tiếp tục nâng cao an ninh khu vực, trong khi cũng trợ giúp việc ứng phó với các thách thức toàn cầu.

	Hàn Quốc là một đồng minh chiến lược lâu năm của Hoa Kỳ ở Châu Á

Những ví dụ này là một phần của một câu chuyện lớn hớn trong việc Hoa Kỳ cải thiện các mối quan hệ của mình với các cường quốc Đông Bắc Á, một thành tích từng có thời không thể đạt được.

Bạn bè Đông Nam Á

Ngoài việc củng cố các liên minh lịch sử, Chính phủ cũng đã vươn tới những bạn bè mới ở Đông Nam Á.

Chúng ta đang có một quan hệ không ngừng phát triển với Indonesia, quốc gia có tỉ lệ dân số đa số theo Hồi giáo lớn nhất thế giới, điều đã giúp làm nên một chuyển đổi tuyệt vời sang thể chế dân chủ những năm gần đây.

Trợ giúp cho việc củng cố các thành tự của Indonesia, Hoa Kỳ đã cảm kết cung cấp trên 200 triệu USD vào năm 2008 nhằm tăng cường các thể chế dân sự, quản lý và giáo dục tại đây.

Quan hệ của chúng ta với Việt Nam cũng bước sang một chương mới, được biểu trưng bằng chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Bush vào năm 2006 và chuyến thăm mới đây của Thủ tướng Việt Nam, Nguyễn Tấn Dũng, tới Washington vào tháng 6.

Nhiều quốc gia bạn hữu của chúng ta nay đang hưởng thụ những thành tựu đem lại từ những quan hệ thương mại và kinh tế quan trọng, không ngừng tăng trưởng.

Đó còn từ các quan hệ quân sự song phương mới xuất hiện, các hợp tác thành công trên lĩnh vực sức khoẻ và phát triển, cũng như các quan hệ văn hoá, giáo dục ngày một gia tăng.

Việt Nam, Trung Quốc

	Việt Nam được đánh giá đang đi theo con đường của các quốc gia láng giềng thành công

Tăng trưởng nổi bật của Việt Nam trong suốt 15 năm qua, vốn đã giúp cho hàng triệu công dân thoát khỏi nạn nghèo đói, đã chỉ ra những cơ hội chuyển đổi trong trật tự kinh tế quốc tế do Hoa Kỳ dẫn dắt.

Việt Nam đã đi theo một con đường tăng trưởng tương tự như với các quốc gia láng giềng thành công của nước này trước đây.

Đó là khuyến khích các doanh nghiệp tư nhân, thiết lập các thể chế luật pháp, tự mở cửa ra với thương mại toàn cầu thông qua cơ chế thành viên của các tổ chức như APEC và WTO.

Và trong khi tiếp tục hối thúc Việt Nam tăng cường tôn trọng nhân quyền và tự do tôn giáo, chúng ta chào mừng sự thịnh vượng đang gia tăng của người dân nước này.

Với sự phát triển đặc biệt thành công của Trung Quốc, Chính phủ Hoa Kỳ đặt trọng tâm rất lớn vào một mối quan hệ với một quốc gia Trung Quốc đang lớn dậy.

Mục tieu của chúng ta là hội nhập Trung Quốc vào Bắc Á và cộng động toàn cầu như một cường quốc có tinh thần xây dựng và trách nhiệm.

Chính phủ đã đạt được tiến bộ tốt cho mục tiêu này, nhưng nhiệm vụ sẽ là công việc của cả một thế hệ.

Các bước đi với Trung Quốc gắn với các vấn đề đối thoại kinh tế chiến lược, WTO, chương trình hạt nhân Bắc Triều Tiên, Darfur... đặt nền tảng cho Trung Quốc chuyển từ quan niệm hẹp về các lợi ích quốc gia tới một sự hiểu biết rộng lớn hơn mang tính quốc tế.

Những quan ngại

Sự phát triển của châu Á, đặc biệt là Trung Quốc, cũng gây ra quan ngại cho nhiều quốc gia rằng ảnh hưởng của Hoa Kỳ sẽ giảm sút.

Tôi nghĩ rằng những e sợ này bị thổi phồng quá mức. Người ta đã bỏ quên cam kết của Hoa Kỳ đối với khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.

	Nhiều quốc gia Châu Á quan ngại về vai trò tương lai của Trung Quốc

Các nước ngày cũng đã đánh giá thấp khả năng của chúng ta trong việc theo đuổi các mối quan hệ với từng cường quốc châu Á then chốt, trong đó có Trung Quốc một cách tích cực.

Một khảo sát mới đây bởi cơ quan Hội đồng Chicago nghiên cứu các Vấn đề Toàn cầu tại các quốc gia như Trung Quốc, Indonesia, Nhật Bản và Hàn Quốc tin rằng ảnh hưởng của Hoa Kỳ tiếp tục gia tăng qua nhiều thập niên.

Và nhiều cộng đồng cư dân đa số ở các quốc gia châu Á tin rằng sự hiện diện quân sự của chúng ta nâng cao sự ổn định.

"Quyền lực mềm" của chúng ta cũng vẫn tiếp tục mạnh mẽ, với việc Hoa Kỳ luôn đứng đầu hay ngay sát vị trí đầu trên mọi lĩnh vực chỉ báo: kinh tế, văn hoá, nhân lực, ngoại dao và chính trị.

Năm học 2006-2007, chẳng hạn, Hoa Kỳ đã tiếp đón hơn 344.000 sinh viên từ châu Áu tại các đại học Hoa Kỳ.

Thực vậy, năm quốc gia có số lượng cao nhất gửi sinh viên tới Hoa Kỳ đều nằm ở châu Á.

Tương lai lãnh đạo

Mặt khác, kết quả khảo sát Hội đồng Chicago cho thấy một lượng giá về tương lai lãnh đạo Châu Á.

Nhiều cộng đồng đa số lớn ở Nhật Bản và Hàn Quốc đều thể hiện sự khó chịu với khả năng triển vọng Trung Quốc trở thành sức mạnh thống trị châu Á.

	Nhiều quốc gia mong muốn Trung Quốc có tầm nhìn rộng mở và trách nhiệm hơn

Tuy khảo sát không phải là một bức tranh hoàn thiện về thái độ với Trung Quốc, kết quả đã tăng cường nhu cầu về một Trung Quốc cởi mở và minh bạch, đặc biệt về các chiến lược vĩ mô và quân sự.

Các kết quả cũng đề xuất Hoa Kỳ tiếp tục là một nhân tố cân bằng ở Châu Á cho một tương lai có thể dự báo.

Câu hỏi đặt ra với tất cả các cường quốc Thái Bình Dương, kể cả Mỹ, là làm thế nào để duy trì và gây dựng được tiếp tục các thành quả từ mấy thập niên qua.

Như tôi đã nói, chúng ta tin tưởng rằng các liên minh an ninh song phương của chúng ta đang và sẽ tiếp tục duy trì cơ sở của hoà bình và ổn định ở châu Á.

Các liên minh này đã được thử thách thông qua thời gian và được củng cố bởi các lợi ích và giá trị chung.

Chúng đã chứng tỏ tính sống còn được kế tiếp của mình trong việc ngày một gia tăng một cách mạnh mẽ hơn kể từ kết thúc Chiến tranh lạnh.

Không ai có thể nghi ngờ về cam kết không gì lay chuyển được của chúng ta đối với an ninh của các đồng minh của chúng ta.

Những sáng kiến Vùng

Khi nói về các sáng kiến khu vực, chúng ta cũng phải đảm bảo rằng các quốc gia Á Châu đang được tích hợp vào trong một khuôn khổ của các định chế quốc tế hiện hữu.

Ngày nay, nền kinh tế bùng nổ của Trung Quốc đang dẫn tới một nhu cầu về năng lượng, tuy nhiên TRung Quốc không phải là một thành vien của Tổ chức Năng lượng Quốc tế.

Ấn Độ là một cường quốc hạt nhân có trách nhiệm, nhưng quốc gia này không hoàn toàn tích hợp trong thể chế không phổ biến hạt nhân toàn cầu.

Và trong nhiều năm nay, chúgn ta đã và đang hậu thuẫn Nhật Bản trong tư cách thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp quốc, để nền kinh tế thứ hai thế giới này có thể đáp ứng được những trách nhiệm về hoà bình và an ninh quốc tế rộng lớn hơn.

Thế giới sẽ trở nên một nơi tốt đẹp hơn với sự tham gia đầy đủ của Châu Á vào các định chế toàn cầu.

Có thể kết luận rằng việc nhấn mạnh các cam kết của Hoa Kỳ trong quan hệ mạnh mẽ với các cường quốc châu Á là một vấn đề có tính hai chiều và các lợi ích trong vùng của chúng ta là bền vững.

Hoa Kỳ là một quốc gia Thái Bình Dương và sự thịnh vượng cùng an ninh củng chúng ta ngày càng gắn với Châu Á.

Cộng tác chặt chẽ với các đồng minh cũ và bạn bè mới, chúng ta sẽ tiếp tục dẫn dắt một khu vực đang ngày càng phát triển trên các phương diện hoà bình, thịnh vượng và tự do.