26 Tháng 4 2006 - Cập nhật 09h54 GMT

Mô hình Việt Nam 'có rủi ro'

Nhật báo tài chính uy tín của Anh, Financial Times, vừa có bài bình luận về Việt Nam sau khi kết thúc Đại hội X của Đảng Cộng sản.

Được đăng ở mục Xã luận của tờ báo, bài xã luận nhận định Việt Nam cho đến nay đã thành công khi đi theo mô hình mở cửa kinh tế như Trung Quốc.

Nhưng bài báo kết luận, những nhược điểm đang để lộ ra từ mô hình Trung Quốc cũng là điều mà Việt Nam đang lặp lại, và vì thế cần tỉnh táo trong tương lai.

Bài xã luận viết:

“Dù hai nước có mâu thuẫn lâu đời, các nhà lãnh đạo cộng sản ở Hà Nội hai thập niên trước đã quyết định đi theo mô hình cải cách Trung Quốc, chứ không phải Liên Xô thời Gorbachev. Mô hình này đồng nghĩa giải phóng nền kinh tế chỉ huy trong khi duy trì nghiêm ngặt quyền kiểm soát chính trị.

Cho đến nay, chiến lược tư bản hóa mà không có tự do này đã có hiệu quả. Vào lúc các lãnh đạo cộng sản kết thúc Đại hội ở Hà Nội hôm thứ Ba – giữ lại Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh và chọn người trẻ hơn cho chức thủ tướng và chủ tịch nước – họ có thể nhìn lại một giai đoạn tăng trưởng kinh tế và giảm nghèo đáng tự hào.

Trong khi kinh tế Trung Quốc và Ấn Độ đã được thế giới chú tâm, Việt Nam thời hậu chiến đã lặng lẽ tìm cách thoát khỏi lối đi tuyệt vọng từ sau 1975. Giống như ở Trung Quốc, tiến trình Đổi mới của Việt Nam bắt đầu bằng cải cách ruộng đất và phục hồi nông nghiệp, và nay cũng đang thu hút đầu tư sản xuất và du lịch. Intel dự định xây nhà máy lắp ráp ở TP. HCM. Bill Gates, chủ tịch Microsoft, đã đến Hà Nội cuối tuần qua.

Để duy trì động lực tăng trưởng, chính phủ muốn gia nhập WTO và tiếp tục việc tư nhân hóa một phần các công ty quốc doanh. GDP tăng trung bình 7.5% trong năm năm qua. Quan tâm lúc này là duy trì thành tích đó và nâng thu nhập đầu người từ 640 đôla hiện nay lên 1.100 đôla vào năm 2010.

Những tương tự so với thành công của Trung Quốc là rất rõ ràng, nhưng các lãnh đạo Việt Nam không được phép quên rằng họ và các đồng chí ở Bắc Kinh cũng có những sai lầm giống nhau.

Thiệt hại môi trường, tham nhũng và thiếu giải trình trước công dân đang là những thách thức to lớn tại cả hai nước. Các viên chức thường làm giàu cho bản thân và khiến công chúng phẫn nộ khi kiểm soát và rồi bán đi tài sản nhà nước, đặc biệt là đất. Tại Việt Nam, hối lộ và biển thủ phổ biến, một căn bệnh bị nêu bật qua các tiết lộ rằng những viên chức giao thông vận tải phụ trách tiền viện trợ của World Bank đã làm thất thoát đến bảy triệu đôla khi cá cược bóng đá châu Âu.

Đảng Cộng sản Việt Nam lúng túng, không biết làm sao giải quyết sự kết hợp đau đầu giữa tham nhũng, chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội kiểu cũ. Đi theo mô hình Trung Quốc, đại hội ở Hà Nội quyết định cho phép đảng viên tham gia làm kinh tế tư nhân, mà thực ra chỉ chính thức hóa một hành vi đã phổ biến, trong lúc tổng bí thư được bầu lại, ông Mạnh, lên tiếng rằng sẽ thúc đẩy cuộc chiến chống tham nhũng.

Nhưng ở Việt Nam, ngay các các nhà điều tra chống tham ô cũng đã bị cáo buộc tội tham nhũng. Nếu không có hệ thống kiểm tra và cân bằng của nền dân chủ đại diện, thì không có ai kiểm soát những viên chức, hay hoạt động vì lợi ích của dân thường. Đây là nhược điểm của mô hình Trung Quốc mà Việt Nam đang đi theo."