03 Tháng 5 2006 - Cập nhật 15h01 GMT

Báo chí Việt Nam - kỳ vọng và thực tế

Ngày 3-5 là ngày Quốc tế về Tự do Báo chí. Cho tới nay, Việt Nam vẫn bị các tổ chức chuyên theo dõi về lĩnh vực này liệt vào danh sách các quốc gia duy trì kiểm duyệt gắt gao của nhà nước đối với báo chí, nhất là đối với các thông tin trên mạng internet.

Tuy nhiên với những diễn biến trong thời gian gần đây, người ta cũng nhận xét là báo chí Việt Nam đã có sự cởi mở và mạnh dạn hơn trong phản ánh các vấn đề tiêu cực của xã hội. Dù vậy, vẫn còn có khoảng cách lớn trong kỳ vọng của người dân và hoạt động của báo chí trên thực tế.

Tổ chức Freedom House, một tổ chức phi lợi nhuận chuyên theo dõi phát triển dân chủ trên thế giới với trụ sở chính đặt tại Hoa Kỳ, trong báo cáo thường niên mới nhất của mình vẫn liệt Việt Nam vào hạng không có tự do báo chí, với chỉ số tổng cộng là 79 trên 100.

Đa dạng

Chỉ số càng lớn thì càng thiếu tự do báo chí. Tổ chức này nói khó có thể đưa ra nhận xét một chiều về tự do báo chí ở Việt Nam vì nhiều khi chính phủ đưa ra các tín hiệu trái nhau.

Ủy ban bảo vệ các nhà báo trong phúc trình ra nhân ngày quốc tế về tự do báo chí năm nay thì không nêu tên Việt Nam trong danh sách mười quốc gia kiểm duyệt gắt gao nhất đối với báo chí và truyền thông.

Những đánh giá trên cho thấy bức tranh khá đa diện trong phát triển của báo chí Việt Nam.

Không thể phủ nhận rằng thời gian gần đây báo chí trong nước, kể cả TV, radio và báo in đều đã có tiếng nói lớn hơn trong việc phản ánh các vụ việc hàng ngày, những vấn đề kinh tế, dân sinh, các vụ tham nhũng, tiêu cực, thậm chí cả các vụ có liên quan tới các quan chức cao cấp.

Nhà báo Trần Đình Bá từ Hà Nội nhận xét, đó cũng là một khía cạnh của tự do báo chí tuy về định nghĩa này, các nước có thể có các quan niệm khác nhau.

"Tự do báo chí ở Việt Nam được cải thiện rất nhiều. Dĩ nhiên mỗi quốc gia có quan niệm khác nhau, thí dụ nhiều nước cho rằng tự do báo chí kèm theo báo chí tư nhân, phóng viên phải phê bình cả tổng thống...Nhưng ở Việt Nam hiện nay thì hơi khác. Báo chí ở Việt Nam chịu sự chỉ đạo gần như là duy nhất."

"So với phương Tây, thì tự do báo chí ở Việt Nam chưa theo kịp, nhưng hiện đã có tự do nhất định, và có lúc lại có sự tự do rất lớn."

Nhà hoạt động dân chủ Đỗ Nam Hải từ TP Hồ Chí Minh cũng đồng ý với nhận định là báo chí trong nước đã cởi mở hơn trước, thế nhưng vẫn còn có những chủ đề cấm kỵ về chính trị mà theo ông chính các nhà báo cũng biết cách để kiểm duyệt mình:

"Nay thì những tiêu cực của xã hội Việt Nam, người ta có thể nói ra, nhưng vấn đề cạnh tranh trên chính trường thì báo chí không dám đề cập. Trong khi đó lại là vấn đề cơ bản. Các nhà báo ở Việt Nam thường biết tự giới hạn mình."

Ông Đỗ Nam Hải là một trong những người bất đồng chính kiến mà một số tổ chức theo dõi nhân quyền cáo buộc chính phủ Việt Nam là đã có hành động trấn áp.

Ý kiến

Tổ chức Phóng viên không biên giới lên án việc chính phủ Việt Nam giam giữ sáu người mà tổ chức này gọi là cyberdissidents, hay là bất đồng chính kiến trên mạng internet.

Cũng theo tổ chức này, chính phủ Việt Nam đang tìm cách siết chặt kiểm soát internet, vốn bị coi là mảnh đất màu mỡ để chuyển tải thông tin mà nhà cầm quyền coi là độc hại hay phản động.

Thế còn đối với người dân, những người trực tiếp sử dụng dịch vụ thông tin mà báo chí cung cấp, họ nghĩ gì về vai trò của báo chí ngày nay?

Một cuộc trưng cầu ý kiến mới đây tại 10 quốc gia trên thế giới, không có Việt Nam, cho thấy người dân các nước đó tin tưởng báo chí trong việc cung cấp thông tin cho họ hơn là nhà nước.

Cuộc trưng cầu do công ty Globescan thực hiện cũng cho thấy nhu cầu về tin tức của người dân ngày càng cao, với ba phần tư những người được hỏi nói họ theo dõi tin tức thường ngày.

Hiện Việt Nam có trên 500 tờ báo và tạp chí cùng hàng trăm website thông tin. Tuy nhiên con số chưa chứng tỏ được nội dung.

Có lẽ câu hỏi đặt ra lúc này là báo chí đã phản ánh được thực tế và ý nguyện của người dân hay chưa?

Việc báo Việt Nam bán chạy nhất cũng chỉ vài trăm ngàn bản cho dân số 83 triệu người, liệu trong các lý do có lý do quá nặng về tuyên truyền mà không chú trọng thông tin hay không?