Ông Lê Duẩn giữ chức Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam gần 30 năm

Lê Duẩn là nhân vật có ảnh hưởng chính trị rất lớn tại Bắc Việt và ở Việt Nam sau 1975, khi hai miền thống nhất.

Nhưng xung quanh nhân vật này cũng có nhiều ý kiến đánh giá khác nhau.

Ngày 10-7-1986, ông Lê Duẩn qua đời trong căn nhà riêng trên đường Hoàng Diệu, ngay trước lúc chuẩn bị diễn ra Đại hội Sáu của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Sự ra đi của ông mở cánh cửa cho quan hệ gần hơn với Bắc Kinh - do ông Lê Duẩn sau này đã trở thành biểu tượng của sự không đồng thuận về nhiều điểm với Trung Quốc - và sau đó, với các chính phủ Tây phương, trong đó có Mỹ.

Cũng từ 1986, việc đề cử ông Nguyễn Văn Linh lên làm tân Tổng Bí thư, và chính sách Đổi mới, đã đánh dấu sự chấm dứt của thời kì lãnh đạo đất nước kiểu Stalin ở Việt Nam.

Nhân vật lịch sử

Với 20 năm đã đi qua, người Việt Nam vẫn không có sự thống nhất trong đánh giá về ông Lê Duẩn.

Với cương vị Tổng Bí thư Đảng Cộng sản từ năm 1960, nhiều người nói vai trò chính của ông Lê Duẩn cần được thừa nhận trong những quyết sách của Đảng Cộng sản trong cuộc chiến Việt Nam.

Mặc dù miền Bắc đã nhận nhiều viện trợ của Liên Xô và Trung Quốc, các nghiên cứu gần đây cho thấy Hà Nội duy trì sự tự chủ trong cách tiến hành chiến tranh chống Mỹ.

Tư liệu mới cho thấy trong từng thời kì, cả Bắc Kinh, Moscow và Hà Nội đều có sự bực bội và nghi ngờ lẫn nhau.

Dưới thời ông Lê Duẩn, Đảng Cộng sản hợp tác với Liên Xô và Trung Quốc để đạt mục tiêu, nhưng không phải là con rối trong tay hai cường quốc.

Tranh luận

Các tài liệu chính thống ở Việt Nam hiện nay đều dành sự ca ngợi vẹn toàn cho ông.

Tuy nhiên, ẩn đằng sau những hàng chữ chính thống ấy còn là những sự tế nhị khác. Cuối những năm 90, có quyển hồi ký của ông Trần Quỳnh - nguyên thư ký riêng của ông Lê Duẩn và sau này là Phó Thủ tướng.

	Nhiều ý kiến khác nhau trong người Việt khi nói về ông Lê Duẩn

Tập sách này không được lưu hành chính thức. Nội dung sách hoàn toàn ca ngợi ông Lê Duẩn, nhưng có thể cũng chính vì giọng văn quá ca ngợi này, cuốn sách - vô tình hay cố ý - đã khơi lại những tình cảm u uất trong nhiều người.

Đáng lưu ý, tác giả nói một mục đích khi viết sách là để chống lại hành động "làm lu mờ bôi nhọ hình ảnh của Lê Duẩn."

Nếu quả thật, như ông Trần Quỳnh cáo buộc, rằng "sau khi Lê Duẩn qua đời, những người lãnh đạo đất nước, những người trước đó đã ca ngợi Lê Duẩn, không dám hé răng nói một lời xấu về Lê Duẩn, đã cố ý hay vô tình để cho chiến dịch bôi nhọ và phủ định Lê Duẩn ngày càng qui mô hơn," thì là vì sao?

Trong giai đoạn làm Tổng Bí thư, ông Lê Duẩn có kẻ thù ở hầu khắp mọi nơi. Vì thế, như một chuyên gia nước ngoài chỉ ra, sự nghi ngờ của ông Lê Duẩn lớn đến mức ông "dựa vào chỉ một vài cá nhân trong việc tìm lời khuyên và chuyên môn."

Có lẽ không phải ngẫu nhiên mà từ 1986, công thức cân bằng vùng miền (Bắc - Trung - Nam) đã được dùng khi xét đến ba vị trí lãnh đạo nhà nước ở Việt Nam.

Những bất mãn về sự tập trung quyền lực trong tay vài người đã là một trong các nguyên nhân dẫn tới việc phân bổ quyền lực rộng hơn sau 1986.

Stein Tonnesson, trong lời giới thiệu cho tư liệu “Lê Duẩn and the Break with China” (2001), nhận xét ông Lê Duẩn “là lãnh đạo có quyền lực lớn thứ hai ở Việt Nam trong thế kỷ 20.”

Quyền lực ấy đã được sử dụng thế nào có lẽ là câu hỏi lớn mà bất kì nghiên cứu nào trong tương lai đều sẽ muốn tìm một câu trả lời đầy đủ.

Bài viết trích từ loạt bốn bài về ông Lê Duẩn của BBC thực hiện. Quý vị có thể bấm vào đây để đọc toàn bộ bốn bài viết.