Chuyến thăm của Tổng thống 'vịt què'

Khi Tổng thống George W. Bush tới Hà Nội vào thứ sáu này, ông sẽ là tổng thống đầu tiên của đảng Cộng hòa tới thăm Việt Nam kể từ khi cuộc chiến mà mỗi bên gọi bằng một tên khác nhau kết thúc vào năm 1975.

Thế nhưng cũng giống như ông Bill Clinton, vị tổng thống đầu tiên của đảng Dân chủ tới thăm Việt Nam hồi năm 2000, Tổng thống Bush tới Việt Nam với quyền lực đã bị giảm đi nhiều.

Ông Clinton tới Việt Nam khi đã bị quốc hội do đảng Cộng hòa kiểm soát luận tội vì quan hệ của ông với một thực tập sinh ở Nhà trắng. Ông Clinton là tổng thống thứ hai bị luận tội trong lịch sử các đời tổng thống Hoa Kỳ.

Tổng thống Bush tới Việt Nam, khi lưỡng viện của quốc hội đã rơi vào tay đảng Dân chủ đối lập hồi đầu tháng này, lần đầu tiên kể từ năm 1994.

Và điều quan trọng hơn là sự sa lầy của Hoa Kỳ ở Iraq, một điều đang ngày càng bị đem ra để so với cuộc chiến Việt Nam, nhất là so với giai đoạn mà tổng thống Lyndon Johnson, người đồng hương Texas khăng khăng khẳng định vẫn có 'ánh sáng ở cuối đường hầm' hồi những năm cuối thập niên 60.

Chính ông Bush mới đây cũng đã so sánh sự gia tăng bạo lực ở Iraq trong mấy tuần qua với sự kiện Mậu Thân 68 ở Việt Nam, một cuộc chiến mà ông Bush bị cáo buộc là đã 'trốn quân dịch'.

Trong cuộc bầu cử quốc hội giữa kỳ vừa qua, một số thăm dò cho thấy có tới 60 phần trăm người Mỹ không ủng hộ cuộc chiến Iraq.

Và sự ủng hộ của người Mỹ đối với ông Bush cũng đã tụt xuống dưới mức 40 phần trăm.

Chuyến thăm nhà nước

Trong chuyến công du đầu tiên của ông Bush ra nước ngoài kể từ khi đảng Cộng hòa của ông thất bại trong bầu cử nghị viện, ông đã được Tổng thống Nga Putin ra tận sân bay tiếp đón.

Có lẽ khó hy vọng điều tương tự sẽ xảy ra ở Việt Nam, nhưng chắc chắn người ta sẽ trải thảm đỏ và khoản đãi ông, một điều mà Thủ tướng Phan Văn Khải và phái đoàn Việt Nam đã không có được khi tới thăm Hoa Kỳ cách đây chưa đầy 18 tháng.

Ông Bush đã rất muốn có thể ký thông qua quy chế quan hệ thương mại bình thường vĩnh viễn với Việt Nam trong thời gian ông dự hội nghị APEC.

Nhưng nay quốc hội Hoa Kỳ do đảng Dân chủ chiếm đa số đã lấy trên tay ông món qùa mà ông định dành cho Việt Nam.

Về phía dân chúng, sự hồ hởi mà họ dành cho ông Clinton sẽ khó có thể xảy ra đối với ông Bush, một người vẫn được coi là gắn liền với cuộc chiến Iraq và thiếu hẳn sức lôi cuốn của người tiền nhiệm.

Tiến triển trong quan hệ

Nhưng có một điều rõ rệt là Việt Nam và Hoa Kỳ đã tiến lại gần nhau hơn rất nhiều, nhất là trên lĩnh vực quan hệ kinh tế, kể từ khi ông Clinton tới thăm Việt Nam.

Quan hệ thương mại song phương giữa hai nước trong năm nay có thể sẽ vượt qua con số tám tỷ đô la so với chưa đầy 1,5 tỷ đô la cách đây năm năm.

Hãng Intel đầu tháng này vừa tuyên bố tăng tổng giá trị đầu tư của họ vào Việt Nam lên một tỷ đô la Mỹ.

Việt Nam và Hoa Kỳ cũng đã có nhiều hợp tác trong các lĩnh vực chống khủng bố, chống buôn lậu ma túy và phòng chống các bệnh dịch như cúm gia cầm và HIV/AIDS.

Các quan chức Hoa Kỳ cho biết riêng trong năm 2005, Hoa Kỳ đã hỗ trợ Việt Nam hơn 30 triệu đô la Mỹ để phòng chống HIV/AIDS. Họ nói con số cho năm tài chính bắt đầu vào tháng 10 vừa qua có thể là 50 triệu đô la.

Và trong chuyến thăm này, có lẽ ông Bush sẽ ngợi ca những gì mà hai nước đã đạt được trong quan hệ song phương hơn là đưa ra những cam kết lớn cho Việt Nam.

Vấn đề nhân quyền

Nhưng có một điều mà một quan chức Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ khẳng định ông Bush sẽ đề cập tới trong các cuộc gặp với các nhà lãnh đạo cao cấp Việt Nam - nhân quyền.

Hoa Kỳ vừa bỏ tên Việt Nam ra khỏi danh sách các nước trấn áp tự do tôn giáo nhưng họ vẫn còn một danh sách những đòi hỏi Việt Nam tiếp tục cải thiện trong vấn đề tôn trọng quyền con người.

Họ cũng còn cả một danh sách những tù nhân mà họ gọi là tù nhân lương tâm họ muốn Việt Nam trả tự do.

Mới đây Việt Nam đã chịu sức ép của Hoa Kỳ và nhanh chóng xét xử vụ một số Việt kiều và người Việt Nam bị bắt giữ trong thời gian dài mà không qua xét xử vì cáo buộc khủng bố.

Trong thời gian ở Việt Nam, ông Bush sẽ tham dự một buổi cầu nguyện tại một nhà thờ ở Hà Nội. Hiện chưa rõ liệu ngoài hành động này, ông Bush còn có những phát biểu công khai nào về tôn giáo và nhân quyền nói chung hay không.

Ngoài vấn đề nội bộ của Việt Nam, Hoa Kỳ hiện cũng đang muốn Hà Nội có thái độ rõ ràng hơn trong một số vấn đề quốc tế.

Họ đã không ít lần nói rằng Việt Nam cần xem xét lại chính sách 'làm bạn với mọi quốc gia' trên thế giới. Chính sách này rõ ràng đi ngược lại với quan điểm không thoả hiệp của ông Bush, người nổi tiếng với câu nói 'Không theo tôi, tức là chống tôi.'

Trước hết, Hoa Kỳ muốn Việt Nam dùng quan hệ của mình để giúp giải quyết vấn đề hạt nhân của Bắc Triều Tiên và tình trạng nhân quyền tồi tệ tại Myanmar.

Washington nói rằng một thái độ cứng rắn hơn của Việt Nam trong các vấn đề như vậy sẽ khẳng định vị thế của Việt Nam tại khu vực và trên trường quốc tế.

Nhưng cho dù Việt Nam và Hoa Kỳ vẫn còn nhiều khác biệt về quan điểm, hai bên đã tiến những bước dài kể từ khi hai nước khôi phục quan hệ ngoại giao cách đây 11 năm.

Và chuyện ông Bush tới Việt Nam với quyền lực suy giảm và sự ủng hộ đã giảm quá nửa trong cử tri có lẽ cũng không ảnh hưởng nhiều tới ý nghĩa của chuyến đi.

Ngoại trừ chuyện ông sẽ không thể ký thông qua quy chế PNTR cho Việt Nam như ông nghĩ ông sẽ có thể làm như vậy hồi đầu tuần.