Phạm Khiêm BBC Việt Ngữ

	TS Đinh Đức Hữu là người Việt đầu tiên tại Mỹ có bằng điều hành nhà máy điện hạt nhân

Họ nói nên nhìn năng lượng hạt nhân một cách nghiêm túc, và nên coi đây là cách giải thoát thế giới khỏi tình trạng ấm nóng toàn cầu.

Tình trạng trái đất ấm nóng dần lên đã làm đảo lộn các mô hình khí hậu thông thường. Thay vào đó là hạn hán, lũ lụt, bão tố, động đất, gây ảnh hưởng, và thiệt hại nghiêm trọng đến đời sống của người dân.

Tại Việt Nam chính phủ đang làm dự án tiền khả thi về việc xây dựng nhà máy điện nguyên tử đầu tiên, khoảng 2400 megawatt, đặt tại tỉnh Bình Thuận. Nếu được thông qua, nhà máy này sẽ đi vào hoạt động trong gia đoạn 2017-2020.

Tiến sĩ Đinh Đức Hữu là người Việt đầu tiên tại Mỹ có bằng điều hành nhà máy điện nguyên tử. Hiện ông là tổng giám đốc công ty kỹ nghệ Mỹ Việt - ATI, công ty 100% vốn nước ngoài với các dự án làm về du lịch, công nghệ thông tin, nuôi trồng thủy sản, và khai thác dầu khí. Quan điểm của ông Hữu là để phục vụ nền kinh tế tăng trưởng 7-8% mỗi năm Việt Nam nên nghĩ đến việc xây dựng khoảng 20 nhà máy điện nguyên tử.

Đinh Đức Hữu Chính phủ VN đã có kế hoạch sẽ làm nhà máy điện hạt nhân. Tôi thỉnh cầu chính phủ và tôi cũng báo cáo với nhân dân bởi vì tôi là người làm cái ngành này lâu, chuyên viên hẳn hoi và tôi có cái kiến thức về nghành này. Nếu mà mình biết mình không nói thì sau này mình có lỗi. Thì tôi nói với cái lương tâm của tôi, cái trách nhiệm của tôi như là một người Việt Nam. Có hai cái chúng ta cần lưu ý. Thứ nhất chúng ta cần phải tiến hành ngay. Khi chính phủ có kế hoạch rồi thì chúng ta cần phải tiến hành nhanh để thực hiện và bắt lấy cái cơ hội lớn này. Tôi xin tóm tắt các lý do chính:

Thứ nhất cái nguồn dầu khí nó sẽ cạn kiệt, không còn nhiều và dầu khí sẽ được sử dụng vào mục tiêu quan trọng hơn chứ không đốt đi để làm nhiệt điện. Tôi khi được chính phủ Libya mời sang cố vấn làm chương trình nhà máy điện hạt nhân cho Libya ấy, thì các nhà khoa học tầm vóc quốc gia họ nói một câu rất đơn giản. Là Libya sẽ không dùng dầu hỏa để làm nhiệt điện mà thay vào đó là năng lượng hạt nhân. Tôi nghĩ Việt Nam ta cũng thế.

	Điện nguyên tử lên ngôi trong thế kỷ 21 do than đá ô nhiễm, còn dầu khí trở nên đắt

Thủy điện cũng cạn kiệt

Đinh Đức Hữu Và cái việc thứ hai là khai thác về ngành thủy điện của mình nó cũng cạn kiệt rồi. Những chỗ làm nhà máy thủy điện loại lớn không còn nữa. Kế nữa là than đá thì là một vấn đề rất lớn. Hiện giờ cả thế giới chống ô nhiễm, chống ô nhiễm môi trường, phá hủy tầng ozone và quả đất nóng lên. Các nhà khoa học trên thế giới mới đây họp đã công bố rất rõ cái đấy. Người ta rất lo sợ cái chuyện này. Thành thử việc dùng than đá để chạy nhà máy điện là hết sức giới hạn và trên thế giới xu hướng này đang giảm mạnh.

Còn quay sang điện bằng sức gió, điện bằng năng lượng mặt trời thì cái đấy còn ở giai đoạn nghiên cứu, có ứng dụng thì chỉ là loại nhỏ. Bây giờ đối diện trước mắt, trong 20 năm tới VN sẽ phát triển không ngừng về kinh tế, mà cỗ máy này sẽ vận hành nóng.

Hàn Quốc lúc phát triển kinh tế cao điểm mỗi năm họ đạt khoảng 7 phần trăm. Trong khoảng 20 năm Hàn Quốc đã xây 20 nhà máy điện hạt nhân. Thế mà họ vẫn thiếu điện. Và bây giờ phải xây thêm 10 cái nữa.

Đấy là Hàn Quốc là quốc gia nhỏ hơn Việt Nam, và tôi nghĩ tốc độ phát triển của VN sẽ nhanh hơn nhiều. Vậy là lượng điện VN cần đẩ giữ cho nền kinh tế tăng trưởng 7 hay 8 phần trăm một năm nó phải lớn hơn Hàn Quốc. Vậy thì chúng ta không thể xây một hai cái nhà máy được. Mà chúng ta phải xây ít nhất 20 nhà máy hạt nhân trong vòng 20 năm tới.

Điện hạt nhân chiếm một nửa

BBC Tại sao một nước còn nghèo như Việt Nam mà lại cần đến 20 nhà máy điện hạt nhân. Ông có tính đến nhân lực, vật lực và vốn liếng cần phải đổ vào hay không?

Đinh Đức Hữu Theo tính toán của tôi Việt Nam trong 20 năm sau phải cần có khoảng 40 phần trăm điện là từ nhà máy điện hạt nhân. Còn lại điện làm từ các nguồn khác. Như thế mình có ba cái thế chân vạc về vấn đề này. Thứ nhất nhà máy điện hạt nhân sẽ là thành phần chủ lực để ổn định cái sự sống này. Bởi vì nó vững chãi, nó bền vững, nó lâu dài. Thứ hai là lượng điện do thủy điện tạo ra ở VN tốt, chiếm nhiều chục phầm trăm. Còn lại là nguồn năng lượng từ than đá và dầu khí.

Thì mình phân bổ ba cái chân kiềng như thế. Nó luôn nâng đỡ nhau và mình đảm bảo được cái an ninh năng lượng của quốc gia mình. Và năng lượng luôn phải đi trước một bước. Bây giờ chúng ta đang thiếu một chân kiềng. Và cái chân kiềng này cần phải được thiết kế và xây dựng ngay, chứ không có nó thiếu điện. Chỉ năm năm sau chúng ta thấy là rất nguy hiểm. Lúc đó thiếu điện xảy đến chúng ta không kịp trở tay.

BBC Có người nói bây giờ xây nhà máy điện hạt nhân nhanh hơn và rẻ hơn trước, điều này có đúng không?

Đinh Đức Hữu Suốt 20 năm qua, có rất nhiều lý do để điện hạt nhân chưa tiện lợi, chưa dễ xây như bây giờ. Có ba lý do chính. Thứ nhất cái thế hệ thứ hai của nhà máy điện hạt nhân nó chưa hoàn thiện lắm, về hệ thống an toàn chưa được tốt lắm. Tốn tiền mà nó cồng kềnh. Vấn đề nữa là xin phép xây dựng nhà máy. Lúc đó còn nhiều chuyện phức tạp. Người ta chưa hiểu rõ cho nên hay giăng ra nhiều thứ việc.

	Thế hệ lò hạt nhân bây giờ xây nhanh và rẻ hơn so với trước

Cái thứ ba là các nguồn năng lượng khác lúc đó còn tốt, đặc biệt dầu khí rẻ, có 15 hay 20 chục đô một thùng dầu thôi. Bây giờ thì nó không thế nữa. Lúc nào cũng xấp xỉ 70 đô một thùng. Thì chính những lý do tôi vừa kể mới khiến cho người ta dồn vào nghiên cứu để làm cho kỹ thuật điện hạt nhân tốt hơn. Và tôi xin công bố, cái thiết kế mới nhất của Mỹ do công ty Westinghouse làm, có ký hiệu AP1000 là đang chiếm vũ đài thế giới.

Tại sao tôi nói câu đó? Vì Trung Quốc rất khôn, họ đã mở một cuộc thi thiết kế nhà máy điện hạt nhân cho cả thế giới tham dự. suốt cả năm bảy năm, trong đó có những công ty hàng đầu thế giới từ Nga, Nhật, Mỹ, Canada, anh, Pháp vào thi tài. Và Trung Quốc ngồi chấm điểm. Cuối cùng thì cái anh Mỹ chiếm vũ đài. Thiết kế của Westinghouse đoạt giải nhất. Và Trung Quốc đã ký ngay hợp đồng 10 tỷ đô để Mỹ xây cho bốn nhà máy mới. Và Trung Quốc sẽ xây 40 cái nữa, liên tục.

BBC Và ông nói đến thời gian xây một nhà máy điện hạt nhân bây giờ cũng chỉ bằng một nửa so với trước đây, thành ra người ta có thể làm nhiều và làm nhanh được?

Đinh Đức Hữu Tức là đến nay ta thấy có hai bước ngoặt lớn xảy ra đối với việc dùng hay đầu tư vào năng lượng hạt nhân. Đó là cái kỹ thuật nó an toàn hơn. Và cái thứ hai là giá nó rẻ. Lúc trước xây 10 năm mới xong. Cái thời của tôi làm nhà máy ở bên Mỹ xây phải mất 10 năm. Bây giờ xây chỉ mất ba năm. Và an toàn. Bỏ đi rất nhiều các thiết bị cồng kềnh. Cực kỳ an toàn và rẻ tiền.

Tôi ngồi tôi nhẩm ra cứ một cái nhà máy hai lò hạt nhân công suất 2400 megawatt, tuổi thọ của nó 60 năm và có thể kéo dài thêm 20 năm, thì giá trị của nó không thua gì cái mỏ Bạch Hổ của mình. Thì các bạn có muốn có hai chục cái mỏ Bạch Hổ hay không? Một câu trả lời rất đơn giản là có. Thì phải làm thôi. Và làm thì mình sẽ có đủ lực lượng để làm. Không sợ. Vì Hàn Quốc khi họ bắt đầu chương trình này thì quân họ còn thua quân mình.

	Các nước như Nam Hàn và Ấn Độ xây nhiều nhà máy điện hạt nhân để chủ động nguồn phát

Và tôi có thể nói là chả hiểu thế nào mà tôi được ông Mỹ huấn luyện từ đầu đến cuối, từ ABC cho đến cái kinh khủng nhất. Tự vận hành được rồi. Thì một con gà tốt nó đẻ ra nhiều con. Và tôi nghĩ tôi có thể đem thời giờ ra để giúp đất nước được. Và đấy là cái vinh dự rất lớn cho cá nhân tôi. Chỉ cần thủ tướng chính phủ giao việc. Tôi nhận làm cho đất nước ngay.

BBC Vấn đề an toàn nhà máy điện hạt nhân luôn được đặt lên hàng đầu. Ông có thể làm gì để đảm bảo và có thể chế gì để thúc đẩy nó?

Đinh Đức Hữu Cái vấn đề an toàn nhà máy điện hạt nhân cái cốt lõi là phải giải nhiệt được cái lò. Nói một cách nôm na, cái lò đó phải luôn ở trong tình trạng đủ nước. Vì khi có đủ nước như vậy thì anh không làm cháy lò. Đấy là cái chính. Người ta nói nhiều thứ nhưng quy vào cái đó thôi. Tức là anh không được ở trong tình trạng thiếu nước.

Thế thì trước đây ông kỹ sư không biết ông vẽ vời như thế nào, hay khoe chữ nghĩa với người ta ông làm cái system nó cồng kềnh. Ông ấy đặt bơm mãi ở đâu đâu, cả mấy trăm mét, để ông bơm nước vào lo. Rồi cái lò thì cao ngất trên tầng giời, còn cái bơm thì đặt mãi dưới hỏa ngục ấy. Thế thì như vậy là khi cái lò nó có sự cố, như cái nhà bị cháy thì ôông phải có sẵn nước để dập nó ngay. Bây giờ ông khuân nó từ xa rồi ông khuân từ Cao Hương vào để đổ thì cực kỳ bất cập.

BBC Ý ông nói là về nguyên lý vận hành thì các lò thế hệ mới bây giờ an toàn hơn nhiều so với trước?

Đinh Đức Hữu Thứ nhất là lúc đó liệu cái đường dẫn rồi cái bơm, cái van nó sẵn sàng không? Hai là nó sẵn sàng rồi thì ông hì hục mãi mới bơm được một gáo nước lên chỗ ấy, thì ngay cái thiết kế cơ bản ấy nó đã sai. Mà không ai nói gì. Nó làm cho cái lò rất đắt, rất phức tạp. Bao nhiêu tiền tốn vào hệ thống bơm, vòi, ống dẫn nước, van ngắt, van xả.

Rồi do lý do an toàn nó phải luôn luôn có hai hệ thống, A và B. B để phòng nhỡ khi A không hoạt động. Cái thứ hai nữa là phải chống lại được những vấn đề động đất hay những vấn đề khác. Rồi vấn đề môi trường xung quanh để không làm hại hệ thống này. Tức là người ta giống như kiểu nuôi quân 10 năm đánh giặc một lần.

	Nga đưa ra thiết kế làm nhà máy điện hạt nhân nổi để đạt mức an toàn cao nhất

Và khi anh nuôi quân 10 năm như thế quân của anh phải thật khỏe, nó yếu một tý không được. Thế thì cái tiền bạc để làm hệ thống đó để ngồi chơi không nó cực kỳ tốn kém. thứ nhất xây dựng nó phức tạp, thứ hai là bảo dưỡng nó, để nó luôn ở trong tình trạng chiến đấu.

Vì cứ khoảng một tuần hay mấy ngày chúng ta lại phải chạy thử lại. nó phức tạp, cực kỳ phức tạp. Do vậy nhà máy trở nên đắt. Cái hệ thống an toàn trong các lò hạt nhân đời trước luôn chiếm khoảng 35 đến 40 phần trăm giá thành của lò. Thế thì nó đội giá lên kinh lắm và đội thời gian để xây nhà máy.

Thì bây giờ người ra khắc phục cái không hoàn hảo này rất là đơn giản. Các nhà thiết kế lò ngồi lại với nhau và đồng ý một điểm. Ta nên trở về những cái gì đơn giản nhất. Thì cái định luật trọng trường - gravity force - đã được mang ra áp dụng. Trong cái lò hạt nhân nó có một cái vỏ thép, vỏ xi măng to lắm gọi là containment, thì cả cái phía bên trên để không.

Bây giờ người ta mới làm cái bồn nước treo lên đấy. Trữ một khối nước khổng lồ trên đấy và đặt hai cái ống to đùng chĩa thẳng vào lò. Khi có sự cố thì hai cái van ấy bật ra thì nước dội thẳng xuống tắm cho cái ông ấy. Ông hết nóng đầu thì thôi. Như vậy là ông OK. Ông đang sốt thì bây giờ chúng tôi dội nước vào ông để ông không bị overheat như vậy phá các thanh nguyên tử ở trong đó. Thì ông không bị dò rỉ nguyên tử ra ngoài. Đó là kỹ thuật được trình bày theo lối bình dân, tôi không muốn nói thêm nữa sợ nó khó hiểu ra.