Nâng quan hệ lên tầm chiến lược?

Quan hệ Việt Mỹ sẽ tiếp tục phát triển tốt, thậm chí có thể tới tầm quan hệ chiến lược bất chấp những bất đồng về nhân quyền, theo một chuyên gia nghiên cứu Việt Nam hàng đầu.

Carl Thayer, giáo sư tại Học viện Quốc phòng Úc ở Canberra nói những rào cản lớn cho quan hệ song phương của hai nước cựu thù đều đã được gỡ bỏ.

Quy chế Thương mại Bình thường Vĩnh viễn (PNTR) nay không còn phải đưa ra quốc hội bàn thảo và bỏ phiếu như trước đây và ông Thayer ''không nghĩ rằng Mỹ sẽ đưa Việt Nam vào lại danh sách CPC''.

Danh sách CPC (Country of Particular Concern) bao gồm các nước mà Hoa Kỳ cho là đáng lo ngại về tình hình tự do tôn giáo.

Tuy nhiên theo giáo sư Thayer, các vụ xét xử gần đây ở Việt Nam không liên quan tới tôn giáo.

Bất bình

Mặc dù vậy, một loạt các phiên xử những người có quan điểm trái ngược với Đảng Cộng sản gần đây đã khiến người ta đặt câu hỏi tại sao Việt Nam có động thái như vậy ngay trước chuyến thăm của ông Nguyễn Minh Triết tới Hoa Kỳ, dự kiến sẽ diễn ra trong nửa sau của tháng sáu.

Nhà Trắng đã tỏ rõ sự bất bình qua những phát biểu của Ngoại trưởng Hoa Kỳ Condoleezza Rice và phát ngôn viên của Tổng thống Bush, Tony Snow.

Các nguồn thạo tin cho hay cũng như chuyến thăm của cựu Thủ tướng Phan Văn Khải, chuyến thăm của ông Nguyễn Minh Triết sẽ không phải ở cấp nhà nước (state visit) mà là thăm xã giao (official visit).

Như vậy có nghĩa là sẽ không có các loạt súng nghênh đón và ông Triết cũng không ở nhà nghỉ mà Hoa Kỳ dành cho các nhà lãnh đạo tới thăm ở cấp nhà nước.

Nhưng giáo sư Thayer nói: ''Công chúng Việt Nam sẽ vẫn được xem các tin bài và hình ảnh cho thấy đây là một chuyến thăm thành công tới một siêu cường thế giới.''

Ông Thayer cũng nói Việt Nam nghĩ rằng vẫn còn đủ thời gian để mọi việc lắng xuống trước chuyến thăm của ông Triết.

Ông nói thêm vụ bắt các nhà chính kiến đầu tiên diễn ra từ khi hội nghị APEC, sau đó là trước chuyến thăm của ông Phạm Gia Khiêm, Phó thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao tới Hoa Kỳ và các diễn biến gần đây là trước bầu cử quốc hội.

''Những việc xét xử này chắc phải được bàn tới ở cấp cao ở Việt Nam và người ta đặt câu hỏi tại sao nó diễn ra ngay trước khi ông Khiêm và ông Triết đi Mỹ.

''Dường như có sự không hài lòng của nhóm thân Trung Quốc với sự xuất hiện nhiều trên truyền thông của ông Dũng và ông Triết.

''Những người theo trường phái truyền thống vẫn cho rằng sự chú ý của truyền thông là không tốt đối với các nhà lãnh đạo.''

'Chua ngọt'

Giáo sư Thayer nói ông đã đọc được các tài liệu của các nhân vật có ảnh hưởng ở Hoa Kỳ khuyến cáo nâng thêm tầm quan hệ Việt Mỹ.

''Theo những khuyến cáo của các quan chức quốc phòng đã nghỉ hưu có tiếng của Hoa Kỳ, Washington cần đưa quan hệ Việt Mỹ lên mức chiến lược.

''Họ nói rõ rằng Việt Nam là một đối tác quan trọng và điều này cho thấy cách tiếp cận mới về Việt Nam.''

Giáo sư Thayer nói các động tác gần đây như việc Hoa Kỳ bỏ lệnh cấm bán các quân dụng gây sát thương và Việt Nam tham gia một hội nghị về an ninh với Hoa Kỳ mà Bắc Kinh không tham gia cho thấy hai phía đều muốn đi tới một quan hệ gần gũi hơn nữa.

Ông Thayer cũng nói Việt Nam luôn có thể bỏ thêm đường vào mối quan hệ ngoại giao 'chua ngọt' với Mỹ bằng cách ân xá cho những người Mỹ đề nghị và 'cho họ vé một chiều đi Hoa Kỳ'.

Ông cũng nói thêm những dân biểu Hoa Kỳ nêu quan ngại về vấn đề Việt Nam hầu hết vẫn là ở California.

Láng giềng

Trước chuyến thăm Mỹ, Chủ tịch Việt Nam Nguyễn Minh Triết cũng đã vừa có chuyến thăm tới Trung Quốc, nước mà trao đổi thương mại song phương với Việt Nam đã vượt con số 10 tỷ đô la.

Tuy nhiên Việt Nam nhập khẩu từ Trung Quốc nhiều hơn và cần cân bằng lại bằng xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ vốn đã lên tới khoảng bẩy tỷ đô la trong năm ngoái.

Giáo sư Thayer nói hiện tại Trung Quốc để ý nhiều tới thái độ của Việt Nam với Đài Loan, hiện là nhà đầu tư lớn nhất vào Việt Nam hơn là các động thái trong quan hệ Việt Mỹ.

Ông cũng nói các mối quan hệ ở Đông Nam Á nay đã không còn đi theo xu hướng nhất bên trọng nhất bên khinh mà là cùng hợp tác trên cơ sở có lợi cho các bên liên quan.