Nhật Bản xem trọng quan hệ với Việt Nam

Sự quan tâm của Nhật tại Đông Nam Á không chỉ dừng ở Việt Nam, mà cả ở một số nước khác, trong nỗ lực cạnh tranh ảnh hưởng với Trung Quốc.

Theo Hisane Masaki, một nhà báo, học giả ở Tokyo, Nhật Bản đã nhắm đến việc gia tăng ảnh hưởng tại ba nước Đông Dương - Việt Nam, Lào và Campuchia.

Nhật là nước viện trợ lớn nhất ở cả Việt Nam, Lào và Campuchia.

Thăm viếng

Mới đây, Thủ tướng Lào Bouasone Bouphavane đã đi thăm Nhật, gặp Thủ tướng Shinzo Abe và diện kiến với Nhật hoàng Akihito.

Một ngày sau khi ông Bouasone rời Tokyo, Nhật loan báo Thủ tướng Campuchia Hun Sen sẽ có chuyến thăm bốn ngày đến Nhật, từ hôm 13-6.

Dự kiến hai bên sẽ ký hiệp định đầu tư nhằm thúc đẩy đầu tư của Nhật ở Campuchia. Đáng lưu ý, Nhật chỉ mới ký hiệp định tương tự với 11 nước trên thế giới.

Chủ tịch nước Việt Nam, Nguyễn Minh Triết, dự kiến sẽ thăm Nhật trong tháng 11 năm 2007.

Năm ngoái, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cũng là vị khách nước ngoài đầu tiên của chính phủ ông Abe.

Theo chuyên gia Hisane Masaki, Nhật xem ảnh hưởng của họ ở Đông Dương là một cách tốt để tăng cường ảnh hưởng lên khối ASEAN, vốn cũng là mục tiêu của Trung Quốc.

Thỏa thuận ký kết

Trung Quốc đã đi bước trước khi ký thỏa thuận thương mại tự do với ASEAN, có hiệu lực từ tháng Bảy 2005. Nhật và ASEAN hiện còn thương lượng, mặc dù có thể hai bên sẽ ký thỏa thuận trong năm nay.

	Lưu vực sông Mekong được cả Nhật và Trung Quốc lưu ý

Về chính trị, Trung Quốc cũng ký vào Hiệp định Thân thiện và Hợp tác với ASEAN năm 2003, vài tháng trước khi có chữ ký của Nhật.

Năm 2001, Trung Quốc ký Tuyên bố về cách ứng xử với ASEAN, được coi là là cơ sở để các nước có liên quan tiến tới xây dựng được một Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông.

Tháng Ba 2005, Trung Quốc, Việt Nam và Philippines đồng ý cùng tiến hành khảo sát tìm dầu ở vùng biển tranh chấp này.

Những bước đi này có vẻ nhằm trấn an các nước Đông Nam Á rằng Trung Quốc không phải là đe dọa an ninh trong vùng.

Sự tranh giành ảnh hưởng giữa Bắc Kinh và Tokyo cũng lan sang chủ đề khác, đó là khu vực sông Mekong.

Đại lưu vực sông Mekong trở thành mục tiêu khai thác của sáu quốc gia: Trung Quốc, Miến Điện, Thái Lan, Lào, Việt Nam và Campuchia.

Các công ty Nhật và Trung Quốc xem đây là điểm đầu tư hứa hẹn, nhưng với chính phủ hai nước, sự giúp đỡ phát triển ở vùng này cũng là cách để củng cố quan hệ với ASEAN.

Vào đầu thập niên 1990, sau khi tình hình Campuchia tạm yên, Nhật Bản bắt đầu viện trở để phát triển khu vực sông Mekong. Nhật cũng tổ chức một hội nghị hòa bình quốc tế cho Campuchia tháng Sáu 1990. Đây là lần đầu tiên kể từ Thế chiến Hai, Nhật mở một hội nghị quốc tế bàn về hòa bình ở nước thứ ba.

Năm 1992, Nhật thông qua đạo luật lịch sử cho phép quân đội của họ tham gia sứ mạng gìn giữ hòa bình của Liên Hiệp Quốc. Đến năm 1993, sứ mạng đầu tiên ở nước ngoài của quân Nhật là tham gia lực lượng của LHQ ở Campuchia.

Nhưng tác giả Hisane Masaki cho rằng sang đầu thế kỷ 21, Trung Quốc đã đẩy mạnh hoạt động ở khu vực sông Mekong, mà lý do chính là vì nhu cầu nội tại của nước này.

Kể từ sau khủng hoảng tài chính châu Á, Trung Quốc đã thay thế Thái Lan để gia tăng ảnh hưởng ở Campuchia, Lào và cả Miến Điện.

Nhiều người xem hai dự án giao thông lớn là biểu tượng cho sự tranh giành ảnh hưởng khu vực giữa Nhật và Trung Quốc.

Một là trục Hành lang Đông Tây xây đường quốc lộ, do Nhật tiến hành, gồm một chiếc cầu vắt qua sông Mêcông nối cảng Đà Nẵng của Việt Nam với tỉnh Savannakhet của Lào, Mukdahan của Thái Lan và sau đó là với Mawlamyine ở miền nam Miến Điện.

Hai là dự án hành lang Bắc-Nam, do Trung Quốc tiến hành, xây dựng một đường quốc lộ nối tỉnh Côn Minh với Bangkok đi qua Lào.

Cổ vũ giá trị

Một lĩnh vực khác cũng rất đáng được quan tâm. Kể từ khi nhậm chức cuối năm ngoái, Thủ tướng Abe đã thúc đẩy một chính sách ngoại giao năng động hơn và thắt chặt liên hệ an ninh với Mỹ.

Chính phủ của ông Abe cũng theo đuổi cái mà họ gọi là "ngoại giao hướng tới giá trị", cổ vũ cho việc thắt chặt quan hệ với các nước chia sẻ những giá trị chung như tự do, dân chủ, kinh tế thị trường, tôn trọng nhân quyền và pháp quyền.

Ngoại trưởng Taro Aso cũng giới thiệu chính sách "vòng cung tự do và thịnh vượng" trong tháng 11-2006 để tăng cường quan hệ với các nền dân chủ mới ở châu Á và châu Âu.

Khi ông Aso giới thiệu chính sách mới, ông nhắc ngay đến ba nước Đông Dương: "Cụ thể, điều tôi đang nghĩ tới là Campuchia, Lào và Việt Nam."

Một chi tiết cho thấy chính sách ngoại giao của Nhật đã có vẻ trở nên cứng rắn hơn. Hồi tháng Chín 2006, Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc bỏ phiếu 10-4 để đưa Miến Điện vào chương trình nghị sự chính thức.

Khi ấy, Trung Quốc và Nga là hai trong 4 nước bỏ phiếu chống. Nhật Bản bỏ phiếu ủng hộ.

Lá phiếu này là chỉ dấu về một sự thay đổi thái độ quan trọng của Nhật, nước lâu này bị Mỹ và châu Âu cho là có thái độ quá mềm với Miến Điện.

Tác giả Masaki kết luận: "Một sự thay đổi chính sách như thế có thể phải xảy ra nếu Nhật, nước tự nhận là nước cổ vũ tự do và dân chủ ở Á châu, muốn chứng tỏ hành động của họ đi đôi với lời nói trong "ngoại giao hướng về giá trị."