26 Tháng 6 2007 - Cập nhật 11h33 GMT

Rục rịch cải tổ Ngân hàng Nhà nước

Đài BBC được cho biết rằng đã có một lộ trình tái cơ cấu lại Ngân hàng Nhà nước theo hướng trở thành Ngân hàng Trung ương tự chủ như ở các nền kinh tế tiên tiến trên thế giới.

Một mục tiêu trong kế hoạch là sẽ cho phép Ngân hàng Nhà nước có được sự độc lập hơn với chính phủ.

Ông Lê Xuân Nghĩa, Vụ trưởng Vụ Chiến lược phát triển thuộc Ngân hàng Nhà nước, đã cho BBC biết thêm chi tiết về kế hoạch tái cơ cấu này.

Lê Xuân Nghĩa: Chính phủ Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2010, phải đưa Ngân hàng Nhà nước (NHNN) hiện nay thành một Ngân hàng Trung ương hiện đại, có tầm cỡ ở khu vực châu Á.

NHNN đã vạch ra lộ trình, bao gồm nhiều dự án con. Trong đó quan trọng nhất là dự án xây dựng bộ luật về Ngân hàng Trung ương mới. Dự kiến bộ luật này có thể được Quốc hội thông qua vào giữa năm 2008. Và sang đầu năm 2009, sẽ bắt đầu tái cấu trúc toàn diện NHNN theo luật mới.

BBC: Một trong những câu hỏi mấu chốt trong dự án là tăng tính tự chủ cho Ngân hàng Trung ương. Bản thân những người làm trong NHNN hiện nay nhìn nhận vấn đề này thế nào, thưa ông?

Đấy là câu hỏi rất quan trọng. Bản thân tôi là người chủ trì soạn thảo đề án đấy, cũng như chủ trì việc biên soạn bộ luật mới. Tôi nghĩ để có được một Ngân hàng Trung ương hiện đại, thì phải có vị trí độc lập tương đối với chính phủ. Để chính phủ trung ương cũng như địa phương không thể can thiệp vào công việc của ngân hàng trung ương và các ngân hàng thương mại. Cũng như để các chính sách của Ngân hàng Trung ương không bị chi phối bởi các chính sách liên quan khác. Như vậy thì mới có thể phục vụ cho mục tiêu hỗ trợ tăng trưởng kinh tế dài hạn.

Nhưng đến nay, chúng tôi cũng chưa rõ mức độ độc lập sẽ ở mức nào. Có thể phải có bước đi trung gian. Mức độ độc lập đầu tiên sẽ mạnh mẽ hơn hiện nay, nhưng chưa hoàn toàn. Dần dần sẽ tiến tới mức độ tự chủ cao hơn.

BBC: Theo ông biết, về mức độ độc lập của Ngân hàng Trung ương, đã có nước nào ở Đông Nam Á làm được triệt để chưa?

Về chính sách tiền tệ, hầu hết các nước ở Đông Nam Á đã có Ngân hàng Trung ương tương đối độc lập. Mặc dù về mặt tổ chức, các nước có mô hình khác với phương Tây. Ví dụ, có mô hình Ngân hàng Trung ương vẫn nằm trong Bộ Tài chính. Có nước sử dụng mô hình này, và họ cho rằng Ngân hàng Nhà nước Việt Nam còn độc lập hơn với chính phủ so với họ. Họ muốn Ngân hàng của họ tách khỏi Bộ Tài chính.

Đó là về tổ chức, còn về chính sách tiền tệ, tôi nghĩ ngay cả khi Ngân hàng Trung ương nằm trong Bộ Tài chính, họ vẫn có sự độc lập với các chính sách tiền tệ, vĩ mô của chính phủ. Vì thế, quan trọng nhất phải là sự độc lập về mặt hoạch định và thực thi chính sách tiền tệ, cũng như dùng các công cụ của chính sách tiền tệ để đảm bảo mục tiêu ổn định giá cả.

BBC: Có chuyên gia nước ngoài khi đến Việt Nam đã nêu ra các mô hình như Cục Dự trữ Liên bang Mỹ, Ngân hàng Trung ương Âu châu. Ở Việt Nam đang "ưng" mô hình nào?

Về căn bản, hình thức của châu Âu và Mỹ thì khác, nhưng sự độc lập trong hoạch định chính sách và quyền sử dụng các công cụ của chính sách tiền tệ thì không khác mấy.

Chúng tôi phấn đấu đi theo hướng là có thể mục tiêu chủ chốt vẫn phụ thuộc vào Quốc hội hay Chính phủ, nhưng quyền của Ngân hàng Trung ương nằm ở chỗ họ hoàn toàn chủ động khi thực hiện các công cụ để thực thi chính sách chủ chốt.

Hiện nay ở Việt Nam, chính sách tiền tệ chia ra ba cấp. Ví dụ, Quốc hội quyết định mức lạm phát hàng năm. Chính phủ quyết định các mục tiêu về cung ứng tiền. NHNN quyết định áp dụng công cụ nào để thực thi mục tiêu đó. Sau này, từ ba cấp như vậy có thể rút lại còn hai cấp và Ngân hàng Trung ương sẽ được độc lập hơn.

BBC: Mới đây, trong năm tháng đầu năm, NHNN đã mua vào lượng ngoại tệ kỷ lục là bảy tỷ đôla. Nghe nói việc thu mua này được sự chấp thuận của Thủ tướng. Trong tương lai nếu NHNN độc lập hơn, liệu có xảy ra sự vênh nào giữa ý kiến chỉ đạo từ trên xuống và quyết định của NHNN?

Thực ra theo quy định của luật hiện nay, chính phủ quyết định các chỉ tiêu cung ứng tiền hàng năm, theo kế hoạch mà NHNN đệ trình.

Khi NHNN phải mua một lượng ngoại tệ lớn hơn nhiều so với kế hoạch định ra, vì thị trường chứng khoán đang nóng, thì cần trình chính phủ. Chứ trong điều kiện bình thường, chính phủ chỉ phê chuẩn kế hoạch đầu năm, còn việc thực hiện trong từng quý, từng tháng, NHNN hoàn toàn chủ động.

Chỉ có năm nay vì có những đột xuất ngoài kế hoạch, do lượng ngoại tệ vào quá lớn, vượt quá kế hoạch ban đầu mà NHNN trình cho chính phủ, nên phải xin ý kiến. Bình thường, vào đầu năm, NHNN đệ trình kế hoạch, chính phủ phê chuẩn và sau đó NHNN cứ thế mà thực hiện.