10 Tháng 9 2007 - Cập nhật 11h08 GMT

Kinh tế VN: Đánh giá và khuyến nghị

Tạp chí Kinh tế Viễn Đông (Far Eastern Economic Review) trong số ra đầu tháng Chín có bài đánh giá về kinh tế Việt Nam và đưa ra những khuyến nghị.

Bài báo với tựa Vietnam: "Beyond Fish and Ships" (Việt Nam: Tiến xa hơn Thủy sản và Đóng tàu) mở đầu bằng việc đánh giá một số thành tựu trong chiến lược kinh tế biển của Việt Nam.

Việt Nam hiện coi thủy sản, đóng tàu, dầu khí và du lịch biển là thế mạnh.

Chính phủ hy vọng cho tới năm 2020 thì các ngành vừa kể sẽ chiếm tới phân nửa GDP so với mức 15% vào năm 2005.

Ngoài kinh tế biển, VN cũng đang nổi lên như nhà xuất khẩu hàng đầu về cà phê, hồ tiêu, cao su, hàng may mặc và giầy dép.

Kinh tế với xuất khẩu các mặt hàng dạng thô cũng giải quyết được hàng triệu lao động giản đơn mà đa số lao động là nữ và đến từ vùng nông thôn.

Tuy nhiên các chuyên gia khuyến cáo rằng việc dựa vào lao động rẻ không phải là chiến lược phát triển có tính sống còn về lâu dài.

Đó là bởi giá trị từ lao động trực tiếp của hàng gia công chỉ chiếm 3-4% tổng chi phí thành phẩm chưa xuất khẩu và chiếm chưa tới 1% giá của sản phẩm khi mang ra bán lẻ.

Đối với các nhà đầu tư thì các chi phí khác như giá điện, vận tải, viễn thông, an ninh, chi phí hành chính và tham nhũng có thể coi là ngang hoặc thậm chí quan trọng hơn giá nhân công ở VN.

Theo A.T. Kearny, một hãng tư vấn quản lý, thì giá điện tại VN tương đương với Trung Quốc và Thái Lan và cao hơn giá điện tại Indonesia và Malaysia.

Chi phí vận tải đuờng biển của VN nằm trong số 5 nước cao nhất. Giá cước viễn thông và giá thuê văn phòng cũng rất cao.

Các kinh tế gia chỉ ra rằng VN nên chuyển dần từ nền kinh tế gia công vốn sử dụng nhiều nguyên vật liệu phải nhập sang các ngành công nghiệp công nghệ cao.

Thực tế cho thấy thành công từ các nước Đông Á cho thấy họ chủ động tập trung vào các mặt hàng như điện tử, xe hơi, ... vốn đang chiếm thị phần ngày càng tăng tại Bắc Mỹ và Âu châu.

Tuy nhiên để thực thi được hướng đi "công nghệ cao" thì đòi hỏi phải có những thay đổi về chính sách một cách nhất quán đối với một loạt các vấn đề từ quản lý kinh tế vĩ mô tới cải cách hệ thống pháp luật.

Các kinh tế gia (tác giả bài báo) khuyến nghị ba ưu tiên cho các nhà hoạch định chính sách.

Những điểm cần xem lại

Thứ nhất họ chỉ ra rằng VN cần chú trọng nhiều hơn về giáo dục.

Việt Nam không thiếu "tài năng thô" khi ra thử sức tại kỳ thi toán Quốc tế nhưng các trường đại học lại không tôi luyện được các nhân tài này để sử dụng kỹ năng của họ vào các ngành công nghiệp hoặc đưa họ vào các dự án nghiên cứu phục vụ cho lợi ích kinh tế.

Các trường đại học VN cũng có số các tạp chí và ấn phẩm công nghệ và khoa học thấp nhất trong vùng.

Trung Quốc mặc dù dành ít ngân sách hơn cho giáo dục so với VN nhưng một số trường đại học tốt nhất của Trung Quốc đang gần đạt tiêu chuẩn quốc tế.

Xét về thị trường vốn tại VN như điểm đáng khuyến nghị thứ hai, bài báo nhận định rằng trong khi doanh nghiệp khó kiếm tín dụng dài hạn thì các nhà đầu tư trong nước đổ xô vào thị trường chứng khoán vốn đang quá nóng.

Các tác giả nhận xét rằng giá cổ phiếu không được phản ánh dựa trên thực lực công ty.

Chứng khoán tay trong

Thị trường chứng khoán được thao túng bởi các vụ mua bán nội gián và thực trạng xào nấu thông tin.

Khảo sát của Chương trình Phát triển LHQ (UNDP) cho thấy các công ty lớn nhất của Việt Nam đang đầu cơ khá nhiều vào bất động sản và thị trường chứng khoán nhằm thu lời nhanh chóng.

Tức là những động thái này cùng với thực tế doanh nghiệp khó đi vay là chỉ dấu rõ ràng là thị trường vốn đang không hoạt động theo mục đích ban đầu của nó là huy động vốn nội địa và đưa vốn này vào các dự án đầu tư mới.

Tác giả bài báo cũng lưu ý các nhà hoạch định chính sách về một điểm thứ ba là hạ tầng cơ sở tại VN còn kém.

20 năm đổi mới kinh tế nhưng hiện VN chưa có một cảng nào đáp ứng được tàu biển cỡ lớn.

Dự án xây dựng nhà máy lọc dầu đầu tiên, vốn được khởi động năm 1995 với dự kiến chi phí là 1.3 tỷ đôla nay được lên kế hoạch sẽ hoàn tất vào năm 2009 với chi phí là 2.5 tỷ đôla.

Lỗi hệ thống?

Bài báo nói rằng hệ thống chính trị VN cho thấy lợi ích kinh tế (đất, cổ phiếu, tín dụng...) được dàn trải đủ phần cho các chóp bu chính trị nhằm để đảm bảo ổn định và đoàn kết vùng miền cũng như giữ êm thấm cho các phe phái trong Đảng Cộng Sản cầm quyền.

Thế nhưng trong khi lợi ích chính trị được tư nhân hóa thì phí tổn kinh tế đang đè nặng lên bề mặt xã hội.

Chất lượng kém của trường bậc phổ thông và đại học đã buộc các gia đình trung lưu vay mượn đủ kiểu để cho con vào trường tư hoặc cho con du học ở nước ngoài.

Việc trì hoãn thực hiện hoặc đội giá công trình công cộng làm chậm lại đà phát triển kinh tế và hút vốn từ các khu vực như y tế và giáo dục.

Giá đất cao ngất buộc dân nghèo thành thị sống chen chúc và nảy sinh các vụ khiếu kiện đất đai khi quan chức vơ các mảnh đất với giá rẻ để bán nhằm lấy lãi.

Bài báo cho rằng nhu cầu cần qui trách nhiệm công chức sẽ tăng trong bối cảnh xã hội ngày càng được đô thị hóa và kinh tế trở nên đa dạng và mở rộng.

Thế nhưng các tác giả cũng nói rằng cũng có các thế lực trong chính phủ và trong bộ máy của đảng và nhà nước, hiện đang hưởng lợi từ các lợi ích kinh tế, muốn duy trì cơ chế như hiện nay.

Nguyên văn bài tiếng Anh Vietnam: "Beyond Fish and Ships" do các tác giả Jago Penrose, Jonathan Pincus và Scott Cheshier đăng trên FEER số tháng Chín 2007. Jago Penrose là một nhà tư vấn đóng tại Hà Nội, Jonathan Pincus hiện là trưởng kinh tế UNDP, còn Scott Cheshier hiện làm bằng tiến sĩ ở Queen Mary University of London. Bài viết thể hiện quan điểm của các tác giả.

Hoa Lan, Hà Nội
Bài viết khá hay và chính xác về tình hình kinh tế VN cũng như có một số khuyến nghị phù hợp! Nổi bật nhất là tình hình bất công về các vụ "cướp đất" ở các tỉnh thành phố: chủ yếu tại các khu vực ven đô, ngoại ô đang diễn ra ngày một nóng hổi. Nhân danh chính quyền (do cá nhân - đảng viên lãnh đạo)lợi dụng chủ trương phát triển kinh tế, công nghiệp hoá...cấu kết với các doanh nghiệp (có cổ phần của quan chức, người thân lãnh đạo địa phương, đảng viên có quyền hành) lấy đấy của người nông dân với giá đền bù rẻ như "bèo" thì tình hình khiếu kiện ở VN còn kéo dài, bất công xã hội còn tràn lan và phân hoá giàu -nghèo còn tăng lên!!! Đây sẽ là mâu thuẫn lớn của xã hội VN trong thời gian tới, đe doạ cái gọi là "ổn định chính tr! " mà ĐCS đang duy trì chế độ "độc tài - toàn trị" ở VN

Trung Nguyen, Berlin
Tôi cho rằng, sẽ rất tốt cho Việt nam nếu các lãnh đạo cao nhất của VN (tổng bí thư, chủ tịch nước, thủ tướng) nếu họ đọc BBC hàng ngày. Bởi ở đây họ được nghe những lời nói thật.

Ẩn Danh
Chết,đây là ánh sáng cuối đường hầm dành cho các nhà dân chủ nước ngoài dang hùng hổ hăng hái hô hào gào rống chỉ dạy cho các nhà dân chủ quốc nội. Nhưng cuối đường hầm là nhà tù nhé các nhà "dân chủ".

Ngo Van Hoang
Bài viết khá hay, có tính lô gíc và về cơ bản là nói đúng các vấn đề, tuy nhiên những câu nhấn chữ đậm lại nhằm mục đích khác nói chung là về chính trị, không hay.

Nguoi Dan Viet
Tôi nhận thấy bài viết rất chính xác những điều như: "hệ thống chính trị VN cho thấy lợi ích kinh tế (đất, cổ phiếu, tín dụng...) được dàn trải đủ phần cho các chóp bu chính trị nhằm để đảm bảo ổn định và đoàn kết vùng miền cũng như giữ êm thấm cho các phe phái trong Đảng Cộng Sản cầm quyền." và "cũng có các thế lực trong chính phủ và trong bộ máy của đảng và nhà nước, hiện đang hưởng lợi từ các lợi ích kinh tế, muốn duy trì cơ chế như hiện nay." 100% là người dân vẫn chỉ là công cụ bị lợi dụng tức là CS đã đi 180 độ ngược lại những gì mà lý tưởng CS đã đề cao. Điều này không có gì là mới lạ, tuy nhiên Bài Báo đã góp phần nói lên một điều mà mọi người đều mong đợi.

Minh Quanq, CH Czech
Tôi cũng đồng ý với bài viết của các tác giả. Chứng tỏ họ có am hiểu khá tốt về Việt Nam hiện nay, nhất là về giáo dục. Tuy nhiên tôi có bổ sung ở Việt Nam là thừa tri thức "thô", nhưng lại quá thiếu kỹ năng "tinh". Khả năng lý thuyết của lao động nói chung và đặc biệt là tấng lớp trí thức nói riêng vô cùng tốt. Tốt đến mức Thái Lan muốn mời người Việt Nam làm thầy để huấn luyện cho học sinh của họ có thể tham dự các kỳ thi quốc tế. Nhưng, lao động kỹ năng, thợ có tay nghề cao, công nhân lành nghề của Việt Nam lại quá thiếu. Có lẽ đây là hệ luỵ của quan điểm giáo dục lâu nay vẫn đang ngự trị ở Việt Nam… Những lần về nước, thấy các cháu quanh năm đi học, chỉ được nghỉ 3 ngày Tết, còn lại lịch học kín mít. Học chính ! khoá, học thêm. Học ngày, học đêm. Học văn hoá, học cầm - kỹ - thi - hoạ - vũ – võ – giá chánh... thôi thì một học sinh được học cả các môn cho toàn xã hội!!! Thật khổ cho các cháu, không như hồi tôi còn bé học ở quê. Tuần nghỉ 2 ngày thứ Năm, Chủ nhật. Hè 3 tháng, Tết 3 tuần. Thế mà chúng tôi cũng học xuất sắc, được đi du học nước ngoài...

Ở bên Czech rất coi trọng đào tạo công nhân lành nghề. Số vào đại học chỉ chiếm tỉ lệ không lớn trong tổng số học sinh tốt nghiệp phổ thông. Họ có 4 loại trường cấp III (như phổ thông trung học ở Việt Nam), trong đó chỉ có 1 loại là được thi vào đại học, còn 3 loại kia sau khi tốt nghiệp học sinh có tay nghề bậc 3/7 và trở thành người lao động, làm việc vài năm, nếu có điều kiện phát triển mới thi vào đại học. Học đại học của họ thì không hề dễ dàng chút nào, 10 sinh viên vào trường có lẽ tới 6-7 sứt mẻ, có sinh viên ra ngoài lao động sơm, 10 năm sau mới lấy được tấm bằng đại học.

Ở Việt Nam thì ngược lại, hễ đi học là phải cố thi được vào đại học, bằng không sẽ là nỗi hổ thẹn của cả học sinh và gia đình. Thi vào thì khó, nhưng đã vào rồi thì coi như xong.

Phải nói thẳng, chất lượng đào tạo đại học ở Việt Nam so với bên Czech quả là rất thấp. Sinh viên họ tốt nghiệp ra trường là để làm lãnh đạo, giám đốc, quản đốc..., còn của ta tỉ lệ khá lớn ra làm công nhân, vừa phí, vừa không có kỹ năng. Mong rằng các bậc lãnh đạo đất nước, mà trước hết là ngành chức năng nhận thức được vấn đề để có hướng cho nền giáo dục Việt Nam.

Nguyen Nghi, Hoa Kỳ
Tôi đặc biệt chú trọng đến vấn đề giáo dục của nhà nước, vì tương lai đất nước, điển hình là kinh tế VN, hoàn toàn tùy thuộc vào chính sách này. Người nhà tôi nói lại là hơn 90% học sinh trong nước (có điều kiện) mỗi ngày đều phải đi học thêm - sáng thì học trong trường, chiều tối thì học tư ở ngoài. Điều này chứng tỏ chương trình học không đáp ứng đúng và đủ cho một học sinh bình thường. Ở Mỹ không có cái vụ học thêm trường tư này, chỉ có những khoá luyện thi vào trường đại học chuyên nghiệp mà thôi. Kết quả là học sinh VN quá bận bịu với sách vở, nặng từ chương. Tôi mừng khi thấy họ đứng giải nhất nhì trong những kì thi trong nước và quốc tế. Nhưng có học thì phải có hành, như bài viết đã nêu lên. Bên Mỹ, ngay từ lớp ba lên tới đại học, năm nào cũng có ít nhất hai, ba projects, từ dễ đến khó, về mọi ngành (nhân văn, xã hội, khoa học, kĩ thuật...) để học sinh ứng dụng những điều học hỏi vào những vấn đề thực tế. Ngành đại học và hậu đại học cũng phải đạc biệt lưu ý. Tài năng giáo sư và những công việc nghiên cứu cần phải có phẩm lượng cao. Khi học xong, sinh viên phải được trọng dụng và đặt đúng vào ngành chuyên môn của mình. Hình như chính sách "trọng hồng hơn chuyên" vẫn còn áp dụng, không nhiều thì ít, trong nước nhà.