Quan hệ Trung-Việt nhìn từ nhiều phía

Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam, ông Phạm Gia Khiêm sẽ sang thăm Trung Quốc trong tháng này, khi quan hệ hai bên nổi bật lên nhiều điểm bất đồng.

Theo Tân Hoa Xã, Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam, ông Phạm Gia Khiêm thăm Trung Quốc từ 22 đến 26 tháng Giêng.

Nguồn tin của thông tấn xã nhà nước Trung Quốc cũng nói ông được ông Đường Gia Triền, ủy viên quốc gia mời cùng chủ trì cuộc họp lần thứ nhì của Ủy ban điều phối hợp tác Trung-Việt.

Chuyến thăm của Phó Thủ tướng Phạm Gia Khiêm diễn ra trong bối cảnh Việt Nam chứng kiến một làn sóng phản đối của dân chúng và giới trí thức đô thị cùng người Việt hải ngoại sau khi có tin Trung Quốc lập huyện đảo Tam Sa để quản lý các quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.

Gần đây nhất, hôm 17.01, Việt Nam đã phải bác bỏ lời phản đối của Trung Quốc về chuyện "chuyện tàu vũ trang của VN tấn công tàu cá của Trung Quốc".

Trước đó Tân Hoa xã cho hay Trung Quốc đã đề nghị Việt Nam phải "điều tra nghiêm túc" một vụ cướp tàu đánh cá của ngư dân Trung Quốc ở Vịnh Bắc Bộ.

Người phát ngôn bộ Ngoại giao, bà Khương Du nói: “Trung Quốc yêu cầu Việt Nam phải điều tra nghiêm túc và xử lý trường hợp này; đồng thời phải có những biện pháp hữu hiệu nhằm tránh những vụ việc như thế xảy ra”.

Phản ứng trong ngoài

Hiện đang có những lời kêu gọi người Việt trong và ngoài nước biểu tình ngày 19.1 này, để kỷ niệm sự kiện hải quân Trung Quốc chiếm Hoàng Sa từ tay Việt Nam Cộng hòa năm 1974

Sức ép ngoại giao trộn lẫn với đề tài mang tính dân tộc và dân chủ đang là thách thức lớn với đảng cầm quyền ở Việt Nam.

Kể từ tháng 12, khi hai cuộc xuống đường bất thường của sinh viên và dân chúng đô thị tại Hà Nội và TPHCM, các lãnh đạo cao cấp nhất của Việt Nam đã không xuất hiện công khai để bày tỏ quan điểm về căng thẳng Trung-Việt

Chỉ có phát biểu mới nhất được người ta tin là do chính cựu Ủy viên Bộ Chính trị Phạm Thế Duyệt nói ra phần nào phản ánh một sự lo ngại sâu sắc trong giới chính trị Hà Nội tuy đây không phải là tiếng nói chính thức.

Trong cuộc đàm thoại với diễn giả Sỹ Hoàng (Canada) được đăng trên mạng Paltalk, ông Phạm Thế Duyệt trả lời câu hỏi Đảng Cộng sản Việt Nam đã làm gì từ sự kiện Tam Sa như sau:

"Tôi chưa được thông tin kỹ lưỡng nhưng đó là vấn đề lâu dài, không đơn giản đâu, được thua ngay được đâu. Ta cũng phải mềm rồi rắn, để tỏ thái độ đúng mức của nó. Chứ không phải mình nhân nhượng một cách vô nguyên tắc đâu,"

Trước câu hỏi vì sao Việt Nam không đưa vấn đề ra Liên Hiệp Quốc, ông Phạm Thế Duyệt nói:

"Tôi chưa thể dám nghĩ thế đâu...Đối nội, đối ngoại phải đạt được mục tiêu nhất định. không phải ngoài là giúp được đâu…Liên Hiệp Quốc mà can thiệp cũng không phải dễ gì, không phải nó đơn giản giúp mình được đâu. LHQ là ai thì các bác cũng biết rồi. Thái độ của mình kiên quyết, bày tỏ chính kiến."

Khi được hỏi về sinh viên xuống đường ông Duyệt nói ông "đồng tình về quan điểm chứ không có gì khác nhưng cách giải quyết phải ‘khôn ngoan’. Nếu cần hô xuống đường mà hô thì hàng triệu người xuống ngay. Nhưng lúc nào cần thì còn phải tính toán."

Dùng cách xưng hô 'tôi, bác' với ông Sỹ Hoàng, ông Duyệt kêu gọi tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, vì theo ông:

"Các thế lực chống đối tìm mọi cách đẩy các vấn đề mâu thuẫn. Biểu tình để được cái gì và đạt thế nào thì phải tính toán. Các bác cứ tin tưởng ở sự chỉ đạo của Trung ương."

Khi bị hỏi dồn như thế Trung ương Đảng "ủng hộ dân mình hay ủng hộ Trung Quốc?" thì ông trả lời "Nhất định là ủng hộ dân mình chứ sao lại ủng hộ Trung Quốc được…Dĩ bất biến ứng vạn biến. Bao nhiêu kẻ thù đều đánh thắng cả chứ đâu có phải mình yếu mà mình sợ đâu. Làm gì có chuyện nhân nhượng được."

Tuy thế, ông cũng thừa nhận "Có những chỗ người ta đã chiếm rồi thì không dễ gì mà đòi lại được".

Quay lại đa phương?

Có vẻ như sự bày tỏ thái độ của dân chúng Việt Nam khiến Trung Quốc thấy cần tìm một cách giải quyết khác. Gần đây, trên tờ The Strait Times của Singapore có bài nói về kế hoạch biến ‘Biển Nam Trung Hoa thành một cái hồ’ hiện được Trung Quốc thúc đẩy mạnh mẽ.

Phó Thủ tướng Phạm Gia Khiêm và Ngoại trưởng Hoa Kỳ Condoleezza Rice hội đàm hồi tháng Ba 2007

Tác giả Lý Minh Giang từ đại học Nanyang ở Singapore trong bài mang tựa đề “Making a 'lake' of South China Sea” hôm 15.1.2008 cho rằng dự án Hợp tác Kinh tế Khu vực Toàn vịnh Bắc Bộ được tỉnh Quảng Tây đưa ra có mục tiêu đưa vấn đề hợp tác kinh tế thoát khỏi phạm vi an ninh.

Bài viết cho rằng "tinh thần chung giữa sáu nước tranh chấp Trung Quốc, Việt Nam, Malaysia, Philippines và Brunei là mong muốn hợp tác hơn là xung đột".

Ngay từ đầu 2006 được biết Quảng Tây của Trung Quốc đã "thúc đẩy hợp tác Toàn Vịnh Bắc Bộ", và dự án được ban lãnh đạo tỉnh này nêu ra "đã được lãnh đạo Trung Quốc ủng hộ". Bài báo cho hay:

"Chủ tịch Hồ Cẩm Đào hồi tháng Tám năm ngoái khi đến thăm Quảng Tây đã khuyến khích mở rộng và khai thác tối đa lợi thế (của Khu tự trị) để thúc đẩy hợp tác đa phương ra bên ngoài vịnh Bắc Bộ".

Theo Phó giáo sư Lý Minh Giang, nếu được cả Trung Quốc và Asean chấp thuận "dự án này có khả năng tiềm tàng giải toả vấn đề an ninh (de-securitise) vùng biển Nam Trung Hoa".

Dự án tập trung vào các lĩnh vực như vận tải biển, bảo vệ môi sinh và hợp tác khai thác các nguồn tài nguyên.

Bài báo tin rằng dự án hợp tác Toàn Vịnh Bắc Bộ hiện được Trung Quốc thúc đẩy mạnh vì nếu thành công, nó rất có khả năng sẽ "tạo thêm đà cho Bắc Kinh tham gia cùng các nước tranh chấp khác trên vùng biển Nam Trung Hoa".

Giáo sư người Thụy Điển Ramses Amer từ Khoa Chính trị học, Đại học Umea của Thụy Điển, là người có nhiều nghiên cứu về tranh chấp ở vùng biển Đông nói với BBC hôm 18.1 rằng:

"Đây là một dự án tốt đặc biệt vì nó có thể củng cố sự hợp tác và phát triển kinh tế khu vực giữa miền Bắc Việt Nam, các tỉnh biên giới của Trung Quốc. Và vì hầu như toàn bộ tranh chấp ở vịnh Bắc Bộ đều đã được giải quyết, nên lẽ tự nhiên đây là bước hợp tác tiếp theo ở vùng này,"

Việt Nam cần cho Trung Quốc thấy rằng nếu họ đi quá đáng sẽ gặp phải những phản ứng bất lợi

Giáo sư sử học Nguyễn Thế Anh, Paris

Tuy nhiên, ý kiến của một phần dư luận người Việt, thể hiện cả qua câu hỏi của ông Sỹ Hoàng trong cuộc đàm thoại với ông Phạm Thế Duyệt tuần qua cho rằng lãnh thổ của Việt Nam mà lại để cho Trung Quốc cùng khai thác, theo điều kiện, khả năng mạnh hơn của họ thì hóa ra là chịu mất:

"Có nước nào vịnh của mình mà lại để cho nó khai thác chung trong 25 năm, tài nguyên để cho con cháu mình lại để cho nó vét, nó cào thì còn cái gì?"

Bản thân Giáo sư người Thụy Điển Ramses Amer cũng cho rằng dù dự án Toàn Vịnh Bắc Bộ là tích cực, nhưng "sẽ không có ảnh hưởng trực tiếp đến vấn đề tranh chấp ở biển Nam Trung Hoa."

Nhìn chung, Giáo sư sử học Nguyễn Thế Anh, nguyên giảng dạy ở Đại học Sorbonne, Paris, nói với BBC rằng theo ông, Việt Nam đang ở trong thế kẹt về ngoại giao.

Theo ông, cả châu Âu và Hoa Kỳ sẽ "đặt nặng Trung Quốc hơn Việt Nam", và vì thế "sức nặng ngoại giao của ta không thể nào địch được với Trung Quốc".

Nhưng ông nói Việt Nam cần cho Trung Quốc thấy rằng "nếu họ đi quá đáng sẽ gặp phải những phản ứng bất lợi", chẳng hạn như thời 1978/79.


	Phó Thủ tướng Phạm Gia Khiêm và Ngoại trưởng Hoa Kỳ Condoleezza Rice hội đàm hồi tháng Ba 2007